Το μήλο στην παγκόσμια κουλτούρα συμβολίζει όχι μόνο την υγεία, την καλή ζωή και την γονιμότητα αλλά και την αμαρτία. Επίσης, συνοδεύει τον άνθρωπο από την δημιουργία του κόσμου μέχρι και την σύγχρονη εποχή. Στο σχολείο πολλές φορές συνδέσαμε το μήλο με πολλά μαθήματα, μέσα από το λεξιλόγιο με το περίφημο “Λόλα να ένα μήλο” ή την φυσική με τον νόμο του Νεύτωνα για την βαρύτητα και ακόμα μέσα από την μυθολογία και τα θρησκευτικά με πασίγνωστες ιστορίες.
Γενικά χαρακτηριστικά
Η μηλιά είναι το πιο διαδεδομένο οπωροφόρο παγκοσμίως. Υπάρχουν 2000 ποικιλίες μήλων. Το δέντρο είναι φυλλοβόλο και φτάνει τα 5-12 μέτρα ύψος. Ανθίζει την άνοιξη με άνθη ενώ το φθινόπωρο ωριμάζουν τα φρούτα.
Η προέλευση του μήλου
Η μηλιά ήταν γνωστή από τους προϊστορικούς χρόνους. Συγκεκριμένα, μεγάλες ποικιλίες μήλων υπάρχουν από την εποχή του Μειόκαινου (από 23 εκατομμύρια έως 5,3 εκατομμύρια χρόνια πριν) όπως δείχνουν το γενετικό αποτύπωμα και τα απολιθώματα. Η μεταφορά των σπόρων των μήλων πιθανολογείται πως έγινε από μεγάλα ζώα της Πλειόκαινου εποχής ή της εποχής των παγετώνων. Εκτιμάται ότι η εξέλιξη των ειδών όσον αφορά τα φρούτα έγινε ταχύτατα σε αντίθεση με την εξέλιξη άλλων ειδών του ζωικού βασιλείου.
Οι σύγχρονες ποικιλίες μηλιών
Άγριες ποικιλίες μηλιών έχουν εντοπιστεί σε περιοχές που έχουν καλυφθεί από παγετώνες, όπως στην Γαλλία, στην Γερμανία και στην Ιταλία. Οι πρώτες σύγχρονες ποικιλίες μηλιών έχουν ανακαλυφθεί στα βουνά Τιεν Σαν του Καζακστάν. Μεταγενέστερα οι ποικιλίες αυτές μεταφέρθηκαν μέσω του εμπορικού δρόμου του μεταξιού από την Ασία στην Ευρώπη, όπου και ευδοκίμησαν λόγω των ευνοϊκών για τα μήλα κλιματικών συνθηκών.
Μετέπειτα, έχουν γίνει αναφορές στο φρούτο στην αρχαία Ελλάδα. Ο Θεόφραστος, ο Αθηναίος και ο Διοσκουρίδης, αναφέρονται στην μηλιά επισημαίνοντας και διαφορές ανάμεσα σε είδη, π.χ. δίφορη, όψιμη, πρώιμη, γλυκιά, εαρινή, άγρια κ.λπ. Συγκεκριμένα, ο Θεόφραστος κάνει αναφορά στην καλλιεργούμενη μηλιά τον 3 αι. π.Χ. Η καλλιέργεια μηλιάς φαίνεται ότι ήταν διαδεδομένη σε πολλά μέρη καθώς σύμφωνα με πηγές ο Μέγας Αλέξανδρος βρήκε μήλα στη Βαβυλωνία.
Το μήλο στη αρχαία Ελλάδα
Στην αρχαιότητα με την λέξη μήλο αναφέρονταν σε οποιοδήποτε σφαιρικό καρπό. Έχουν γίνει αναφορές σε πολλά αρχαία κείμενα για το μήλο. Αρχικά, στην ελληνική μυθολογία ο Ηρακλής στα πλαίσια των 12 άθλων έπρεπε να μαζέψει χρυσά μήλα από τον κήπο των Εσπερίδων.
Επίσης, γνωστή είναι η ιστορία για το μήλο της έριδας. Η Έριδα θυμωμένη που δεν προσκλήθηκε στο γάμο του Πηλέα και της Θέτιδας (ποιος θα καλούσε άλλωστε την Θεά της διχόνοιας στον γάμο του;) πέταξε στο γλέντι ένα χρυσό μήλο με την επιγραφή «τῇ καλλίστῃ», δηλαδή «στην πιο όμορφη». Αυτό το μήλο διεκδικούσαν τρεις θεές, η Ήρα, η Αθηνά και η Αφροδίτη. Ανατέθηκε στον Πάρη από την Τροία να αποφασίσει σε ποια ανήκει το μήλο και συνεπώς ο τίτλος της πιο όμορφης θεάς. Η κάθε θεά τού προσέφερε δώρα με το πιο δελεαστικό για εκείνον να είναι αυτό της Αφροδίτης, η οποία του υποσχέθηκε να γίνει δικιά του η πιο όμορφη γυναίκα του κόσμου, η Ελένη της Σπάρτης. Χαρίζοντας το μήλο λοιπόν στην Αφροδίτη αυτό αποτέλεσε την αιτία να ξεσπάσει ο Τρωικός πόλεμος.
Με αυτόν τον τρόπο δημιουργήθηκε μία παράδοση στην αρχαία Ελλάδα. Το μήλο θεωρούταν ιερό για την θεά Αφροδίτη, έτσι λοιπόν όταν κάποιος ήθελε να δηλώσει συμβολικά την αγάπη του σε κάποιον, του πετούσε ένα μήλο.
Το μήλο στην Σκανδιναβική μυθολογία
Στην σκανδιναβική μυθολογία συναντάμε μία Θεά, την Ίντουν, η οποία παρέχει μήλα που χαρίζουν την αιώνια νεότητα στους ιεούς. Επίσης, τα μήλα συνδέονται με τους Βάνιρ, οι οποίοι ήταν θεοί της γονιμότητας. Για παράδειγμα υπάρχει ένας μύθος κατά τον οποίο δόθηκαν 11 χρυσά μήλα σε μία κοπέλα, την Γκέρρ εκ μέρους ενός από τους σημαντικότερους θεούς Βάνιρ, τον Φρέιρ. Ακόμα ένας μύθος που συνδέει τα μήλα με την γονιμότητα αποτελεί η προσευχή του βασιλιά Ρερίρ στον Θεό Όντιν (κυρίαρχος θεός της σκανδιναβικής μυθολογίας) για να κάνει παιδί. Η θεά της γονιμότητας, Φριγκ στέλνει στην αγκαλιά του βασιλιά ένα μήλο με έναν αγγελιαφόρο ο οποίος είχε την μορφή κορακιού. Όταν η γυναίκα του βασιλιά Ρερίρ τρώει το μήλο μένει έγκυος και μετά από έξι χρόνια γεννάει τον γιό τους, έναν ήρωα της σκανδιναβικής μυθολογίας.
Το μήλο στην παγκόσμια κουλτούρα: Κίνα
Τα μήλα συμβολίζουν την ειρήνη καθώς οι λέξεις μήλο (苹果, Píngguǒ ) και ειρήνη (平安, Píng’ān ) ξεκινάνε με την συλλαβή (“píng”) στα μανδαρινικά και στα καντονέζικα. Οι δύο αυτές λέξεις συνδέονται και σχηματίζουν την λέξη Píngānguǒ (平安果), που σημαίνει «Μήλα της ειρήνης». Καθώς στα μανδαρινικά η παραμονή των Χριστουγέννων ονομάζεται Píngānyè (平安夜) έχει δημιουργηθεί η παράδοση, αυτή την εποχή το μήλο, που συμβολίζει την ειρήνη και την ασφάλεια να αποτελεί δημοφιλές δώρο που δίνεται σε φίλους και συνεργάτες.
Το μήλο στον Χριστιανισμό
Στην Παλαιά Διαθήκη αναφέρεται το προπατορικό αμάρτημα που αποτελεί το πρώτο αμάρτημα του ανθρώπου. Ο Αδάμ και η Εύα παρακούοντας την εντολή του Θεού έφαγαν το καρπό από το Δέντρο της Γνώσης του Καλού και του Κακού και έτσι εξορίστηκαν από τον κήπο της Εδέμ, τον Παράδεισο. Σύμφωνα με την ιστορία ο καρπός αυτός αποτελούσε ένα μήλο το οποίο έγινε έτσι, το σύμβολο της γνώσης, της αθανασίας, του πειρασμού και της αμαρτίας. Ακόμα, «Μήλο του Αδάμ» έχει ονομαστεί ένα τμήμα στον ανθρώπινο λαιμό, που είναι περισσότερο εμφανές στους άνδρες, εξαιτίας της αντίληψης ότι ο απαγορευμένος καρπός παρέμεινε στον λαιμό του Αδάμ. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως στα λατινικά το μήλο και το κακό εκφράζονται με την ίδια λέξη («malum»).
Το μήλο στην παγκόσμια κουλτούρα: φυσική
Το 1666 ένα ώριμο μήλο που έπεσε από το δέντρο στάθηκε η αιτία για μία μεγάλη ανακάλυψη στον τομέα της φυσικής. Ο Νεύτωνας καθώς καθόταν κάτω από μία μηλιά στον κήπο του ένιωσε ένα μήλο να πέφτει ξαφνικά επάνω του. Εξαιτίας αυτού αναρωτήθηκε «Γιατί το μήλο δεν πάει προς τα πλάγια ή προς τα πάνω και συνεχώς πέφτει κάθετα προς το κέντρο της Γης;» και έτσι ανακάλυψε τον νόμο της βαρύτητας. Ο νόμος αυτός λέει ότι όλα τα σώματα έλκονται μεταξύ τους με μία δύναμη η οποία είναι ανάλογη του γινομένου των μαζών τους (m), και αντιστρόφως ανάλογη του τετραγώνου της απόστασής τους (d).
Συμπερασματικά, ενώ το φρούτο αυτό μπορεί να φαίνεται βαρετό εκ πρώτης όψεως, το μήλο στην παγκόσμια κουλτούρα σε εκπλήσσει θετικά καθώς κρύβει πολλές και ενδιαφέρουσες ιστορίες σχετικά με τον πολιτισμό και την καθημερινότητά μας.
Πηγές
Τα μήλα του μύθου, της ιστορίας, της επιστήμης και των παραμυθιών. (2025). foodbites. Ανακτήθηκε από: https://www.foodbites.eu/mila-mythos-istoria-epistimi/ (Τελευταία πρόσβαση: 12/10/2025)
Τζιάλλα, Χ. (2021). Η ιστορία του μήλου στον κόσμο. Γαστρονόμος. Ανακτήθηκε από: https://www.gastronomos.gr/topikes-kouzines/ellada/protes-yles-ellada/i-istoria-toy-miloy-ston-kosmo/90579/ (Τελευταία πρόσβαση: 12/10/2025)
Ιστορίες για την Ημέρα του Γερμανικού Μήλου. (2022). Στο επίκεντρο. Ανακτήθηκε από: stoepikentro.gr ( Τελευταία πρόσβαση: 12/10/2025)
Τα χρυσά μήλα της Idunn. (2025). offline post. Ανακτήθηκε από: https://www.offlinepost.gr/2022/04/09/ta-xrysa-mila-tis-idunn/ (Τελευταία πρόσβαση: 12/10/2025)
