Το φαινόμενο της ομαδικής σκέψης (groupthingk) χαρακτηρίζεται στην κοινωνική ψυχολογία το φαινόμενο κατά το οποίο η επιθυμία διατήρησης της ομοφωνίας σε μια ομάδα υπερνικά τη χρήση κατάλληλων λογικών διαδικασιών λήψης αποφάσεων (Κοκκινάκη, 2006). Δηλαδή, έχουν τόσο έντονη την επιθυμία συναίνεσης που εγκαταλείπουν την κοινή λογική και την εκτίμηση λογικών λύσεων. Η ανάγκη για ομοφωνία ξεπέρνα την ανάγκη για λογική εκτίμηση των συνθηκών.
Ιστορικό παράδειγμα του φαινομένου της ομαδικής σκέψης:
Ένα από τα πιο γνωστά παραδείγματα του φαινομένου της ομαδικής σκέψης, το οποίο αναφέρει η Κοκκινάκη (2006) και είχε μοιραίο τέλος για την ζωή ανθρώπων, ήταν η αποστολή του Challenger (OV-099). Το διαστημικό όχημα της Nasa εκτοξεύτηκε 28 Ιανουαρίου 1986 από το ακρωτήριο Κανάβεραλ της Φλόριντα. Εξερράγη 73 δευτερόλεπτα μετά την εκτόξευσή του, όταν ακόμα βρισκόταν στην ατμόσφαιρα και είχε ως αποτέλεσμα να χάσουν την ζωή του εφτά άτομα.
Μέσα στα θύματα υπήρχε και μια γυναίκα που δεν ήταν αστροναύτης. Ήταν δασκάλα που είχε επιλεγεί μέσα από πολλούς εθελοντές. Η Nasa κατάφερε να χάσει το γόητρό της και μαζί με αυτό και τρία δισεκατομμύρια δολάρια. Η πρώτη σκέψη που θα κάνεις είναι ότι ήταν μια αποτυχημένη αποστολή, γιατί δεν εκτιμήθηκαν σωστά όλοι οι παράγοντες, καθώς μιλάμε για μια αποστολή στο διάστημα με συνθήκες άγνωστες για τον άνθρωπο.
Και όμως, αυτό που προκάλεσε αυτή την ολέθρια καταστροφή οφείλεται κυρίως στο φαινόμενο της ομαδικής σκέψης. Η επιτροπή της Nasa είχε ενημερωθεί από τους μηχανικούς για την τεχνική βλάβη που είχε το διαστημικό λεωφορείο. Όμως η επιτροπή κάτω από την πίεση ενός τόσο σημαντικού έργου θεώρησαν το πρόβλημα ασήμαντο, αγνοώντας την ολέθρια καταστροφή που θα γινόταν αν η τεχνική βλάβη εμπόδιζε το ταξίδι, κάτι που πραγματικά συνέβη. Όλοι περίμεναν μετά από αρκετά χρόνια την εκτόξευση του διαστημικού λεωφορείου. Μάλιστα, η εκτόξευση μεταδιδόταν ζωντανά από το CNN, καθώς το κοινό είχε δείξει μεγάλο ενδιαφέρον για το επίτευγμα αυτό. Η αποστολή αυτή είχε πάρει μεγάλη δημοσιότητα στον κόσμο, κάτι που οδήγησε την ομάδα πίσω από την αποστολή να είναι σε συνθήκες μεγάλης πίεσης. Ωστόσο, να διευκρινίσουμε πως το φαινόμενο της ομαδικής σκέψης δεν επικεντρώνεται στο αποτέλεσμα της απόφασης. Επικεντρώνεται στη διαδικασία που προϋπάρχει της απόφασης. Το αποτέλεσμα σε ένα άλλο παράδειγμα μπορεί να ήταν θετικό ή μπορεί να μην ήταν τόσο καταστροφικό.
Πιθανά αίτια του φαινομένου της ομαδικής σκέψης:
Σύμφωνα με τους Janis& Mann (1977) (Κοκκινάκη, 2006) διατύπωσαν ένα θεωρητικό μοντέλο. Σύμφωνα με αυτό βασικό αίτιο, για το φαινόμενο της ομαδικής σκέψης είναι η υπερβολική συνοχή μιας ομάδας. Η συνοχή αυτή είναι απομονωμένη από εξωτερικές επιρροές και πρέπει να λειτουργήσουν υπό πίεση κάτω από δύσκολες συνθήκες. Επίσης παρατηρείται το φαινόμενο της ομαδικής σκέψης όταν τα μέλη της ομάδας έχουν ιδεολογική ομοιογένεια.
Άλλα αίτια είναι η ψευδαίσθηση της ομάδας ότι είναι άτρωτη και ότι δεν μπορεί κανένας κίνδυνος να την βλάψει, η αμάδα αγνοεί τις πιθανές συνέπειες των αποφάσεων τους. (Γκαλτέμη Ε). Επίσης συνήθως η ομάδα πιέζει τα μέλη της να συμφωνήσουν και να αποδεχτούν όλες τις πεποιθήσεις της ομάδας. Η ομάδα συνήθως έχει την τάση να εκλογικεύει προειδοποιήσεις που θα μπορούσαν να τεθούν υπό αμφισβήτηση. Επιπλέον, τα μέλη της ομάδας έχουν την ψευδαίσθηση πως οι αποφάσεις που λαμβάνουν είναι ηθικές και είναι σύμφωνες με των κώδικα ηθικής της κοινωνίας.
Η ομάδα που εμφανίζει το φαινόμενο της ομαδικής σκέψης έχει συνήθως κάποια μέλη τα οποία προστατεύουν τη συνοχή της ομάδας από εξωτερικές επιρροές. Τα μέλη της ομάδας επίσης προστατεύουν τον ηγέτη τους να μην εκτεθεί σε αντίθετες απόψεις από αυτές που έχει η ομάδα. Ο ηγέτης της ομάδας είναι ο μόνος που μπορεί να αποτρέψει το φαινόμενο αυτό. Αν ο ηγέτης είναι αμερόληπτος και συναναστρέφεται με άτομα έξω από την ομάδα, μπορεί να βάλει τα όρια στα μέλη της ομάδας και οι αποφάσεις να έχουν συλλογικό χαρακτήρα. Έτσι, ο ηγέτης έχει εναλλακτικές ιδέες και λύσεις από τα μέλη της ομάδας, με στόχο την καλύτερη δυνατή λύση.
Πηγές:
Κοκκινάκη, Φ. (2006). Κοινωνική ψυχολογία: Εισαγωγή στη μελέτη της κοινωνικής συμπεριφοράς. Αθήνα: Τυπωθήτω.
Γκαλτέμη Ε. ανακτήθηκε από https://www.psychology.gr/koinoniki-psychologia/2460-fainomeno-agelaias-skepsis.html τελευταία προβολή (18/1/2020)
Γεωργάτσου ,Ο. ανακτήθηκε από /menshouse.gr/istories/955/955-otan-to-challenger-ntropiase-ti-nasa-ta-aitia-kai-ta-thymata-tis-megalyteris-diastimikis-tragodias τελευταία προβολή (18/1/2020)
