Ο Ντέιβιντ Λιντς, γνωστός για τις παράξενα σκοτεινές ταινίες του «Μπλε Βελούδο» (1986), «Χαμένη Λεωφόρος» (1997) και «Οδός Μαλχόλαντ» (2001), αλλά και την καλτ τηλεοπτική σειρά του «Ο ύποπτος κόσμος του Τουίν Πικς» (1990-91, 2017) είναι ομόφωνα ο διασημότερος εν ζωή σουρεαλιστής. Με τα ψαρά μαλλιά του, που στέκονται όρθια σε πόζες που αψηφούν το νόμο της βαρύτητας, ακόμη και σήμερα που διανύει το 75ο έτος της ηλικίας του, ο Λιντς παραμένει μία μυστηριώδης και επιβλητική φιγούρα που έχει επηρεάσει γενιές σκηνοθετών από τη δεκαετία του 1970 μέχρι τις μέρες μας. Η πρώτη μεγάλου μήκους ταινία του, την οποία ολοκλήρωσε με χρηματοδότηση από το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (AFI) την εποχή που ακόμη φοιτούσε εκεί, είναι η καλτ επιτυχία, «Eraserhead» (1977). Με πρωταγωνιστή ένα νέο και τρομοκρατημένο Τζακ Νανς (ο οποίος όφειλε την καριέρα του στον Λιντς και έδωσε την τελευταία του ερμηνεία ως Πιτ Μαρτέλ στο «Τουίν Πικς»), η ταινία έχει επηρεαστεί από την underground σκηνή της πανκ και έμεινε στην ιστορία συνδεδεμένη με τη μουσική και τις ταινίες του κινήματος.
Ο Λιντς γύρισε το «Eraserhead» σε μία βιομηχανική περιοχή της Φιλαδέλφεια. Ασπρόμαυρη και με σκληρές αντιθέσεις ως προς τη φωτογραφία, η ταινία μοιάζει «βγαλμένη» από εφιάλτη και ο συμβολισμός της, ο οποίος δεν μπορεί πάντα να ερμηνευτεί με ακρίβεια, παραπέμπει στις σκοτεινές αλληγορίες του Φραντς Κάφκα. Ο Χένρι Σπένσερ (Τζακ Νανς) είναι στην ουσία ένας νέος, γύρω στα 30, που υποφέρει από τα συνηθισμένα άγχη της ηλικίας του και ζει σε μια μουντή και καταθλιπτική πόλη, όπου προσπαθεί να επιβιώσει και να διατηρήσει την σχέση του με τη Μαίρη Χ (Σάρλοτ Στιούαρτ). Όπως και σε άλλες, σουρεαλιστικές ταινίες του σκηνοθέτη, κατά τη διάρκεια της ταινίας συναντάμε διάφορους επί μέρους χαρακτήρες μυστηριώδους προέλευσης. Στην αρχή της ταινίας βλέπουμε έναν ερημίτη, η μόνη δουλειά του οποίου μοιάζει να είναι το να τραβάει μεγάλους μοχλούς, σαν να δουλεύει σε κάποια κοσμική φάμπρικα. Το αποτέλεσμα της δράσης του απελευθερώνει ένα πλάσμα σαν σπερματοζωάριο από το στόμα του Σπένσερ, το οποίο πέφτει σε μία πηχτή θάλασσα από υγρό. Η σκηνή παραπέμπει σίγουρα στη γονιμοποίηση του ωαρίου από το σπερματοζωάριο και μας κάνει να μαντέψουμε πως ο ερημίτης είναι κάτι σαν θεότητα που επιβλέπει τη μαγική δημιουργία του ζυγωτού.
