Η τέχνη ως φάρμακο: Πώς βοηθάει τον οργανισμό μας;

Αναλύοντας τις ουσίες του φαρμάκου

Υπάρχουν πολλά φάρμακα στην αγορά. Τα ράφια στα φαρμακεία γεμίζουν ή αδειάζουν αναλόγως την περίοδο. Οι ονομασίες είναι πολλές αλλά οι ουσίες παραμένουν ίδιες. Τα φάρμακα τα καταναλώνουμε όταν δεν είμαστε καλά. Όταν ένας πονοκέφαλος ταράζει τον ύπνο μας ή μία ίωση μας βγάζει εκτός προγράμματος χρειαζόμαστε ένα αρτάνι το οποίο ιδανικά θα μας ανεβάσει γρήγορα και σταθερά. Η έκβαση της επιχείρησης αυτής επηρεάζεται από πολλούς παράγοντες, όμως το αποτέλεσμα είναι αυτό που μετράει. Τα φάρμακα είναι σχετικά καινούργια εφεύρεση σε σύγκριση με άλλες εφευρέσεις. Κι όμως υπάρχει ένα φάρμακο που έχει τόσο δυνατές ιδιότητες και έχει τις ρίζες του στους αρχαίους χρόνους. Και ποιο είναι αυτό; Η ονομασία του είναι μία και μοναδική αλλά έχει πάρα πολλές ουσίες και η κάθε μία έχει μοναδικές θεραπευτικές ιδιότητες. Το φάρμακο αυτό είναι η τέχνη.

Η τέχνη έχει ποικίλους ορισμούς και πολλές φορές δεν υπάρχει ομοφωνία καθώς συγχέονται διαφορετικοί αλλά συνάμα σχετικοί παράγοντες. Μία απλή αναζήτηση στην βικιπαίδεια μας δίνει τον ακόλουθο ορισμό: “Με τον όρο Τέχνες εννοείται η ψυχική δραστηριότητα ή δημιουργία που είναι σημαντική εξαιτίας της έλξης που προκαλεί στα ανθρώπινα συναισθήματα, διεγείροντας τον νου ή και το συναίσθημα. Είναι η δημιουργική έκφραση που μέσα στο έργο αποτυπώνει την ψυχική κατάσταση, τα συναισθήματα, τις ιδέες, την αίσθηση ή τον οραματισμό του καλλιτέχνη”. Ο ορισμός αυτός είναι απλός αλλά ταυτόχρονα περιεκτικός, συμπεριλαμβάνοντας τα βασικά στοιχεία και χαρακτηριστικά των τεχνών. Συναισθήματα, νους, αισθήσεις, ψυχική απεικόνιση, όλα τους αποτελούν μέρος του ανθρώπινου οργανισμού. Όλα μέρος του ανθρώπου συνολικά. Ζωγραφική, μουσική, γλυπτική, ποίηση, θέατρο, κινηματογράφος κ.ο.κ. Άρα μπορείς να ξεχωρίσεις τον άνθρωπο από την τέχνη;

Ο επίδεσμος των αόρατων πληγών και όχι μόνο

Οι πληγές που δεν φαίνονται με την μία είναι αυτές που πληγώνουν περισσότερο. Όχι γιατί μπορεί να είναι πιο σοβαρές σε αντίθεση με κάποιες άλλες, αλλά γιατί το βάρος του έχειν και της προσπάθειας της αποδοχής από τον εαυτό και από τους γύρω είναι αρκετά βαρύ για να το σηκώνεις μόνος σου. Νόσοι της ψυχής και του σώματος, πληγές που εν δυνάμει αγνοούμε την ύπαρξή τους. Είτε είναι νόσοι της ψυχής, είτε του σώματος, είτε συνυπάρχουν και τα δύο, δυστυχώς ακόμα εν έτει 2025 τα περιθώρια κρατούν. Ακόμα και στα πλέον εκσυχγρονισμένα σανατόρια που η ίαση και η αποκατάσταση είναι ο πυρήνας τους, μπορεί να καθαρίζουν τις πληγές αλλά τα σημάδια όχι. Και εδώ έρχεται η τέχνη.

Η τέχνη πολλές φορές χρησιμοποιείται ως μέσο ενδυνάμωσης και αντιπροσώπευσης των ανθρώπων του περιθωρίου. Άνθρωποι που προσβλήθηκαν από τον ιό του AIDS, άνθρωποι που γεννήθηκαν με κάποιου είδους αναπηρία είτε αναπτυξιακή είτε σωματική, άνθρωποι που μετά από ένα συμβάν, σε μια στιγμή, η ζωή τους πήρε άλλη τροπή. Πόσες ταινίες έφεραν στο προσκήνιο τις ζωές όλων αυτών των ανθρώπων. Και πόσο θεραπευτικό είναι για τους ανθρώπους που δεν έχουν τη δυνατότητα να δηλώσουν την παρουσία τους οι ίδιοι, να ξέρουν ότι δεν είναι μόνοι τους. Η τέχνη είναι ένας επίδεσμος για τους περισσότερους ανθρώπους. Ακόμα και για τα απλά καθημερινά πράγματα. Μία κουραστική μέρα μπορεί να έχει άλλη αίσθηση μετά από ένα καλό θεατρικό έργο στο τέλος της. Πόσο πιο διαφορετική θα ήταν η ζωή μας χωρίς τις θεραπευτικές ιδιότητες της τέχνης;

