Οι τρομαχτικές ταινίες και οι σειρές είναι ένα εξαιρετικά δημοφιλές είδος στη σύγχρονη μυθοπλασία, με τίτλους όπως “IT”, “Saw” και “The Last of Us” να αποδεικνύουν σταθερά ότι οι άνθρωποι αγαπούν να τους κόβεται το αίμα για ψυχαγωγία. Αλλά γιατί οι τρομακτικοί κλόουν, οι γιγάντιοι καρχαρίες και τα ανθρωποφάγα ζόμπι είναι τόσο δημοφιλή στον κόσμο της φαντασίας; Πάμε να εμβαθύνουμε στην ψυχολογία του τρόμου και ποιοι είναι οι λόγοι που ταινίες που μπορούν να σου χαλάσουν τον ύπνο, προσελκύουν εκατομμύρια ανθρώπους.
Η ένταση
Τι κοινό έχουν, το να δίνεις εξετάσεις, το να μιλάς στο κορίτσι που σου αρέσει και τα ζόμπι από το «The Last of Us»; Όλα προκαλούν φόβο. Και παρά τις διαφορές τους, όλα παράγουν παρόμοιες αντιδράσεις στο σώμα. Όταν αισθάνεσαι ότι απειλείσαι, ο εγκέφαλός σου ενεργοποιεί την αντίδραση μάχης ή φυγής, προκαλώντας τη διαστολή των ματιών σου, την αύξηση του καρδιακού σου παλμού και την αύξηση της αρτηριακής σου πίεσης. Αυτές είναι εξελικτικές αντιδράσεις που σε κρατούν σε εγρήγορση όταν ο κίνδυνος καραδοκεί. Οι τρομακτικές εικόνες, οι ταινίες τρόμου και τα βιντεοπαιχνίδια ξεγελούν το μυαλό σου να πιστέψει ότι βρίσκεσαι σε κίνδυνο, δημιουργώντας μια έκρηξη αδρεναλίνης, συναισθήματα φόβου, αλλά και ενθουσιασμού. Επίσης, το σώμα σου σε ανταμείβει με ενδορφίνες χαράς όταν κάνεις κάτι επικίνδυνο και καταφέρνεις να βγεις ζωντανός. Παράδειγμα αν είσαι άνθρωπος των σπηλαίων και παλέψεις με ένα λύκο για να προστατέψεις την οικογένεια σου και βγεις ζωντανός, τότε το σώμα σου θα σε ανταμείψει με αυτές τις ενδορφίνες. Το ίδιο νιώθεις όταν ο πρωταγωνιστής καταφέρνει να βγει ζωντανός από το τρομαχτικό τέρας. Παράγονται στο σώμα σου οι ίδιες ενδορφίνες.
Φυσικά, είναι σημαντικό να κρατήσεις τον πραγματικό κίνδυνο μακριά, και εδώ μπαίνει ένα δίχτυ ασφαλείας. Φαντάσου να κολυμπάς στη θάλασσα λίγο πιο βαθιά από τους υπόλοιπους ανθρώπους τριγύρω. Ξαφνικά νιώθεις μία λεία επιφάνεια στα πόδια σου. Κοιτάς κάτω, βλέπεις ένα τεράστιο ψάρι και αναγνωρίζεις ότι είναι καρχαρίας. Αμέσως ξεκινάς να κολυμπάς σαν τρελός προς την ακτή βλέποντας δίπλα σου το μεγάλο πτερύγιο του. Στην πραγματική ζωή, αυτό θα ήταν απίστευτα τρομακτικό, αλλά σε ένα βιντεοπαιχνίδι, ξέρεις ότι είσαι ασφαλής. Παρόλο που το σενάριο είναι τρομακτικό, αυτή η θεμελιώδης διαφορά μεταξύ πραγματικού και ψεύτικου κινδύνου είναι που σε κρατάει κολλημένο στο βιντεοπαιχνίδι.
Στο βιβλίο του “The Dangerous Edge”, ο ψυχολόγος Michael J. Apter διερευνά πώς οι άνθρωποι βρίσκουν ενθουσιασμό σε ακραίες δραστηριότητες. Θεωρεί ότι τα επίπεδα ενθουσιασμού στους ανθρώπους αυξάνονται από επικίνδυνες δραστηριότητες έχοντας «αρκετό» δίχτυ ασφαλείας που κάνουν αυτές τις δραστηριότητες μη θανατηφόρες. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο οι άνθρωποι απολαμβάνουν τρενάκια του λούνα παρκ, bungee jumping, ακόμη και ταινίες τρόμου. Το γεγονός ότι ο τρόμος πίσω από την οθόνη δεν είναι πραγματικός δημιουργεί ένα δίχτυ ασφαλείας για τον θεατή, μεγιστοποιώντας παράλληλα τα επίπεδο ενθουσιασμού.
Ηλικία και φύλο
Ποιος είναι πιο πιθανό να απολαύσει τρομαχτικές ταινίες ή βιντεοπαιχνίδια, ο έφηβος αδερφός σου ή η γιαγιά σου; Οι ερευνητές Classen και Johnson προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτημα το 2020. Διεξήγαγαν μια διαδικτυακή έρευνα σε 1070 άτομα, ρωτώντας τους ερωτήσεις σχετικά με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους, το φύλο, την ηλικία και τα συναισθήματά τους για τις ταινίες τρόμου. Τα ευρήματά τους αποκάλυψαν ότι οι άνθρωποι που απολαμβάνουν τέτοιου είδους ταινίες και σειρές τείνουν να έχουν ζωηρή φαντασία, χαμηλό νευρωτισμό και να πιστεύουν σε παραφυσικά φαινόμενα. Διαπίστωσαν επίσης ότι οι άνδρες είναι πιο πιθανό να βλέπουν τέτοιες ταινίες από τις γυναίκες. Επιπλέον, η μελέτη έδειξε ότι οι έφηβοι τείνουν να απολαμβάνουν περισσότερο τέτοιες ταινίες, αλλά δεν τις προτιμούν όσο μεγαλώνουν.
Το story
Έχεις απολαύσει ποτέ μια ταινία τρόμου ή ένα βιντεοπαιχνίδι, ακόμα και αν συνήθως δε σου αρέσει τέτοιου είδους διασκέδαση; Τι το έκανε ευχάριστο; Ο φιλόσοφος Noel Carroll υποστηρίζει ότι υπάρχουν περισσότερα σε αυτό το είδος από απλά jump scares. Στο βιβλίο του “The Philosophy of Horror”, ο Carroll πιστεύει ότι η περιέργεια είναι αυτό που προσελκύει τους ανθρώπους σε αυτό το είδος. Με τη σωστή αφήγηση, το horror genre μπορεί να κεντρίσει την περιέργεια του κοινού, αναγκάζοντάς το όχι μόνο να παρακολουθήσει ταινίες τρόμου αλλά και να βρίσκει πιθανές θεωρίες και να εμβαθύνει στο στόρυ του.
Πήγες:
Michael J. Apter. (1992) The Dangerous Edge: The Psychology of Excitement
Noël Carroll. (1990). The Philosophy of Horror: Or, Paradoxes of the Heart Noel Carroll
