Τι είναι το AWOC;
Το φαινόμενο «Ageing Without Children» (AWOC) περιγράφει την γήρανση ανθρώπων που δεν έχουν παιδιά ή στενούς συγγενείς για να τους προσφέρουν φροντίδα και υποστήριξη στην τρίτη ηλικία. Πρόκειται για μια κοινωνική πραγματικότητα που γίνεται ολοένα και πιο έντονη, καθώς οι δημογραφικές τάσεις δείχνουν αύξηση του ποσοστού ατόμων που παραμένουν άτεκνα είτε από επιλογή, είτε λόγω κοινωνικών, οικονομικών ή βιολογικών παραγόντων. Σύμφωνα με διεθνείς μελέτες , περίπου 1 στους 5 ενήλικες άνω των 50 ετών δεν έχει παιδιά, ενώ το ποσοστό αυτό αναμένεται να αυξηθεί δραματικά τις επόμενες δεκαετίες. Στη Μεγάλη Βρετανία, εκτιμάται ότι έως το 2040 σχεδόν 25% των ατόμων άνω των 65 θα ανήκουν στην κατηγορία AWOC.Η απουσία οικογενειακού δικτύου δημιουργεί σοβαρές προκλήσεις γύρω από τη φροντίδα, την κοινωνική απομόνωση και την ψυχική υγεία, αναδεικνύοντας την ανάγκη για εναλλακτικές μορφές στήριξης από την κοινωνία και τις δημόσιες δομές.
Το μακροπρόθεσμο αντίκτυπο
Το φαινόμενο αυτό, αναμένεται να έχει σημαντικές κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις στο μέλλον, καθώς ολοένα και περισσότεροι ηλικιωμένοι θα ζουν χωρίς την υποστήριξη παιδιών ή στενών συγγενών. Η αύξηση αυτού του πληθυσμού θα εντείνει την πίεση στα δημόσια συστήματα υγείας και κοινωνικής πρόνοιας, αφού οι ηλικιωμένοι χωρίς οικογενειακό δίκτυο θα βασίζονται κυρίως σε κρατικές δομές ή ιδιωτικές υπηρεσίες φροντίδας. Παράλληλα, θα αναδειχθούν ζητήματα κοινωνικής απομόνωσης, μοναξιάς και ψυχικής υγείας, που μπορούν να επηρεάσουν την ποιότητα ζωής αλλά και τη συνοχή των κοινοτήτων. Η κοινωνία ίσως χρειαστεί να αναπτύξει νέες μορφές “κοινωνικής φροντίδας” και αλληλεγγύης, με έμφαση στη δημιουργία δικτύων υποστήριξης πέρα από τους παραδοσιακούς οικογενειακούς δεσμούς. Αν δεν υπάρξει έγκαιρη προσαρμογή πολιτικών και θεσμών, το φαινόμενο αυτό μπορεί να διευρύνει κοινωνικές ανισότητες και να δημιουργήσει νέες προκλήσεις για τη δημογραφικά γηρασμένη Ευρώπη.
Είναι αναστρέψιμη η μοναξιά της τρίτης ηλικίας;
Για να αποφευχθεί η πλήρης όξυνση αυτής της κοινωνικής παθογένειας απαιτείται ένας συνδυασμος προληπτικών και υποστηρικτικών πολιτικών, αφού οι ηλικιωμένοι χωρίς παιδιά είναι μια πραγματικότητα. Κατ’αρχάς, η ενίσχυση της κοινωνικής συνοχής και η καλλιέργεια κουλτούρας αλληλεγγύης μπορούν να δημιουργήσουν δίκτυα στήριξης πέρα από την οικογένεια, όπως εθελοντικές ομάδες, κοινοτικές πρωτοβουλίες και συλλογικές μορφές διαβίωσης. Παράλληλα, οι δημόσιες δομές υγείας και φροντίδας πρέπει να προσαρμοστούν, επενδύοντας σε υπηρεσίες κατ’οίκον φροντίδας, προγράμματα κοινωνικής ένταξης και πολιτικές που μειώνουν την απομόνωση των ηλικιωμένων. Σε περίπτωση που το φαινόμενο εξελιχθεί, η κονωνία μπορεί να αντιμετωπίσει με έξυπνη αξιοποίηση της τεχνολογίας (πχ τηλεϊατρική, «έξυπνα σπίτια») καθώς και με τη θεσμοθέτηση νέων μορφών στήριξης, όπως οι κοινότητες τρίτης ηλικίας. Έτσι ακόμη και χωρίς οικογενειακή φροντίδα, οι ηλικιωμένοι μπορούν να ζουν με αξιοπρέπεια, ασφάλεια και ενεργό συμμετοχή στην κοινωνική ζωή.
Πηγές:
Αρχοντίδου, Χ. (2025), Ιδρυματοποίηση ή σπίτι: Η τρίτη ηλικία που γερνάει χωρίς παιδιά και οικογενειακή “ασπίδα” Ανακτήθηκε από: https://parallaximag.gr/life/idrymatopoiisi-i-spiti-i-triti-ilikia-poy-gernaei-choris-paidia-kai-choris-oikogeneiaki-aspida (τελευταία προβολή: 29.08.2025)
Minkin R, Horowitz J.M., Aragao C.,(2024) 4.Demographic and economic characteristics of adults 50 and older without children , Ανακτήθηκε από: https://www.pewresearch.org/social-trends/2024/07/25/demographic-and-economic-characteristics-of-adults-50-and-older-without-children/ (τελευταία προβολή: 30.08.2025)
