Το πρώτο Υπουργείο ΑΙ στην ιστορία: πρόοδος ή ρίσκο;

Η ολοένα αυξανόμενη χρήση της τεχνητής νοημοσύνης (ΑΙ) στην καθημερινότητά μας είναι αδιαμφισβήτητη. Η συνεχής και ραγδαία εξέλιξή της μας θέτει όλο και περισσότερα ερωτήματα για το πώς θα διαμορφωθεί το μέλλον της ανθρωπότητας στα επόμενα χρόνια. Τι θα λέγατε, όμως, αν σας ενημέρωναν ότι ήδη υφίσταται το πρώτο υπουργείο ΑΙ στην ιστορία της ανθρωπότητας; Πρόκειται για μια προοδευτική κίνηση που θα φέρει θετικά αποτελέσματα ή για ένα πείραμα που ενέχει κινδύνους;

Το πρώτο Υπουργείο ΑΙ στην Αλβανία

Στις 11 Σεπτεμβρίου 2025, ο πρωθυπουργός της Αλβανίας, Έντι Ράμα, ανακοίνωσε σε συνέδριο του Σοσιαλιστικού Κόμματος τη δημιουργία της πρώτης υπουργού ΑΙ στην ιστορία της χώρας αλλά και διεθνώς. Το όνομά της είναι «Ντιέλλα» και ανέλαβε το χαρτοφυλάκιο των δημοσίων συμβάσεων, με κύρια αποστολή την πάταξη της διαφθοράς που ταλανίζει την Αλβανία εδώ και δεκαετίες.

Το πρώτο Υπουργείο AI χαρακτηρίστηκε από πολλούς ως ριζοσπαστική και πρωτοποριακή κίνηση. Από τη μία, φαντάζει ως η καλύτερη λύση για την ενίσχυση της διαφάνειας και της αξιοκρατίας. Από την άλλη, όμως, εγείρει σοβαρά ερωτήματα για τη νομιμότητα, την ηθική και τα όρια της χρήσης που μπορεί να έχει η τεχνητή νοημοσύνη στη διακυβέρνηση μιας χώρας.

Η «Ντιέλλα» στο πρώτο AI Υπουργείο και η συμβολική της παρουσία

Η εικονική υπουργός «Ντιέλλα» παρουσιάστηκε ως γυναικεία φιγούρα, ντυμένη με την παραδοσιακή φορεσιά της Αλβανίας. Η επιλογή αυτή είχε σαφή συμβολισμό: η κυβέρνηση θέλησε να την παρουσιάσει ως «κόρη του έθνους», προκαλώντας αίσθημα οικειότητας και εμπιστοσύνης. Για αυτό, και τα χαρακτηριστικά γνωρίσματα που της έχουν δοθεί, δεν είναι τυχαία. Συγκεκριμένα:

• Το γυναικείο φύλο: Η επιλογή θηλυκής μορφής συνδέεται άμεσα με την αντίληψη ότι οι γυναίκες θεωρούνται γενικά πιο φιλικές, τρυφερές και προσιτές, γεγονός που μπορεί να μειώσει το αίσθημα της τεχνοκρατικής ψυχρότητας που χαρακτηρίζει τα ΑΙ προγράμματα. Ωστόσο, ενδιαφέρον παρουσιάζει ότι αρκετοί έχουν επισημάνει πως η συχνή προτίμηση γυναικείων φωνών ή μορφών στη χρήση προγραμμάτων ΑΙ (π.χ. Siri, Alexa) συνδέεται με έμφυλα στερεότυπα και σεξιστικά πρότυπα, ως απόρροια κοινωνικών προκαταλήψεων (η αντίληψη της «γυναίκας βοηθού» που είναι πάντα εκεί να εξυπηρετήσει).
• Η παραδοσιακή φορεσιά: Η παραδοσιακή φορεσιά συνδέεται άμεσα με την εθνική ταυτότητα, ενισχύοντας το αίσθημα αυθεντικότητας, οικειότητας και αξιοπιστίας. Έτσι, δημιουργείται ουσιαστικά μια γέφυρα ανάμεσα στην παράδοση και την τεχνολογική καινοτομία.
• Το όνομα «Ντιέλλα»: Στα αλβανικά σημαίνει «Ήλιος» ή «Ηλιοφάνεια», εφόσον χρησιμοποιείται το θηλυκό γένος της λέξης. Η επιλογή δεν είναι τυχαία, καθώς συμβολίζει τη «διαφάνεια» που υποτίθεται ότι θα φέρει η νέα υπουργός, με την πάταξη της διαφθοράς, στις δημόσιες συμβάσεις.

Αξίζει να σημειωθεί ότι η Ντιέλλα δεν είναι εντελώς καινούρια για τους πολίτες. Μέχρι πρότινος, μέσω της κρατικής πλατφόρμας e-Albania, είχε ρόλο στην παροχή ψηφιακών υπηρεσιών και πρόσβασης σε δημόσια δεδομένα.

Πολιτικές και κοινωνικές αντιδράσεις

Ο διορισμός της Ντιέλλα ως υπουργού προκάλεσε σφοδρές αντιδράσεις και έντονους προβληματισμούς, τόσο στο εσωτερικό της Αλβανίας όσο και διεθνώς. Οι αντιδράσεις αυτές , όπως και οι προβληματισμοί, επικεντρώνονται στο νομικό και ηθικό ζήτημα της απόφασης αυτής.

Νομικά ζητήματα

Η αντιπολίτευση έκανε λόγο για αντισυνταγματική κίνηση εκ μέρους της κυβέρνησης, αφού η Ντιέλλα δεν είναι φυσικό πρόσωπο. Δεν είναι πολίτης, ούτε άνθρωπος, όπως ορίζει το Σύνταγμα της Αλβανίας. Παράλληλα, προκύπτουν σοβαρά ζητήματα δημοκρατικής νομιμοποίησης: πώς μπορεί ένας αλγόριθμος να κατέχει υπουργικό αξίωμα χωρίς δυνατότητα λογοδοσίας και ποινικής ευθύνης;

Ηθικά ζητήματα

Η διερεύνηση των ηθικών επιπτώσεων της χρήσης ΑΙ σε δημόσιες θέσεις είναι κρίσιμη, καθώς επηρεάζει βαθιά τη λειτουργία της δημοκρατίας. Η χρήση του σε δημόσια αξιώματα ανοίγει πλήθος ηθικών διλημμάτων:

• Μεροληψία και χειραγώγηση: Τα μέχρι τώρα δεδομένα δείχνουν ότι τα προγράμματα ΑΙ είναι ευάλωτα σε χειραγώγηση και μεροληψίες, αντανακλώντας προκαταλήψεις που υπάρχουν στα δεδομένα εκπαίδευσής τους. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε άδικες αποφάσεις σχετικά με δημόσιους πόρους ή προσλήψεις. Για την αποφυγή, λοιπόν, αυτών των κινδύνων, απαιτείται τακτικός έλεγχος και συνεχής εποπτεία των αλγορίθμων από ανεξάρτητες αρχές.
• Παραπληροφόρηση και γνησιότητα: Ένα βασικό ερώτημα που εγείρεται είναι κατά πόσο αυθεντικές θα είναι οι πληροφορίες που θα παρέχει το εκάστοτε σύστημα. Ο κίνδυνος παραπληροφόρησης (π.χ. deepfakes, ψευδή δεδομένα) είναι υπαρκτός και θα μπορούσε να χειραγωγήσει την κοινή γνώμη, υπονομεύοντας την διαφάνεια στη λήψη αποφάσεων. Για αυτό θα πρέπει να δημιουργηθούν μηχανισμοί που να επαληθεύουν την εγκυρότητα και την γνησιότητα των δεδομένων.
• Διαφάνεια και λογοδοσία: Η διαφάνεια και η λογοδοσία αποτελούν, επίσης, κομβικά ζητήματα. Τι θα συμβεί σε έναν πολίτη αν απορριφθεί η αίτησή του; Θα υπάρχει δυνατότητα ένστασης; Και αν ναι, ποιος θα εξετάζει το αίτημα; Η δυσκολία, λοιπόν, κατανόησης του τρόπου με τον οποίο λαμβάνει αποφάσεις ένα σύστημα ΑΙ εγείρει ερωτήματα για τη διαφάνεια. Για αυτόν τον λόγο, θα πρέπει να θεσπιστούν μηχανισμοί επανεξέτασης αποφάσεων και οι υπεύθυνοι να λογοδοτούν δημόσια για τις διαδικασίες.
• Απόρρητο και προσωπικά δεδομένα: Για να μπορέσει να λειτουργήσει ένα υπουργείο ΑΙ σημαίνει πως θα πρέπει να επεξεργάζονται τεράστιοι όγκοι προσωπικών δεδομένων. Αυτό δημιουργεί κινδύνους για την παραβίαση της ιδιωτικότητας. Έτσι, κρίνεται απαραίτητη η υιοθέτηση αυστηρών δικλείδων ασφαλείας και νομικών ρητρών για να εξασφαλιστεί η προστασία των πολιτών.
• Απώλεια ανθρώπινης εποπτείας: Τέλος, ένα από τα πιο κρίσιμα ζητήματα είναι η απώλεια της ανθρώπινης εποπτείας. Η αυτόματη λήψη αποφάσεων από ένα σύστημα ΑΙ μειώνει την ηθική ευθύνη και περιορίζει την προσαρμοστικότητα σε πολύπλοκες συνθήκες. Για τον λόγο αυτόν, είναι απαραίτητη η παρουσία ανθρώπινων υπευθύνων που θα επιβλέπουν και θα εγκρίνουν κρίσιμες διαδικασίες, ενώ ταυτόχρονα είναι σημαντική η ενεργή συμμετοχή όλων των πολιτών σε ανοιχτές διαβουλεύσεις.

Πρώτο Υπουργείο ΑΙ: Η ιστορική του αξία και ο διεθνής του συμβολισμός

Το πρώτο Υπουργείο AI αποτελεί ένα ιστορικό ορόσημο για τα παγκόσμια δεδομένα. Για πρώτη φορά, μια χώρα αποφασίζει να θεσμοθετήσει υπουργείο με επικεφαλής ένα πρόγραμμα τεχνητής νοημοσύνης. Η απόφαση αυτή ανοίγει έναν νέο διάλογο για τα όρια της τεχνολογίας στη διακυβέρνηση και ταυτόχρονα λειτουργεί ως ένα πολιτικό πείραμα με παγκόσμιο ενδιαφέρον.

Είναι, λοιπόν, σαφές ότι το εγχείρημα αυτό μπορεί να έχει διπλή έκβαση: είτε να αποδειχθεί μια καινοτομία που θα ενισχύσει τη διαφάνεια και την αξιοκρατία, αποτελώντας έμπνευση και για άλλες χώρες, είτε να καταρρεύσει, αφήνοντας πίσω του ένα παράδειγμα αποτυχίας.

Συμπέρασμα

Η Ντιέλλα δεν αποτελεί την «μαγική» λύση όλων των προβλημάτων, ούτε είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει ολοκληρωτικά το πρόβλημα της διαφθοράς. Αντιπροσωπεύει, όμως, ένα κρίσιμο πείραμα για τα Βαλκάνια και τον κόσμο συνολικά. Το μέλλον της θα δείξει αν το ΑΙ μπορεί να αποτελέσει εργαλείο ενίσχυσης της διαφάνειας ή αν τελικά θα οδηγήσει σε νέες μορφές -ίσως και χειρότερες από τις ήδη υπάρχουσες- διαφθοράς και ελέγχου.

Το πρώτο Υπουργείο ΑΙ στην ιστορία αποτελεί αναπόφευκτα σημείο αναφοράς: είτε ως η αρχή μιας νέας εποχής, είτε ως προειδοποίηση για τα όρια που πρέπει να θέσουμε στην τεχνολογία.

Πηγές

1. Delauney, D. (2025). World’s first AI minister will eliminate corruption, says Albanian’s PM. BBC. Ανακτήθηκε από: www.bbc.com (τελευταία πρόσβαση 28/9/2025)
2. (2025). AI-generated ‘minister’ makes debut in Albanian parliament. Sky News. Ανακτήθηκε από: news.sky.com (τελευταία πρόσβαση 28/9/2025)
3. Συντακτική ομάδα ertnews.gr. (2025). Η πρώτη AI υπουργός: Ποια είναι η αδιάφθορη «Diella» και ποιο χαρτοφυλάκιο της έδωσε ο Ράμα. ERT News. Ανακτήθηκε από: www.ertnews.gr (τελευταία πρόσβαση 2/10/2025)
4. Δρ. Κ. Χωριανοπούλου, Μ. (2025). Ψηφιακή υπουργός και αλγοριθμικό κράτος: Είμαστε έτοιμοι;. Το Βήμα. Ανακτήθηκε από: www.tovima.gr (τελευταία πρόσβαση 2/10/2025)
5. Μπελεσιώτης, Γ. (2025). Στην Αλβανία υπάρχει υπουργός-δημιούργημα της Τεχνητής Νοημοσύνης. Esquire. Ανακτήθηκε από: esquire.com.gr (τελευταία πρόσβαση 2/10/2025)
6. (2025). Experts question Albania’s AI-generated minister. France 24. Ανακτήθηκε από: www.france24.com (τελευταία πρόσβαση 2/10/2025)
7. Karagianni, A. (2021). Σεξισμός και Τεχνολογία: Γιατί η Siri, η Alexa και η Cortana Έχουν Γυναικεία Ονόματα και Φωνές;. DATAWO. Ανακτήθηκε από: www.datawo.org (τελευταία πρόσβαση 28/9/2025)
8. ΤΣΑΒΑΛΟΣ, Κ. (2025). Μπορεί η τεχνητή νοημοσύνη να κυβερνήσει ένα κράτος; Μια γειτονική μας χώρα στα Βαλκάνια θα το δοκιμάσει. iefimerida. Ανακτήθηκε από: www.iefimerida.gr (τελευταία πρόσβαση 2/10/2025)