Είναι φάρμακο κατά τη αρρώστιας ή και βιταμίνη ως μέτρο πρόληψης;

Σε πολλές ψυχικές αλλά και σωματικές ασθένειες η τέχνη έχει ενεργό ρόλο. Στο πλαίσιο των ψυχικών νόσων, για παράδειγμα, η θεραπεία μέσω της τέχνης, η λεγόμενη art therapy, είναι μία μορφή θεραπείας, η οποία δίνει τη δυνατότητα έκφρασης συναισθημάτων αλλά και γενικά της ψυχικής κατάστασης του ατόμου χωρίς να υπάρχει ο περιορισμός έκφρασης μόνο στο λεκτικό κομμάτι. Πολλές φορές οι λέξεις έχουν περιορισμένο εύρος στο να δείξουν το τι πραγματικά αισθανόμαστε. Πόσο μάλλον κατά τη παρουσία μιας νόσου όποτε και τα συναισθήματα είναι ανάμεικτα. Όλο και περισσότεροι ειδικοί στον χώρο της υγείας αναγνωρίζουν την σημασία της τέχνης στην πρόληψη αλλά και στην περίθαλψη. Για παράδειγμα, αναφέρθηκε έπειτα από εμπεριστατωμένες μελέτες ότι οι ασθενείς που παράλληλα με την φαρμακοθεραπεία τους είχαν ενασχόληση με την τέχνη παρατήρησαν μείωση της εξάρτησής τους από τα φάρμακα. Μάλλον τα συστατικά της τέχνης έχουν πιο γρήγορη και άμεση επίδραση. Και όχι μόνο στα συμπτώματα αλλά και στη συνολική ευεξία. 

Δεν θέλω να με στιγματίσεις! Θέλω να με γνωρίσεις!

Δυστυχώς ένας παράγοντας που συνεισφέρει δυνητικά στην έκβαση πολλών νόσων είναι το στίγμα. Με βάση τον κοινωνιολόγο Εrving Goffman, το στίγμα χρησιμοποιείται ως μέσο για τον διαχωρισμό κάποιων ανθρώπων που δεν διαθέτουν τα χαρακτηριστικά που αποτελούν κριτήρια για να είναι μέρος ενός συνόλου, με αποτέλεσμα τελικά να μένουν στο περιθώριο. Οι λόγοι πίσω από το στιγματισμό μπορεί να ποικίλουν και μάλιστα μπορεί να προέρχονται από βιώματα ριζωμένα μέσα στο στίγμα. Ο φόβος του διαφορετικού είναι ένα αρκετά δυνατό πειστήριο για να στιγματίσεις κάποιον.

Όταν όμως θα δεις πως το διαφορετικό δεν είναι και τόσο τρομακτικό και ότι έχεις πολλά περισσότερα κοινά απο όσο νόμιζες, αυτό τελικά θα σε κάνει να αναθεωρήσεις τις απόψεις σου. Η τέχνη έχει δύο όψεις εδώ. Από την μία, υπάρχει η τέχνη της συμπερίληψης όπου όλοι είναι μέρος του συνόλου με τα χαρακτηριστικά που τον κάνουν αυτός που είναι. Και υπάρχει και η τέχνη του διαχωρισμού. Εκεί όπου η αναπαράσταση για το κέρδος δεν αντανακλά την πραγματικότητα. Από τις ψυχικές νόσους, τις φυλετικές διαφορές, αλλά και τις αντιλήψεις γύρω από τα πιο ευαίσθητα θέματα η τέχνη έχει χρησιμοποιηθεί και ως αγωγός συγκεκριμένων απόψεων, ενισχύοντας ακόμα περισσότερο την κοινή γνώμη.

Η τέχνη που ενώνει ας γίνει το συμπλήρωμα ενάντια σε αόρατα βακτήρια και ιούς. Μη ξεχνάμε πως η πρόληψη έχει πιο πολλά οφέλη από το θεραπεύειν. Πάνω από όλα είναι στο χέρι μας να διακρίνουμε πίσω από απόψεις που μας διαχωρίζουν, που τονίζουν τις διαφοές μας. Προτού στιγματίσουμε κάποιον, ας τον γνωρίσουμε. Γιατί πολλές φορές η ζωή φέρνει τα πράγματα με τέτοιο τρόπο όπου οι ρόλοι αντιστρέφονται και στο προσκήνιο είμαστε εμείς εκείνοι που βάζαμε κάποτε στο περιθώριο. Η τέχνη θα είναι εκεί. Αλλά να μην ξεχνάμε πως η τέχνη είναι από τον άνθρωπο για τον συνάνθρωπο.

Πηγές: