Η τεχνητή νοημοσύνη βρίσκεται πλέον παντού. Από το ChatGPT που λύνει τις καθημερινές μας απορίες, μέχρι τα δισεκατομμύρια που επενδύουν οι κολοσσοί της τεχνολογίας σε υπερυπολογιστές και data centers. Όλοι συζητούν για το πώς η AI θα φέρει τα πάνω-κάτω στη ζωή, τη δουλειά, ακόμα και στον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο. Την ίδια στιγμή, όμως, οι προειδοποιήσεις πληθαίνουν. Πολλοί ειδικοί εκφράζουν φόβους ότι ίσως ζούμε άλλη μια «φούσκα» -μια εποχή υπερβολικών προσδοκιών που αργά ή γρήγορα θα ξεφουσκώσει. Το ερώτημα, λοιπόν, παραμένει: Είναι η AI η μεγαλύτερη φούσκα που είδε ποτέ η ανθρωπότητα, ή μήπως είναι απλώς ένας ακόμα κρίκος στη μεγάλη αλυσίδα των τεχνολογικών επαναστάσεων που, ιστορικά, πάντα είχαν τις εξάρσεις και τις υφέσεις τους;
Τι ορίζεται ως «οικονομική φούσκα»
Μια οικονομική φούσκα δημιουργείται όταν οι τιμές περιουσιακών στοιχείων -όπως μετοχές ή ακίνητα- εκτοξεύονται στα ύψη χωρίς καμία λογική βάση. Η άνοδος αυτή δεν οφείλεται στην πραγματική τους αξία, αλλά στην τυφλή πεποίθηση όλων ότι οι τιμές θα συνεχίσουν να ανεβαίνουν ασταμάτητα. Είναι σαν ένα παιχνίδι με μουσικές καρέκλες: όλοι αγοράζουν, οι τιμές παρασύρονται προς τα πάνω και όλο και περισσότεροι θέλουν να μπουν στο παιχνίδι. Κάποια στιγμή, όμως, η μουσική σταματά. Οι πρώτοι επενδυτές συνειδητοποιούν ότι οι τιμές είναι πλέον εξωπραγματικές και αρχίζουν να πουλούν. Τότε, κυριαρχεί ο πανικός, οι τιμές καταρρέουν απότομα και οι περισσότεροι καταλήγουν να χάνουν τα χρήματά τους.
Ιστορικά, όλες οι μεγάλες φούσκες μοιράζονται τρία κοινά χαρακτηριστικά. Πρώτον, το αφήγημα ότι «αυτή τη φορά τα πράγματα είναι διαφορετικά» και ότι ζούμε σε μια νέα οικονομική εποχή. Δεύτερον, την ύπαρξη άφθονου και φθηνού χρήματος που επιτρέπει τον εύκολο δανεισμό. Και τρίτον, τη δυσκολία να ξεχωρίσει κανείς ποιες επιχειρήσεις έχουν πραγματική αξία και ποιες απλώς ακολουθούν το ρεύμα της εποχής.
Οι μεγάλες φούσκες του παρελθόντος
Η τρέλα με τις τουλίπες
Η πιο παλιά και πιο γνωστή φούσκα σημειώθηκε στην Ολλανδία τον 17ο αιώνα. Οι βολβοί τουλίπας, που ήταν σπάνιοι και όμορφοι, άρχισαν να θεωρούνται σύμβολο πλούτου και κύρους. Οι άνθρωποι, λοιπόν, άρχισαν να αγοράζουν και να πουλάνε βολβούς τουλίπας σαν να ήταν μετοχές. Οι τιμές έφτασαν σε αστρονομικά ύψη -κάποιοι μάλιστα πλήρωναν για έναν βολβό όσα θα έδιναν για να αγοράσουν ένα σπίτι.
Φυσικά, αυτό δεν μπορούσε να κρατήσει για πάντα. Όταν οι τιμές κατέρρευσαν, πολλοί ήταν αυτοί που έχασαν τα πάντα. Η φούσκα των τουλιπών, λοιπόν, μας θυμίζει ότι μερικές φορές οι άνθρωποι επενδύουν όχι σε κάτι που έχει πραγματική αξία, αλλά σε ένα σύμβολο ή σε μια ιδέα -κάτι που το βλέπουμε και σήμερα με την τεχνητή νοημοσύνη.
Οι σιδηρόδρομοι του 19ου αιώνα
Τον 19ο αιώνα, ξεκίνησε ένας τεράστιος ενθουσιασμός σχετικά με τους σιδηροδρόμους. Αποτελούσε ένα από τα μεγαλύτερα τεχνολογικά επιτεύγματα της εποχής -οι σιδηρόδρομοι θα συνέδεαν πόλεις και χώρες μεταξύ τους, κάνοντας πιο εύκολες τις μεταφορές και την επικοινωνία, φέρνοντας ταυτόχρονα μεγάλη οικονομική άνθηση και πλούτο στις περιοχές όπου θα αναπτύσσονταν. Εκατοντάδες εταιρείες ιδρύθηκαν για να χτίσουν σιδηροδρομικές γραμμές, και οι επενδυτές έδωσαν τεράστια ποσά χρημάτων για την επίτευξη του σκοπού αυτού.
Το πρόβλημα; Χτίστηκαν πολύ περισσότερες γραμμές από όσες χρειάζονταν πραγματικά. Πολλές εταιρείες χρεοκόπησαν, και οι επενδυτές έχασαν τα χρήματα τους. Παρόλα αυτά, οι σιδηροδρομικές γραμμές έμειναν εκεί, με αποτέλεσμα να γίνουν η βάση της οικονομικής ανάπτυξης των επόμενων δεκαετιών, αποδεικνύοντας ότι μερικές φορές μια «φούσκα» που δημιουργείται, μπορεί εν τέλει και να πληρώσει το κόστος της προόδου στο κοντινό μέλλον.
Η φούσκα του διαδικτύου (dot-com bubble)
Η μεγαλύτερη και πιο πρόσφατη τεχνολογική φούσκα πραγματοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του 1990. Το διαδίκτυο μόλις είχε γίνει διαθέσιμο σε όλους, και όλοι πίστευαν ότι θα άλλαζε τα πάντα γύρω τους. Και είχαν δίκιο -αλλά όχι με τον τρόπο που φαντάζονταν τότε. Εκατοντάδες εταιρείες με ονόματα που τελείωναν σε «.com» ιδρύονταν σχεδόν καθημερινά. Δεν είχαν κέρδη, δεν είχαν σαφές σχέδιο για το πώς θα βγάλουν χρήματα, αλλά οι επενδυτές τις χρηματοδοτούσαν με εκατομμύρια, αφού πίστευαν ότι το διαδίκτυο θα άλλαζε τον κόσμο. Το σύνθημα ήταν: «Πρώτα μεγαλώνουμε, μετά θα δούμε πώς θα κερδίσουμε». Έτσι, λοιπόν, το 2000 η φούσκα έσκασε. Χιλιάδες εταιρείες έκλεισαν, εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τις δουλειές τους, και τρισεκατομμύρια δολάρια εξαφανίστηκαν από το χρηματιστήριο. Ωστόσο, εταιρείες όπως η Amazon και η Google επέζησαν και σήμερα έχουν καταλήξει να κυριαρχούν στην παγκόσμια οικονομία. Το διαδίκτυο όντως άλλαξε τον κόσμο – αλλά χρειάστηκε να σκάσει πρώτα η μεγάλη αυτή φούσκα για να πραγματοποιηθεί αυτό.
Η φούσκα των ακινήτων και η οικονομική κρίση του 2008
Η πιο προσφατη μεγάλη οικονομική φούσκα δεν αφορούσε την τεχνολογία, αλλά είχε να κάνει με τα ακίνητα. Τη δεκαετία του 2000, οι τράπεζες στην Αμερική έδιναν δάνεια σε όλους, ακόμα και σε ανθρώπους που δεν είχαν την οικονομική δυνατότητα να τα αποπληρώσουν στο εγγύς μέλλον. Η ιδέα ήταν απλή: οι τιμές των σπιτιών πάντα ανεβαίνουν, οπότε δεν υπάρχει κίνδυνος οικονομικής κατάρρευσης. Αυτό ίσχυε, μέχρι που οι τιμές σταμάτησαν να ανεβαίνουν. Οι άνθρωποι δεν μπορούσαν να πληρώσουν τα δάνειά τους, οι τράπεζες άρχισαν να χάνουν χρήματα, με αποτέλεσμα την παρ’ ολίγον κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Η κρίση του 2008 δεν ήταν απλώς μια χρηματιστηριακή πτώση -επηρέασε εκατομμύρια οικογένειες που έχασαν τα σπίτια τους, τις δουλειές τους και άλλαξε την πολιτικό σκηνικό σε πολλές χώρες.
Είναι η ΑI η μεγαλύτερη φούσκα της εποχής; Σημάδια που φανερώνουν κάτι τέτοιο
Όταν κοιτάμε την AI σήμερα, βλέπουμε πολλά από τα σημάδια που υπήρχαν και στις παλιές φούσκες. Το πρώτο σημάδι είναι οι αποτιμήσεις των εταιρειών. Λίγες μεγάλες εταιρείες που ασχολούνται με AI -όπως η Nvidia, η Microsoft, η Google- έχουν δει τις μετοχές τους να εκτοξεύονται σε ύψη που πολλοί θεωρούν εξωπραγματικά. Μάλιστα, μεγάλο μέρος των κερδών των χρηματιστηρίων τα τελευταία χρόνια προέρχεται από αυτές τις λίγες εταιρείες. Το δεύτερο σημάδι είναι τα τεράστια ποσά που επενδύονται σε αυτήν την νέα τεχνολογία. Μιλάμε για εκατοντάδες δισεκατομμύρια δολάρια που ξοδεύονται για data centers, υπερυπολογιστές και ενεργειακές υποδομές. Η κλίμακα αυτών των επενδύσεων θυμίζει -ή και ξεπερνά- τις επενδύσεις στους σιδηροδρόμους του 19ου αιώνα ή στις οπτικές ίνες της εποχής του dot-com. Το τρίτο και ίσως πιο σημαντικό σημάδι είναι το χάσμα μεταξύ του ενθουσιασμού και της πραγματικής χρήσης. Έρευνες δείχνουν ότι ενώ πολλές εταιρείες πειραματίζονται με την AI τεχνολογία, μόνο ένα μικρό ποσοστό καταφέρνει να την χρησιμοποιήσει με τρόπο που να βγάζει πραγματικά κέρδη. Η συντριπτική πλειονότητα των πιλοτικών προγραμμάτων AI δεν περνά ποτέ σε πλήρη λειτουργία, είτε λόγω τεχνικών προβλημάτων, είτε λόγω κόστους, είτε επειδή απλώς δεν αποδίδει όσα υποσχόταν.
Είναι η ΑI η μεγαλύτερη φούσκα της εποχής; Και αν ναι, ποιες οι ομοιότητες παρουσιάζει με τις φούσκες του παρελθόντος;
Όταν συγκρίνουμε τη σημερινή κατάσταση με τις ιστορικές φούσκες, βλέπουμε εκπληκτικές ομοιότητες. Όπως οι τουλίπες ήταν σύμβολο κύρους στην Ολλανδία του 1600, έτσι και σήμερα το να λες ότι η εταιρεία σου «χρησιμοποιεί AI» είναι σύμβολο καινοτομίας, ακόμα κι αν η AI δεν χρησιμοποιείται με πραγματικά χρήσιμο τρόπο. Όπως στην εποχή του dot-com το σύνθημα ήταν «πρώτα μεγαλώνουμε, μετά κερδίζουμε», έτσι και τώρα πολλές εταιρείες επενδύουν τεράστια ποσά στην ΑΙ τεχνολογία, χωρίς να έχουν σαφές σχέδιο για το πώς θα γίνουν κερδοφόρες χρησιμοποιώντας την στις καθημερινές τους εργασίες. Ο στόχος είναι να κατακτήσουν την αγορά γρήγορα, θέτοντας σε δεύτερη μοίρα την άμεση κερδοφορία. Πολλοί αναλυτές χαρακτηρίζουν αυτήν την έκρηξη ενδιαφέροντος γύρω από την AI, όχι απλώς ως φούσκα, αλλά ως «εύθραυστο boom» -μια περίοδο, δηλαδή, έντονης αλλά και ασταθούς ανάπτυξης.
Πέρα από αυτά, όμως, υπάρχει και ένας επιπλέον κίνδυνος: η συγκέντρωση ισχύος σε περιορισμένο αριθμό εταιρειών. Λίγες μεγάλες εταιρείες ελέγχουν τα πιο ισχυρά και γνωστά μοντέλα AI που κυκλοφορούν αυτήν την στιγμή στην αγορά. Αυτό δημιουργεί ένα δίκτυο εξαρτήσεων -δηλαδή, πολλές μικρότερες εταιρείες, κυβερνήσεις και υπηρεσίες βρίσκονται σε σχέση εξάρτησης από αυτούς τους λίγους παρόχους που κρατούν την αγορά. Αν γίνει μια απότομη διόρθωση στις τιμές των μετοχών τους, οι συνέπειες θα μπορούσαν να είναι πολύ ευρύτερες από μια απλή χρηματιστηριακή πτώση.
Μήπως, τελικά, δεν είναι η ΑΙ η μεγαλύτερη φούσκα στην ανθρώπινη ιστορία; Μήπως δεν πρόκειται, εν τέλει, γενικά για μια φούσκα;
Παρόλα αυτά, πολλοί υποστηρίζουν ότι στο ερώτημα σχετικά με το εάν είναι η AI η μεγαλύτερη φούσκα στην ανθρώπινη ιστορία, δεν υπάρχει μια απλή και σαφή απάντηση. Υπάρχουν σοβαροί λόγοι να πιστεύουμε ότι η AI είναι κάτι το διαφορετικό σε σχέση με τις παλιές φούσκες που αναλύθηκαν πιο πάνω. Πρώτον, η AI ανήκει σε μια ειδική κατηγορία τεχνολογιών που οι ιστορικοί ονομάζουν «τεχνολογίες γενικού σκοπού». Αυτές είναι τεχνολογίες σαν την ατμομηχανή, τον ηλεκτρισμό και το διαδίκτυο -τεχνολογίες που επηρεάζουν όχι έναν, αλλά πολλούς τομείς της οικονομίας και της κοινωνίας. Χρειάζονται χρόνια, μερικές φορές δεκαετίες, για να αποδώσουν πλήρως, αλλά όταν το κάνουν, αλλάζουν τα πάντα. Δεύτερον, ακόμα κι αν σκάσει μια φούσκα γύρω από την AI, οι υποδομές που χτίζονται τώρα θα παραμείνουν και για τα επόμενα χρόνια. Τα data centers, τα δίκτυα, οι αλγόριθμοι, και πάνω απ’ όλα η γνώση που αποκτούν χιλιάδες μηχανικοί και ερευνητές -όλα αυτά θα εξακολουθούν να υπάρχουν και στα επόμενα χρόνια. Όπως οι σιδηρόδρομοι και οι οπτικές ίνες, έτσι και οι υποδομές AI θα μπορούν να χρησιμοποιηθούν από νέες, πιο βιώσιμες επιχειρήσεις στο άμεσο μέλλον. Τρίτον, η AI ήδη παράγει πραγματική αξία σε καθημερινές χρήσεις. Δεν είναι μόνο οι εντυπωσιακές εφαρμογές που βλέπουμε στα νέα. Χιλιάδες επαγγελματίες χρησιμοποιούν AI για να αναλύουν δεδομένα, να αυτοματοποιούν επαναλαμβανόμενες εργασίες, να βελτιώνουν την αναζήτηση πληροφοριών, να βοηθιούνται στη δημιουργική διαδικασία. Αυτά μπορεί να μην είναι εντυπωσιακά, αλλά είναι μετρήσιμα και πραγματικά.
Ποια η ιστορική πορεία της ΑΙ στο εγγύς μέλλον; Πού βρισκόμαστε σήμερα;
Όταν συγκρίνουμε τη σημερινή κατάσταση με τις μεγάλες φούσκες του παρελθόντος, βλέπουμε ότι η AI έχει πράγματι ορισμένα χαρακτηριστικά που την κάνουν μοναδική. Η κλίμακα των επενδύσεων, η παγκόσμια εμβέλεια, η συγκέντρωση ισχύος σε λίγες μόνο εταιρείες -όλα αυτά δημιουργούν ένα φαινόμενο που μπορεί να είναι μεγαλύτερο από οτιδήποτε έχουμε δει παλαιότερα.
Παράλληλα, η AI δεν είναι μόνη της σε όλο αυτό. Συμπίπτει με άλλες πηγές οικονομικής αστάθειας –τις αγορές κρυπτονομισμάτων, τα υψηλά επίπεδα δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, τις γεωπολιτικές εντάσεις. Αυτό που ανησυχεί πολλούς αναλυτές, λοιπόν, δεν είναι αν είναι απλώς μία φούσκα, αλλά φοβούνται μήπως είναι πολλές φούσκες που μπορεί να σκάσουν όλες μαζί ταυτόχρονα.
