Ιστορικά υπήρξαν πολλές αυτοκρατορίες. Ποιες από αυτές όμως ήταν οι μεγαλύτερες; Και πως μπορούμε να τις ορίσουμε ως μεγαλύτερες; Με βάση τα εδάφη που κατείχαν ή με βάση την επιρροή που άσκησαν σε άλλους πολιτισμούς; Θα δούμε κάποιες από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες που επηρέασαν τον κόσμο.
Βρετανική αυτοκρατορία
Η Βρετανική αυτοκρατορία αποτελεί μια από τις μεγαλύτερες αυτοκρατορίες καθώς κατείχε το 24,1% του πλανήτη. Υπήρξε μια ναυτική υπερδύναμη που ξεκίνησε το 1496 και γνώρισε άνθηση τη δεκαετία του ’20 και παρακμή μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ξεκίνησε για να συναγωνιστεί σε δύναμη την Ισπανία (που είχε αρχίσει να επεκτείνεται σε όλο τον κόσμο), τη Γαλλία και την Ολλανδία. Παρά το γεγονός ότι έχασε τις αποικιακές της κτήσεις στη Βόρεια Αμερική μετά την Αμερικανική Επανάσταση, η Βρετανική αυτοκρατορία συνέχισε να επεκτείνεται, στην Ινδία, την Ασία, την Αφρική και τον Καναδά. Στα τέλη του 18ου αιώνα, περιλάμβανε την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, που αναπτύχθηκαν και οι δύο ως αποικίες για να αντικαταστήσουν αυτές που χάθηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Σε αντίθεση με τις ισπανικές δυνάμεις που υποχωρούσαν, η Βρετανία μεγάλωνε και για να υπερασπιστεί τα εδάφη της ανέπτυξε το ισχυρότερο ναυτικό στον κόσμο. Μετά την ήττα του Ναπολέοντα Βοναπάρτη, η Βρετανία κατάφερε να κυριαρχήσει στο παγκόσμιο εμπόριο και να κατακτήσει το ένα τέταρτο του πλανήτη. Οι κύριοι αντίπαλοί της ήταν πλέον οι Ηνωμένες Πολιτείες ενώ κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα, η Γερμανία. Από την πτώση του Ναπολέοντα μέχρι την έναρξη του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, έναν αιώνα σχεδόν συνεχούς πολέμου σε όλο τον κόσμο, η Μεγάλη Βρετανία, μέσω της οικονομικής και στρατιωτικής της δύναμης, ασκούσε επιρροή στον τότε κόσμο. Η περίοδος αυτή ονομάστηκε Pax Britannica (Βρετανική Ειρήνη). Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Βρετανία πολέμησε στο Αφγανιστάν, στην Κριμαία, στην Κίνα, στη Νότια Αφρική και την Ανατολική Αφρική, στο Σουδάν, στην Αίγυπτο και σε πολλές άλλες χώρες.
Μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, η Βρετανική αυτοκρατορία παρήκμασε καθώς το κόστος διατήρησης και υπεράσπισης μιας αυτοκρατορίας ήταν πολύ ακριβό. Σε αυτή την παρακμή συνέβαλαν και τα κινήματα ανεξαρτησίας που άρχισαν να κάνουν την εμφάνιση τους τις δεκαετίες του 1940 και 1950 στην Ινδία, την Γκάνα και τη Μαλαισία ενώ ακολούθησε και μια συστηματική αποαποικιοποίηση των βρετανικών εδαφών παγκοσμίως. Όταν οι Βρετανοί επέστρεψαν το Χονγκ Κονγκ στον κινεζικό έλεγχο το 1997, σηματοδοτήθηκε και επίσημα το τέλος της Βρετανικής αυτοκρατορίας.
Οθωμανική αυτοκρατορία
Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν μια από τις μεγαλύτερες και ισχυρότερες αυτοκρατορίες της ιστορίας, που ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και κατέρρευσε το 20ό αιώνα. Κατείχε τις περιοχές του Καυκάσου, της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, της Δυτικής Ασίας και ένα μεγάλο μέρος της Βόρειας Αφρικής για εξακόσια χρόνια. Τον 15ο αιώνα βρίσκονταν στο απόγειο της κατακτώντας την Κωνσταντινούπολη και καταστρέφοντας μια άλλη ισχυρή αυτοκρατορία, τη Βυζαντινή. Μέχρι τον 16ο αιώνα, η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε γίνει μια ισχυρή ναυτική δύναμη και είχε επεκταθεί από το σημερινό Μαρόκο μέχρι τον Νείλο κάτω από το Κάιρο, ενώ μεγάλο μέρος της σύγχρονης Ανατολικής Ευρώπης τέθηκε υπό την κυριαρχία της, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, της Ουγγαρίας, του Καυκάσου, τμημάτων της Ουκρανίας και της Κριμαίας.
Κατά τους οθωμανικούς αιώνες υπήρξαν θρησκευτικοί πόλεμοι μεταξύ των Χριστιανών Ευρωπαίων και των Καθολικών Ιβήρων εναντίον της Μουσουλμανικής Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Οθωμανοί πολέμησαν χριστιανικές δυνάμεις σε όλο τον Ινδικό Ωκεανό και τις Ισπανικές Ινδίες (σημερινές Φιλιππίνες). Η Αυτοκρατορία ήταν πολυεθνική με πολλές εθνοτικές ομάδες και παρόλο που η επίσημη θρησκεία ήταν το Ισλάμ, ο Χριστιανισμός δεν είχε εκδιωχθεί. Στην αυτοκρατορία υπήρξε άνθιση καθώς οι Οθωμανοί έδωσαν έμφαση στη μόρφωση και τις επιστήμες φτιάχνοντας βιβλιοθήκες και κάνοντας προόδους στην ιατρική και τη χειρουργική. Παρήκμασε όμως μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, όταν η αυτοκρατορία άρχισε να διαιρείται διατηρώντας ωστόσο τον Σουλτάνο της έως ότου ο Κεμάλ Ατατούρκ πέτυχε στον Τουρκικό Πόλεμο της Ανεξαρτησίας το 1922.
Ρωσική αυτοκρατορία
Η Ρωσική αυτοκρατορία δημιουργήθηκε από το τέλος του Μεγάλου Βόρειου Πολέμου το 1721 μέχρι την παραίτηση του Τσάρου Νικολάου Β’ το 1917. Εκτείνονταν από τη Μαύρη Θάλασσα έως τις πολικές περιοχές της Αρκτικής και από τη Βαλτική μέχρι την Αλάσκα και τη Βόρεια Καλιφόρνια. Υπό τον Μέγα Πέτρο, η Ρωσική Αυτοκρατορία άσκησε μεγάλη επιρροή στην πολιτική της Δυτικής Ευρώπης. Ο Πέτρος μετέφερε την πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του σε μια πόλη-πρότυπο, σχεδιασμένη να μοιάζει με τις μεγάλες πόλεις της Ευρώπης, την Αγία Πετρούπολη.
Η αυτοκρατορία μέχρι το τέλος της κυβερνιόταν από τον Τσάρο ή την Τσαρίνα σε απόλυτη μοναρχία. Μια από τις ισχυρότερες προσωπικότητες της ήταν η Μεγάλη Αικατερίνη, η οποία πήρε την εξουσία σχεδιάζοντας πραξικόπημα που οδήγησε στη δολοφονία του συζύγου της, Τσάρου Πέτρου Γ’. Στη συνέχεια δολοφόνησε αρκετούς άλλους διεκδικητές του θρόνου. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας της υπήρξαν αρκετοί κατακτητικοί πόλεμοι μέσω των οποίων επέκτεινε τα σύνορα της αυτοκρατορίας.
Η οικονομία της αυτοκρατορίας βασίζονταν κυρίως στη γεωργία ενώ είχε επικρατήσει και το φεουδαρχικό σύστημα κατά το οποίο οι γεωργοί δούλευαν εξαρτημένοι σε κτήματα των ευγενών. Μέχρι την άνοδο του Τσάρου Αλέξανδρου Α’ κατά τη διάρκεια των Ναπολεόντειων Πολέμων, η Ρωσική Αυτοκρατορία υπήρξε μια ισχυρή στρατιωτική δύναμη. Το 1914 η Ρωσία μπήκε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων, με σκοπό να μειώσει την Οθωμανική Αυτοκρατορία και να επεκταθεί δυτικότερα στην Ευρώπη. Είχε ήδη αρχίσει να παρακμάζει. Η χρεοκοπία και η γενικότερη δυσαρέσκεια προς τον Τσάρο οδήγησε το 1917 στη Ρωσική Επανάσταση που σήμανε και το τέλος της τσαρικής κυριαρχίας και της ρωσικής αυτοκρατορίας.
