Ο Pierre Jaquet-Droz, ένας απλός κατασκευαστής ρολογιών, δε φαντάστηκε ποτέ πως θα κατάφερνε να εντυπωσιάσει τους Βασιλικούς Οίκους της Ευρώπης. Σε μια εποχή που οι υπολογιστές ήταν προϊόν φαντασίας, ο Jaquet-Droz έφερε στη ζωή για πρώτη φορά την αυτόματη τέχνη.
Γεννημένος το 1721 στη μικρή πόλη της La Chaux-de-Fonds, ο Jaquet-Droz ασχολήθηκε με μεράκι στη ωρολογοποιία. Από το 1738 έως το 1747, κατασκεύαζε τα παραδοσιακά ρολόγια, προσθέτοντας τη δική του πινελιά. Χρησιμοποίησε τις γνώσεις του στη μηχανική και πρόσθεσε μουσική στα ρολόγια. Τα διακόσμησε, επίσης, με διάφορες αυτόματες λεπτομέρειες δίνοντας τους κύρος.
Παντρεύτηκε, το 1750, τη Marianne Sandoz, η οποία του χάρισε δύο παιδιά. Ωστόσο, εκείνη και η πρωτότοκη κόρη του πέθαναν νωρίς. Ο Jaquet-Droz αφοσιώθηκε εξ ολοκλήρου στη τέχνη του μέχρι που γνώρισε τον George Keith του πριγκιπάτου του Neuchâtel, ο οποίος τον συμβούλεψε να περιοδεύσει αναδεικνύοντας τις δημιουργίες του. Ο Jaquet-Droz, βρίσκοντας το καλή ιδέα, ξεκίνησε το ταξίδι του με συνοδοιπόρο τον πεθερό του και έναν μισθωτό εργάτη ονόματι Gevril. Πρώτη στάση ήταν η Ισπανία, το 1758, όπου παρουσίασε έξι ρολόγια μπροστά στον Βασιλιά Ferdinand VI. Ο Βασιλιάς εντυπωσιάστηκε τόσο που αγόρασε και τα έξι έναντι 2.000 χρυσών πιστόλων. Τα ρολόγια τοποθετήθηκαν τα παλάτια της Μαδρίτης και του Villaviciosa.
Την επόμενη χρονιά επιστρέφει στη πατρίδα του, για να «στήσει» τη δική του επιχείρηση. Φιλοδοξούσε τα ρολόγια, με την δική του υπογραφή και τη δική τους αυτοματοποιημένη μορφή, να γίνουν γνωστά σε όλη την Ευρώπη. Βάζει στη δουλειά τον γιο του, Henri-Louis, και το γειτονόπουλο, Jean-Frédéric Leschot, που το είχε σαν παιδί του. Οι τρεις τους μεγαλούργησαν.
Το πραγματικό «θαύμα», όμως, έγινε το 1774.
Αυτό που έφεραν στη ζωή ήταν πιο αξιοθαύμαστο από τη λίμνη με τον κύκνο ή το κλουβί με το πουλάκι. Οι Jaquet-Droz και Leschot δημιούργησαν τρία «παιδιά». Τη μουσικό, τον συνθέτη και τον γραφέα. Το καθένα αποτελούνταν από 6.000 κομμάτια, πλήρως λειτουργικά και προγραμματισμένα να κινούνται μόνα τους. Όπως ήταν φυσικό, γνώρισαν τεράστια επιτυχία.
Η μουσικός. Η όμορφη κοπέλα της τριάδας παίζει το μουσικό όργανο πατώντας τα πλήκτρα στο πιάνο. Το στήθος της κινείται σαν να αναπνέει, ενώ τις κινήσεις των δακτύλων της ακολουθούν τα μάτια και το κεφάλι της. Είναι προγραμματισμένη να μιμείται τη κίνηση των μουσικών, όπως η ορθή στάση του κορμιού. Η κατασκευή της έγινε από τον Henri-Louis, ο οποίος είχε σπουδάσει μουσική.
Ο συνθέτης. Πρόκειται για ένα από τα δύο αγόρια. Είναι προγραμματισμένο να σχεδιάζει τέσσερις διαφορετικές εικόνες. Αποτελείται από ένα σύστημα κόμπων που κωδικοποιεί τις κινήσεις του ενός χεριού σε δύο διαστάσεις και ένα άλλο που σηκώνει το μολύβι στο δεξί χέρι. Η ιστορία αναφέρει πως όταν η κούκλα παρουσιάστηκε στη Μαρία-Αντουανέτα, ο Leschot άλλαξε κατά λάθος τις κάμερες της μηχανής. Έτσι ο συνθέτης ζωγράφισε το σκυλί της Βασιλικής Οικογένειας αντί για την Βασίλισσα.
Ο γραφέας. Το πιο περίπλοκο από τα τρία και ίσως το πιο εντυπωσιακό. Η λειτουργία του είναι παρόμοια με του συνθέτη. Έχει ύψος 70 εκατοστά και κρατά ένα φτερό χήνας και δίπλα του βρίσκεται ένα δοχείο με μελάνι. Γράφει έως 40 χαρακτήρες, με τον καθένα να επιλέγεται ξεχωριστά. Το κείμενο κωδικοποιείται σε έναν τροχό και σπάνια αλλάζει. Τα μάτια και το κεφάλι ακολουθούν και δω το γραπτό.
Δημιουργοί και κούκλες επισκέφτηκαν το Παριζιάνικο παλάτι το 1775, το Λονδίνο, την Ολλανδία και τη Φλάνδρα το 1780 και το 1781. Επέστρεψαν άλλες δύο φορές στο Παρίσι το 1782 και 1783 και συνέχισαν το ταξίδι του στη Λυών την επόμενη χρονιά. Η χάρη του έφτασε μέχρι την Ρωσία και φυσικά την Ισπανία. Το 1774, εξαντλημένος από τα ταξίδια, ο Droz ανοίγει εργοστάσιο στο Λονδίνο υπό τη διεύθυνση του γιου του και εν μέρη του Leschot. Ο τελευταίος ασχολήθηκε με τις εμπορικές σχέσεις στην Κίνα, Ιαπωνία και Ινδία. Στη Κίνα εισάγεται και η πρώτη μάρκα ρολογιών χειρός.
Οι παραγγελίες ανέβαιναν συνεχώς και γι’ αυτό ο Droz συγκέντρωσε τους καλύτερους ωρολογάδες, για την κατασκευή των προϊόντων. Το 1783, η διοίκηση του εργοστασίου περνά στον Henry Maillardet και η οικογένεια επιβλέπει την ομαλή παραγωγή. Το επόμενο χρόνο ανοίγουν κατάστημα στη Γενεύη και η πόλη τους ανταμείβει με το βραβείο «Bourgeois d’Honneur». Την ίδια χρονιά ανοίγουν και τρίτο κατάστημα στο La Chaux-de-Fonds.
Στρέφουν τώρα την προσοχή τους στην εξαγωγή ρολογιών πολυτελείας με αυτόματα μηχανήματα, μουσικούς μηχανισμούς και ασχολούνται με την παραγωγή τραγουδιών πουλιών. Οι πωλήσεις, ωστόσο, απέτυχαν και σχεδόν χρεοκόπησαν. Ο Pierre Jaquet-Droz πεθαίνει 1790 και τον επόμενο χρόνο πεθαίνουν ο γιος και η νύφη του κατά τη διάρκεια ενός ταξιδιού στη Νάπολη.
Σήμερα, οι αυτόματες κούκλες Jaquet-Droz φυλάσσονται στο Μουσείο Musée d’Art et d’Histoire στη Neuchâtel της Ελβετίας. Η επιχείρηση τους, αντίθετα, ασχολείται αποκλειστικά με τη κατασκευή ρολογιών χειρός και τσέπης.
ΠΗΓΕΣ:
Jaquet-Droz, THE EXTRAORDINARY HISTORY OF JAQUET DROZ. https://www.jaquet-droz.com/en/the-extraordinary-history-jaquet-droz
WatchTime, Pierre Jaquet-Droz, Marvel Maker: The Man Behind Today’s Jaquet-Droz Watch Brand. https://www.watchtime.com/featured/pierre-jaquet-droz-marvel-maker-the-man-behind-todays-jaquet-droz-watch-brand/
Colossal, This Programmable 6,000-Part Drawing Boy Automata is Arguably the First Computer and It Was Built 240 Years Ago. https://www.thisiscolossal.com/2013/11/the-writer-automata/
Atlas Obscura, NEUCHÂTEL, SWITZERLAND, Jaquet-Droz Automata:These magnificent 240-year-old machines are considered distant ancestors of the computer. https://www.atlasobscura.com/places/jaquet-droz-automata
