Με αφορμή τον θάνατο του Κώστα Μουρσελά (15 Ιουλίου 2017), ενός από τους σημαντικότερους λογοτέχνες και θεατρικούς συγγραφείς της σύγχρονης Ελλάδας, θα ασχοληθώ με τα «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά», ένα από τα πιο γνωστά και αγαπητά του βιβλία. Το μυθιστόρημα εκδόθηκε το 1989 και μεταφράστηκε στην αγγλική, γαλλική, γερμανική, εβραϊκή και τουρκική γλώσσα. Είναι ένα βιβλίο που διαβάστηκε και αγαπήθηκε πολύ, συγκαταλέγεται στα best seller της ελληνικής λογοτεχνίας και θεωρήθηκε τοιχογραφία της κοινωνίας εκείνης της εποχής. Το 1992, το βιβλίο του μεταφέρθηκε με μεγάλη επιτυχία στην τηλεόραση.
Στα «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά» πρωταγωνιστεί η μετεμφυλιακή γενιά. Ανάμεσά στους ήρωες του βιβλίου βρίσκονται δωσίλογοι, καταπιεσμένοι, καταπιεστές και επαναστάτες. Πρωταγωνιστές είναι ο Κωνσταντής Μανολόπουλος και ο ξάδελφος του, ο Εμμανουήλ Ρετσίνας ή Λούης, παρατσούκλι που έδωσε ο ίδιος στον εαυτό του, γιατί ξέφευγε πάντα την κατάλληλη στιγμή. Εκ διαμέτρου αντίθετες προσωπικότητες που, όμως, αλληλοσυμπληρώνονται. Ο Μανολόπουλος, ο διανοούμενος αφηγητής αντιπροσωπεύει το καταπιεσμένο και άτολμο μέρος της κοινωνίας. Ο Λούης, από την άλλη, είναι ο επαναστάτης. Εκείνος που κινείται εκτός των κοινωνικών συμβάσεων, ένας αντικομφορμιστής. Στις αφηγήσεις του, παρασέρνει και γοητεύει τους ακροατές του.Είναι ο κριτής τους,καθώς γίνεται ο καθρέφτης της ατολμίας τους, αποκαλύπτοντας τους τα κρίματα τους.
Ταυτόχρονα, ζει τη ζωή του στο έπακρο. Πραγματοποιεί τα όνειρα του, όταν οι άλλοι γύρω του συμβιβάζονται και ωθούν σε ένα τέλμα τη ζωή τους. Γι’ αυτό τον ζηλεύουν και τον μισούν ταυτόχρονα. Ισχυρίζεται πως «χρειάζονται δύο ζωές για να ζήσεις μια». Ο Λούης είναι το alter ego του Μανολόπουλου, που μέσα από αυτόν ο αφηγητής θα διηγηθεί τη ζωή των υπολοίπων.
Στην απεικόνιση της κοινωνίας του συγγραφέα, έχουν προηγηθεί δυο πόλεμοι. Η Ελλάδα είναι χωρισμένη στα δύο. Ζουν στην εποχή αμέσως μετά τον εμφύλιο, βιώνοντας ταυτόχρονα την ασυδοσία μιας κοινωνίας όπου όλα επιτρέπονται. Στον βωμό της ιδεολογίας όλα εκμαυλίζονται, ακόμη και η ανθρώπινη ζωή.
Στην κοινωνία αυτή υπάρχει μια τάση εξευτελισµού της γυναίκας, ενδεικτική της νοοτροπίας της εποχής. Το γυναικείο φύλο στο βιβλίο αυτό εκπροσωπείται από τρεις σημαντικές παρουσίες: της Όλγας, της καταπιεστικής μητέρας του αφηγητή, της Ουρανίας, που ήταν η προσωποποίηση της πρόκλησης και, τέλος, της πρωταγωνίστριας, της Μάρθας, η οποία ήταν ερωτευμένη από έφηβη με τον Μανολόπουλο. Εκείνος εξαιτίας της δειλίας του δεν ενέδωσε στον έρωτά της και εκείνη, αρκετά χρόνια αργότερα, τόλμησε –με κοντά, βαμμένα κόκκινα μαλλιά– να κάνει την επανάσταση της.
«Γιατί τέτοια περιφρόνηση σ’ αυτό που ονειρεύτηκες, σ’ αυτό που σχεδίασες;»
Στα «Βαμμένα κόκκινα μαλλιά», ο αφηγητής, πολιορκημένος από τα φαντάσματα των αναμνήσεων του και της ατολμίας του, μέσα από τη δική του ζωή περιγράφει και τη ζωή των άλλων. Ο Λούης ήταν, άραγε, υπαρκτό πρόσωπο ή μήπως ονειρικό; Μήπως ήταν ένας μυθικός ήρωας, που έπλασε η στέρηση, η ατολμία και γενικότερη καταπίεση του Μανολόπουλου, για να εκδικηθεί για τα χαμένα όνειρα του και να ξεφύγει από την κοινωνία και –κατ’ επέκταση- από τον ίδιο του τον εαυτό;
Ο Κώστας Μουρσελάς, με ρεαλιστική, και ευαίσθητη γραφή κάνει το κείμενο να κυλά αβίαστα, όπως ακριβώς η καθημερινότητα που εγκλωβίζει τους ήρωες. Είναι ένα ψυχογραφικό μυθιστόρημα, με έντονο ερωτισμό. Ο αριθμός των ηρώων είναι μεγάλος, όπως και ο όγκος των γεγονότων, τα οποία αποτυπώνουν τα αμέσως μετά τον εμφύλιο χρόνια μέχρι τη χούντα. Περίοδος κατά την οποία η Ελλάδα αλλάζει, χτίζοντας τις βάσεις για την παράνοια της σημερινής κοινωνίας. Πρόκειται για ένα βιβλίο που αξίζει να διαβάσουν οι παλαιότεροι για να θυμηθούν και οι νεότεροι για να κατανοήσουν τις αιτίες των σημερινών προβλημάτων.