Ισπανική αυτοκρατορία
Η Ισπανική αυτοκρατορία ξεκίνησε το 1492 και παρήκμασε το 1968. Άσκησε μεγάλη επιρροή και ως προς τη γλώσσα, καθώς μέχρι και σήμερα ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη έχει τα ισπανικά ως μητρική γλώσσα. Είχε στην επικράτεια της μέρη της Ευρώπης και της Αφρικής ενώ είχε επεκταθεί και στον Νέο Κόσμο, περιλαμβάνοντας εδάφη της Βόρειας, της Νότιας και Κεντρικής Αμερικής.
Υπήρξε μάλιστα και από τις πιο πλούσιες αυτοκρατορίες καθώς από τις κατακτήσεις της είχε συσσωρεύσει μεγάλο πλούτο. Το ισπανικό δολάριο υπήρξε το πρώτο πραγματικά παγκόσμιο νόμισμα και έγινε μάλιστα πιο διαδεδομένο νόμισμα στην αποικιακή Αμερική. Πολλές σημερινές πόλεις των ΗΠΑ έχουν τις ρίζες τους στην Ισπανική αυτοκρατορία όπως το Σαν Φρανσίσκο, η Καλιφόρνια, το Κολοράντο, η Νεβάδα και η Μοντάνα. Η Ισπανία προσπάθησε επίσης να προσηλυτίσει τον κόσμο στον Ρωμαιοκαθολικισμό στις μακρινές αποικίες της και τις Φιλιππίνες. Κατά τον 19ο αιώνα άρχισε η παρακμή της αυτοκρατορίας. Το κόστος συντήρησης των μακρινών αποικιών σε συνδυασμό με τις εξεγέρσεις που σημειώθηκαν οδήγησαν σε συρρίκνωση των ισπανικών δυνάμεων και επίσημα στο τέλος της αυτοκρατορίας με την απώλεια των Φιλιππινών το 1898.
Μογγολική αυτοκρατορία
Η Μογγολική αυτοκρατορία δημιουργήθηκε το 1206 από τον Τζένγκις Χαν και παρήκμασε το 1368. Η αυτοκρατορία αποτελούνταν από πολυάριθμες φυλές και εκτεταμένες οικογένειες. Ο Τζένγκις Χαν είχε ταλέντο στη διπλωματία, πείθοντας μάλιστα διάφορες νομαδικές ομάδες να ενωθούν για να εξυπηρετήσουν αμοιβαία συμφέροντα (κατακτώντας άλλες φυλές και εξανδραποδίζοντας τες). Χρησιμοποιούσε ως διπλωματικό κίνητρο τις γυναίκες (που ήταν συχνά «λάφυρα» πολέμου) που τις πρόσφερε ως συζύγους ή παλλακίδες στους στρατηγούς του. Ο ίδιος είχε μάλιστα πολλές συζύγους και παλλακίδες, όμως τη διαδοχή του θρόνου την έδωσε στο γιο του, Ογκεντέι, από την κύρια σύζυγο του.
Η αυτοκρατορία εκτεινόταν από τον Ειρηνικό μέχρι τη Μεσόγειο, από τις ρωσικές στέπες μέχρι τη Βόρεια Αφρική, διευκολύνοντας το εμπόριο μέσω του Δρόμου του Μεταξιού. Όταν ο Τζένγκις Χαν πέθανε το 1227, η εκτεταμένη αυτοκρατορία του μοιράστηκε σε τέσσερις από τους άρρενες κληρονόμους του. Η συνεχιζόμενη ανάπτυξη της μογγολικής κυριαρχίας στην Ευρασία συνεχίστηκε, αλλά οι εσωτερικές διαμάχες καθώς και οι διαμάχες για τη διαδοχή τελικά αποδυνάμωσαν την κυριαρχία της αυτοκρατορίας. Ασθένειες όπως η πανούκλα συνέβαλαν στην εξασθένιση της μογγολικής δύναμης. Το οριστικό τέλος της αυτοκρατορίας επήλθε μετά την κατάρρευση της δυναστείας Γιουάν, που ιδρύθηκε από τον εγγονό του Τζένγκις Χαν, Κουμπλάι Χαν, το 1368.
Πηγές:
Desjardins J. (2025) “The World’s Biggest Empires of History, on One Epic Visual Timeline.” Visual Capitalist. Ανακτήθηκε από: www.visualcapitalist.com (Τελευταία πρόσβαση στις 30/11/2025)
Holzwarth L. (2020) “15 of the World’s Largest and Most Intense Empires.” History Collection. Ανακτήθηκε από: www.historycollection.com (Τελευταία πρόσβαση στις 30/11/2025)
Sartore M. (2024) “The Largest Empires In History, By The Numbers.” Ranker. Ανακτήθηκε από: www.ranker.com (Τελευταία πρόσβαση στις 30/11/2025)