Ωστόσο, η ιστορία μας διδάσκει ότι το μέγεθος μιας φούσκας δεν κρίνεται μόνο από τις αποτιμήσεις και τα χρήματα που χάνονται, αλλά και από τις κοινωνικές συνέπειες που μπορεί να έχουν. Η φούσκα των ακινήτων του 2008 ήταν καταστροφική όχι επειδή κατέρρευσε το χρηματιστήριο, αλλά επειδή εκατομμύρια οικογένειες έχασαν τα σπίτια τους και τις δουλειές τους. Οι κοινωνικές και πολιτικές συνέπειες ήταν τεράστιες και συνεχίζουν να διαρκούν μέχρι και σήμερα.
Το αν είναι η AI η μεγαλύτερη φούσκα στην ανθρώπινη ιστορία θα κριθεί τελικά από τις συνέπειές της. Πώς θα επηρεάσει την αγορά εργασίας; Ποιος θα ελέγχει τα δεδομένα και τη γνώση; Πώς θα μοιραστούν τα οφέλη και τα κόστη; Αυτά είναι ερωτήματα που μόλις έχουν ξεκινήσει σιγά σιγά να μελετώνται σοβαρά.
Μια ισορροπημένη άποψη είναι ότι η AI αντιπροσωπεύει την πιο πρόσφατη -και ίσως την πιο εκτεταμένη- τεχνολογική φούσκα στον σύγχρονο καπιταλισμό, ένα σύστημα που φαίνεται να λειτουργεί μέσα από κύκλους υπερενθουσιασμού και απότομων διορθώσεων. Όπως το διαδίκτυο, έτσι και η AI πιθανότατα θα αφήσει πίσω της μόνιμες υποδομές και νέους τρόπους οργάνωσης της εργασίας και της γνώσης, ακόμα κι αν οι σημερινές αποτιμήσεις αποδειχθούν υπερβολικές.
Το ερώτημα, λοιπόν, αν είναι η AI η μεγαλύτερη φούσκα στην ανθρώπινη ιστορία, παραμένει ανοιχτό. Η απάντηση θα εξαρτηθεί από το κατά πόσο η πραγματική παραγωγικότητα και κοινωνική αξία που θα προκύψει, θα ανταποκριθεί στις σημερινές προσδοκίες. Οι φούσκες, όπως μας δείχνει η ιστορία, δεν είναι απλές παρεκτροπές, είναι μέρος του τρόπου με τον οποίο συμβαίνουν οι μεγάλες τεχνολογικές μεταβάσεις. Το κόστος και τα οφέλη, όμως, σπάνια μοιράζονται δίκαια.
Πέρα από το αν η ΑΙ είναι μια τεράστια φούσκα ή όχι, το πραγματικό ζήτημα είναι ποιος θα ελέγχει τα συστήματα AI, με ποια κριτήρια και προς όφελος ποιων, όταν ο θόρυβος της τρέχουσας φάσης θα έχει κάπως καταλαγιάσει. Αυτό είναι το ερώτημα που θα καθορίσει αν η AI θα μείνει στην ιστορία ως μια ακόμα φούσκα ή ως η αρχή μιας πραγματικής μετάβασης προς κάτι νέο.
Πηγές
Singh, S. (2025). AI Bubble Signals from History. IE University. Ανακτήθηκε από: www.ie.edu (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
Zeberg, H. (2025). From Tulip Mania to the AI & Crypto Bubble — History’s Lessons on Market Manias. Substack. Ανακτήθηκε από: henrikzeberg.substack.com (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
Yadav, S. (2025). Bytes and Bubbles: Comparing the 90s Dot-Com Bubble and the AI Race. ORF Middle East. Ανακτήθηκε από: orfme.org (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
Letzing, J. (2025). Global economy: If a triple bubble looms, can we survive a triple burst?. World Economic Forum. Ανακτήθηκε από: www.weforum.org (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
Rotilu, M. (2025). Is AI A Bubble? Lessons From Past Tech Bubbles (DotCom & Web3 vs AI). Openseed. Ανακτήθηκε από: openseedvc.substack.com (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
Zhao, E. (2023). The Dot-Com Bubble A Historical Perspective And A Cautionary Tale For The Age Of Ai. IOSR Journal Of Humanities And Social Science, Volume 28, Issue 8, Series 5, pages 4-7. Ανακτήθηκε από: www.iosrjournals.org (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
Alisson, J. (2025). AI is the biggest bubble in human history. Future. Ανακτήθηκε από: future.forem.com (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
AI Bubble. Wikipedia. Ανακτήθηκε από: en.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 19/12/2025)
