Πολύς λόγος γίνεται γι’ αυτό το είδος νοημοσύνης, τη Συναισθηματική Νοημοσύνη (EQ). Όλοι μας κυνηγάμε το μυστικό για την ευτυχία, την ψυχική ισορροπία και την προσωπική ανάπτυξη. Κι όμως σύμφωνα με την επιστήμη της ψυχολογίας φαίνεται η απάντηση να βρίσκεται στην σωστή ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης ήδη από την παιδική ηλικία.
Ορισμός
Η Συναισθηματική Νοημοσύνη (Emotional Intelligence) είναι ένας σχετικά νεοεισαχθής όρος στο χώρο της ψυχολογίας που δεν έχουμε προσδιορίσει όλοι στην σκέψη μας. Υπάρχουν αρκετές απορίες γύρω από αυτόν τον περιβόητο όρο. Τι είναι λοιπόν η Συναισθηματική Νοημοσύνη;
Συναισθηματική Νοημοσύνη ορίζεται ως η ικανότητα του ατόμου να αναγνωρίζει τα δικά του συναισθήματα. Το άτομο μπορεί να ξεχωρίσει μεταξύ τους τα συναισθήματα, να τα κατηγοριοποιήσει και να τα ονοματίσει. Ακόμη, έχει την ικανότητα να χρησιμοποιήσει αυτά τα συναισθήματα για να σκεφτεί, να κρίνει ανάλογα και να πράξει. Αυτό έχει ως αποτέλεσμα το άτομο να οδηγείται σε υψηλότερα επίπεδα αυτοεκτίμησης και προσωπικής αξίας.
Αν και ο όρος για πρώτη φορά εμφανίζεται το 1964, γίνεται τελικά γνωστός μέσα στη δεκαετία του 90′ από διάφορους επιστήμονες ανάμεσα στους οποίους βρίσκονται ο Goleman, οι Mayer, DiPaolo και Salovey.
Η ανάπτυξη στην παιδική ηλικία
Η ικανότητα της Συναισθηματικής Νοημοσύνης αποκτάται στην πορεία της ζωής του ανθρώπου και έτσι κάθε παιδί είναι ικανό για βελτίωση στον συγκεκριμένο τομέα. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη επηρεάζεται θετικά από την εμπειρία και την εξάσκηση. Οι συναισθηματικές ικανότητες ξεκινούν να αναπτύσσονται ήδη από την πρώιμη παιδική ηλικία. Η εξάσκηση μέσω της διδασκαλίας τους είναι αυτή που τις βοηθάει να αλλάξουν και να καλυτερεύσουν.
Η νοημοσύνη των παιδιών είναι μια εύπλαστη ύλη. Η ανάπτυξη δεξιοτήτων όπως η ενσυναίσθηση και η επικοινωνιακότητα είναι ευκολότερες σε αυτή την ηλικία. Δεν είναι ανέφικτη λοιπόν η κατανόηση των συναισθημάτων, η ανάπτυξη συναισθηματικών δεσμών, η σύμπραξη με άλλα άτομα και το πνεύμα ομαδικότητας στην πρώιμη παιδική ηλικία.
Μεγάλο επίτευγμα αποτελεί ο αυτοέλεγχος που αποκτά το παιδί. Αναγνωρίζει και κατηγοριοποιεί τα συναισθήματά του, ελέγχει τις αντιδράσεις του και κατανοεί καλύτερα τον κόσμο γύρω του. Αυξάνοντας τη Συναισθηματική Νοημοσύνη του ένα παιδί ακόμη μπορεί να διαισθανθεί, να συνειδητοποιήσει και να αναλύσει συναισθηματικές πληροφορίες που λαμβάνει από τον έξω κόσμο. Τέλος, η σωστή διαχείριση των συναισθημάτων αποτελεί την πλέον νοητική δεξιότητα για την περαιτέρω πνευματική ανάπτυξη του.
Ο ρόλος των γονέων
Ο πρώτος και ο κυριότερος παράγοντας που επηρεάζει τα παιδιά στη νοητική τους ανάπτυξη είναι οι γονείς. Η Συναισθηματική Νοημοσύνη είναι μια τεχνική που απαιτεί δουλειά αλλά και διδαχή από τους γονείς. Εκείνοι έχουν την ευθύνη να μεταλαμπαδεύσουν τη γνώση στα παιδιά τους. Σε αυτό το σημείο είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ένας συγκροτημένος χαρακτήρας γονέα θα έχει την ευκολία να διαχειριστεί καλύτερα τα συναισθήματα του παιδιού του. Οι γονείς χρειάζεται και οι ίδιοι να δίνουν σημασία στον τρόπο που αντιλαμβάνονται τα συναισθήματα.
Υπάρχει κίνδυνος το παιδί να αποτυπώσει λανθασμένους τρόπους έκφρασης συναισθημάτων ή συμπεριφορές αντικοινωνικού χαρακτήρα όπως η αποστασιοποίηση, η αδιαφορία για τον πλησίον και να γίνουν και τα ίδια επικριτικά και απόμακρα. Αυτή η λανθασμένη εκμάθηση μας οδηγεί στο αποτέλεσμα τα παιδιά να εμφανίζουν δυσκολίες στις μετέπειτα διαπροσωπικές τους σχέσεις.
Είναι σοφό ένας γονιός να φέρεται στο παιδί του με κατανόηση και τρυφερότητα. Να διδάσκει την επικοινωνία και την αβίαστη έκφραση συναισθημάτων με παρρησία λόγου. Τα παιδιά είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μιμούνται τις συμπεριφορές των ενηλίκων. Έτσι λοιπόν το πρώτο βήμα για κάθε γονιό ξεκινάει από τα δικά του συναισθήματα και τη διαχείρισή τους.
Ο ρόλος της εκπαίδευσης και του σχολείου
Φυσικά, μεγάλο ρόλο παίζει όπως φαίνεται και το σχολείο εκτός των γονέων στην ανάπτυξη της Συναισθηματικής Νοημοσύνης (EQ). Οι εκπαιδευτικοί κάθε βαθμίδας κατέχουν το ρόλο του καθοδηγητή για το παιδί και όχι μόνο άμεσα στις γνώσεις αλλά και έμμεσα όταν αυτό δομεί τον χαρακτήρα του. Η μεγάλη επιρροή σχετίζεται και με τη Συναισθηματική Νοημοσύνη.
Τα σύγχρονα εκπαιδευτικά πρότυπα ως επί το πλείστον στη χώρα μας δυστυχώς δεν προωθούν ιδιαίτερα την ανάπτυξη αυτού του είδους νοημοσύνης. Το σχολείο σήμερα τείνει να δίνει περισσότερη σημασία στην ανάπτυξη του ατομικού ανταγωνισμού και όχι στην ομαδική συνεργασία μεταξύ των μαθητών. Το παιδί αφοσιώνεται χρησιμοθηρικά στη συλλογή μιας καλής βαθμολογίας και αμελεί την συναισθηματική εξέλιξη και την επικοινωνία.
Είναι σημαντικό λοιπόν να τονιστεί ότι το σχολείο καλό θα ήταν να στραφεί προς την εφαρμογή και την εξάσκηση συναισθηματικών δεξιοτήτων μέσα στην τάξη. Σαν θεσμός κάλλιστα θα μπορούσε να προάγει την προσωπική υπευθυνότητα, την αυτογνωσία και τον αυτοσεβασμό των μαθητών.
Η καλλιέργεια της κριτικής σκέψης και της δημιουργικότητας του παιδιού αποτελεί ένα δυνατό εφόδιο για τη μετέπειτα πορεία του στα σχολικά χρόνια και όχι μόνο. Αυξάνοντας τη Συναισθηματική Νοημοσύνη του παιδιού βελτιώνεται η επικοινωνία με τους γύρω του. Επιπλέον, προλαμβάνεται σε γενικές γραμμές η ανάπτυξη συμπεριφορών κοινωνικά μη αποδεκτών .
Η Συναισθηματική και η Γνωσιακή Νοημοσύνη του μαθητή συνδέονται άρρηκτα. Γνώση και συναίσθημα γίνονται ένα. Μια ολοκληρωμένη πληροφορία που εμπλουτίζει τις ικανότητες του παιδιού και το οδηγεί στην πραγματική επιτυχία.
Κλείνοντας…
Είναι σημαντικό να τονιστεί ότι ένα παιδί και ως εξέλιξη ένα ενήλικο άτομο με ανεπτυγμένη τη Συναισθηματική Νοημοσύνη φέρει ένα προβάδισμα. Προΐσταται των άλλων σε κατανόηση και αλληλεγγύη αλλά και σε άλλες αρετές του χαρακτήρα. Όταν κοιτάμε κατάματα τα συναισθήματά μας με τόλμη και ειλικρίνεια, είναι πολύ πιθανό να αντικρίσουμε τον πραγματικό μας στόχο στη ζωή.