Ο Σπένσερ περνάει ένα πολύ άβολο απόγευμα στο σπίτι της Μαίρη Χ, όπου προσπαθεί να φάει ένα ψημένο κοτόπουλο που κινείται και η σχέση του με τη Μαίρη (η οποία του εκμυστηρεύεται πως είναι έγκυος), κινδυνεύει όταν ο Σπένσερ γνωρίζει την Όμορφη Κοπέλα από το Διπλανό Διαμέρισμα. Άλλη μία χαρακτήρας, εξίσου μυστηριώδης με τον ερημίτη, είναι η παραμορφωμένη Κυρία στο Καλοριφέρ, που είναι ντυμένη με ρούχα μικρού κοριτσιού από τη δεκαετία του ’50 και τραγουδάει τη στοιχειωτική μελωδία, «In Heaven (Everything is Fine)». Ο Σπένσερ ανακαλύπτει την αλλόκοσμη φιγούρα ανάμεσα στις ράγες του καλοριφέρ και όπως με όλα τα παράξενα πράγματα που συμβαίνουν στον πρωταγωνιστή, δεν διευκρινίζεται ποτέ εάν πρόκειται για παραίσθηση ή πραγματικότητα. Το τραγούδι της Κυρίας στο Καλοριφέρ έχει διασκευαστεί αργότερα από πολλά συγκροτήματα, όπως τους Bauhaus, τους Devo, τους Tuxedomoon και τους Pixies.
Καθώς ο μεγαλύτερος φόβος του Σπένσερ είναι η οικογένεια και συγκεκριμένα η πατρότητα, από την ταινία αυτή του Λιντς δεν θα μπορούσε να λείπει ένα τρομαχτικό μωρό. Το μωρό από το «Eraserhead» είναι παροιμιωδώς φρικιαστικό, με τους Dead Kennedys στην πανκ επιτυχία τους, «Too Drunk to Fuck», να τραγουδούν:
But in my room
wish you were dead
you bawl like the baby in Eraserhead
Με όψη κάτι ανάμεσα από τον Ε.Τ. τον εξωγήινο (πέντε χρόνια πριν ο Σπίλμπεργκ γυρίσει τη δική του ταινία!) και αληθινές περιπτώσεις τερατογένεσης, το μωρό τυραννάει τον σαστισμένο και βαθιά τρομοκρατημένο πατέρα του, δημιουργώντας βραχυκυκλώματα με το κλάμα και τις κραυγές του, όταν εκείνος επιχειρεί να του αλλάξει την πάνα.
Το «Eraserhead» μπορεί να μην «έσπασε» τα ταμεία, όπως έκανε ας πούμε η δεύτερη ταινία του Λιντς, «Ο άνθρωπος ελέφαντας» (1980), με τον Τζον Χερτ. Παρόλα αυτά, η επιρροή που άσκησε επάνω σε σκηνοθέτες και εικαστικούς είναι εφάμιλλη με εκείνη του «Μπλε Βελούδου». Ο μεγάλος σκηνοθέτης, Στάνλεϊ Κιούμπρικ, θαύμαζε τόσο την ταινία, που στα γυρίσματα της «Λάμψης» (1980), με τον Τζακ Νίκολσον και τη Σέλλεϋ Ντιβάλ, έβαζε τους ηθοποιούς να βλέπουν σκηνές από το «Eraserhead» για να κατανοήσουν την αίσθηση που ήθελε να διέπει τη δική του ταινία τρόμου. Η φήμη του ντεμπούτου, ουσιαστικά, του πρωτοπόρου σκηνοθέτη έμεινε ζωντανή, όπως εκείνη του «El Topo» (1970) του Αλεχάντρο Χοδορόφσκι, του «Pink Flamingos» (1972) του Τζον Γουότερς, του «The Harder They Come» (1972) του Πέρι Χένζελ, ή του «Rocky Horror Picture Show» (1975) του Τζιμ Σάρμαν, μέσα δηλαδή από τις μεταμεσονύκτιες προβολές της σε drive–in και άλλες ανεξάρτητες κινηματογραφικές αίθουσες, όπως εκείνες του IFC Center στη Νέα Υόρκη.
Δείτε το trailer της ταινίας στο YouTube:
