Εισαγωγή
Η Διαταραχή της Ακουστικής Επεξεργασίας (Auditory Processing Disorder ή APD, εν συντομία) αποτελεί μια νευρολογικής φύσεως δυσλειτουργία, η οποία επηρεάζει τον τρόπο με τον οποίο ο εγκέφαλος ερμηνεύει και οργανώνει τα ακουστικά ερεθίσματα.
Παρότι το άτομο έχει φυσιολογική ακοή, δυσκολεύεται να κατανοήσει, να διακρίνει ή να επεξεργαστεί τα ηχητικά μηνύματα που δέχεται. Η διαταραχή αυτή εμφανίζεται συχνότερα στην παιδική ηλικία και μπορεί να επηρεάσει την ανάπτυξη της γλώσσας, της μάθησης και της κοινωνικής επικοινωνίας (Chermak & Musiek, 2014).
Ορισμός και αιτιολογία
Η διαταραχή της ακουστικής επεξεργασίας δεν αποτελεί απώλεια της ακοής, αλλά δυσλειτουργία στην κεντρική ακουστική οδό, δηλαδή στη διαδικασία με την οποία ο εγκέφαλος μεταφράζει τους ήχους σε νοηματικές πληροφορίες. Σύμφωνα με την ASHA (2005), η διαταραχή περιλαμβάνει δυσκολίες στην αναγνώριση, διάκριση, τοποθέτηση και κατανόηση των ήχων στο ακουστικό περιβάλλον.
Η αιτιολογία της παραμένει πολυπαραγοντική. Πιθανοί βιολογικοί παράγοντες περιλαμβάνουν τις νευροαναπτυξιακές ανωμαλίες, την καθυστερημένη ωρίμανση του κεντρικού νευρικού συστήματος, τις προγεννητικές ή τις περιγεννητικές επιπλοκές, καθώς και τους τραυματισμούς της κεφαλής (Keith, 2019). Επιπλέον, περιβαλλοντικοί παράγοντες, όπως η χρόνια μέση ωτίτιδα στην παιδική ηλικία, μπορεί να επιβαρύνουν την ακουστική επεξεργασία (Moore, 2018).
Συμπτώματα
Τα παιδιά με διαταραχή της ακουστικής επεξεργασίας παρουσιάζουν ετερογενή συμπτωματολογία, η οποία συχνά συγχέεται με άλλες μαθησιακές ή γλωσσικές δυσκολίες. Σύμφωνα με τους Chermak και Musiek (2014), τα κυριότερα συμπτώματα περιλαμβάνουν:
- Δυσκολία στην κατανόηση της ομιλίας σε θορυβώδες περιβάλλον (π.χ., στη σχολική αίθουσα).
- Ανάγκη για συχνές επαναλήψεις οδηγιών ή ερωτήσεων.
- Αδυναμία εντοπισμού της πηγής ενός ήχου.
- Προβλήματα στη διάκριση των φωνημάτων τα οποία μοιάζουν ακουστικά (π.χ., το /θ/ με το /φ/).
- Αργή επεξεργασία ακουστικών πληροφοριών.
- Δυσκολίες στη μνήμη ακουστικών ερεθισμάτων και στην οργάνωση του λεκτικού υλικού.
Οι δυσκολίες αυτές μπορεί να επηρεάσουν την κατανόηση του κειμένου, τη συγκέντρωση, αλλά και την κοινωνική επικοινωνία, καθώς το παιδί ενδέχεται να φαίνεται αφηρημένο ή μη συνεργάσιμο, χωρίς να υπάρχει πρόθεση. Επιπλέον, οι συναισθηματικές επιπτώσεις —όπως χαμηλή αυτοεκτίμηση και σχολική απογοήτευση— είναι συχνές (Bellis, 2003).
Διάγνωση
Η διάγνωση της διαταραχής ακουστικής επεξεργασίας είναι σύνθετη και απαιτεί διεπιστημονική προσέγγιση. Ο ωτορινολαρυγγολόγος αποκλείει πρώτα την οργανική απώλεια της ακοής. Έπειτα, ο ακουολόγος ή ο λογοθεραπευτής πραγματοποιεί ειδικές ακουστικές δοκιμασίες, όπως οι δοκιμασίες διάκρισης των συχνοτήτων, εντοπισμού του ήχου και αναγνώρισης των λεκτικών ερεθισμάτων σε θόρυβο.
Συχνά, χρησιμοποιούνται σταθμισμένα εργαλεία όπως το SCAN-3 for Children (Keith, 2019), το οποίο αξιολογεί διάφορες πτυχές της ακουστικής επεξεργασίας. Η συνεργασία με τον ψυχολόγο ή τον ειδικό παιδαγωγό είναι απαραίτητη για την αξιολόγηση των γνωστικών και μαθησιακών συνεπειών της διαταραχής.
Θεραπευτική αντιμετώπιση και παρέμβαση
Η αντιμετώπιση της διαταραχής της ακουστικής επεξεργασίας βασίζεται στο ακόλουθο τριπλό μοντέλο παρέμβασης:
- Ενίσχυση του ακουστικού περιβάλλοντος
- Εκπαίδευση των ακουστικών δεξιοτήτων, &
- Αντισταθμιστικές στρατηγικές.
Ενίσχυση του ακουστικού περιβάλλοντος
Η χρήση FM συστημάτων ή συσκευών ενίσχυσης του ήχου στο σχολείο μπορεί να βελτιώσει την κατανόηση του λόγου, μειώνοντας τον περιβαλλοντικό θόρυβο (Johnston κ.ά., 2009). Παράλληλα, η τοποθέτηση του παιδιού κοντά στον εκπαιδευτικό και η χρήση οπτικών βοηθημάτων υποστηρίζουν σημαντικά τη μαθησιακή διαδικασία.
Εκπαίδευση ακουστικών δεξιοτήτων
Η ακουστική εκπαίδευση περιλαμβάνει ασκήσεις διάκρισης των ήχων, του ρυθμού, των συλλαβών και της κατεύθυνσης του ήχου. Αυτές οι δραστηριότητες στοχεύουν στη νευροπλαστικότητα του εγκεφάλου, ενισχύοντας την ικανότητα επεξεργασίας (Tremblay & Kraus, 2002). Παιχνίδια που απαιτούν την ακουστική προσοχή και τη μνήμη, όπως επανάληψη σειρών ήχων, αποδεικνύονται ιδιαίτερα ωφέλιμα.
Αντισταθμιστικές στρατηγικές
Η εκπαίδευση του παιδιού σε μεταγνωστικές στρατηγικές —όπως η επανάληψη οδηγιών, η σημείωση βασικών πληροφοριών και η χρήση οπτικών υπενθυμίσεων— συμβάλλει στη βελτίωση της σχολικής επίδοσης και της αυτορρύθμισης. Η συνεργασία γονέων και εκπαιδευτικών είναι καθοριστική, ώστε να υπάρχει συνέπεια και ενίσχυση των δεξιοτήτων στο σπίτι και στο σχολείο.
Συμπεράσματα
Η Διαταραχή της Ακουστικής Επεξεργασίας αποτελεί μια σύνθετη, αλλά διαχειρίσιμη διαταραχή, η οποία απαιτεί έγκαιρη αναγνώριση και στοχευμένη παρέμβαση. Παρόλο που δεν υπάρχει «ίαση» με την παραδοσιακή έννοια, η σωστή εκπαίδευση και η περιβαλλοντική υποστήριξη μπορούν να μειώσουν σημαντικά τις επιπτώσεις της στη μάθηση και στην κοινωνική λειτουργικότητα του παιδιού.
Η συνεργασία ειδικών, γονέων και εκπαιδευτικών συνιστά τον πιο αποτελεσματικό τρόπο για την ενδυνάμωση του παιδιού και τη βελτίωση της ποιότητας ζωής του.
Βιβλιογραφία
American Speech-Language-Hearing Association. (2005). (Central) Auditory Processing Disorders. ASHA Technical Report.
Bellis, T. J. (2003). Assessment and management of central auditory processing disorders in the educational setting: From science to practice (2η έκδ.). Delmar Learning.
Chermak, G. D., & Musiek, F. E. (2014). Handbook of central auditory processing disorder: Auditory neuroscience and diagnosis (Vol. 1). Plural Publishing.
Johnston, K. N., John, A. B., Kreisman, N. V., Hall, J. W., & Crandell, C. C. (2009). Multiple benefits of personal FM system use by children with auditory processing disorder (APD). International Journal of Audiology, 48(6), 371–383.
Keith, R. W. (2019). SCAN-3 for Children: Tests for Auditory Processing Disorders. Pearson.
Moore, D. R. (2018). Auditory processing disorder (APD): Definition, diagnosis, neural basis, and intervention. Audiology Today, 30(1), 20–27.
Tremblay, K. L., & Kraus, N. (2002). Auditory training induces asymmetrical changes in cortical neural activity. Journal of Speech, Language, and Hearing Research, 45(3), 564–572.
