Η Γοργόνα είναι ένα μικρό όμορφο καταπράσινο νησάκι του αρχιπελάγους της Τοσκάνης, απέναντι από το Λιβόρνο, που, όμως, δεν δέχεται πολλούς επισκέπτες. Ο λόγος; Στο νησί λειτουργούσε από τον 4ο αιώνα το αβαείο της Γοργόνας, ένα μοναστήρι που εγκαταλείφθηκε τον Μεσαίωνα (1425) και από το 1869 άρχισε να λειτουργεί ως αγροτική φυλακή του Ιταλικού κράτους, στεγάζοντας περίπου 100 κρατούμενους.
Η ιστορία του νησιού Γοργόνα
Το νησί πήρε το όνομά του από τις Γοργόνες της ελληνικής μυθολογίας, οι οποίες ήταν τρεις αδερφές, η Μέδουσα, η Σθένω και η Ευρυάλη, και οι οποίες αντί για μαλλιά είχαν δηλητηριώδη φίδια που μπορούσαν να μετατρέψουν οποιονδήποτε παρατηρητή σε πέτρα. Από τον 4ο αιώνα μ.Χ. και έπειτα, το νησί Γοργόνα έχει φιλοξενήσει διάφορα μοναχικά τάγματα, συμπεριλαμβανομένων των Βενεδικτίνων, μέχρι που τέθηκε τελικά υπό την επιρροή των Καρθουσιανών τον 14ο αιώνα. Τελικά, το Αββαείο της Γοργόνας εγκαταλείφθηκε το 1425, αν και τα εδάφη παρέμειναν υπό τον έλεγχο των Καρθουσιανών μέχρι το 1770, όταν αποφάσισαν να τα πουλήσουν στον Μεγάλο Δούκα της Τοσκάνης. Ο Δούκας μετέτρεψε το νησί σε ψαροχώρι. Μετά την ενοποίηση της Ιταλίας στα μέσα του 19ου αιώνα, το νησί τέθηκε υπό τον έλεγχο του Βασιλείου της Ιταλίας, το οποίο μετέτρεψε τις πρώην μονές σε μια πειραματική αγροτική αποικία το 1869.
Η ζωή στη φυλακή
Σε αντίθεση με τις περισσότερες φυλακές, η φυλακή Γοργόνα επιτρέπει στους κρατούμενους να περιφέρονται ελεύθεροι στο έδαφος του νησιού, με απαγόρευση κυκλοφορίας το βράδυ. Αυτό δεν σημαίνει πως δεν διέπραξαν σοβαρά εγκλήματα. Αρκετοί βρίσκονται εκεί για δολοφονίες και ναρκωτικά. Ωστόσο, η απόσταση 20 μιλίων που χωρίζει το νησί από την ηπειρωτική Ιταλία, καθιστά την διαφυγή εξαιρετικά δύσκολη. Όπως, επίσης, και οι φρουροί που παρακολουθούν το νησί και το λιμάνι του. Μια φορά την εβδομάδα έρχεται ένα σκάφος που μεταφέρει εμπορεύματα, αλλά δεν πλησιάζει στην αποβάθρα, οι φρουροί μεταφέρονται στο σκάφος, για λόγους ασφαλείας.
Οι κρατούμενοι, ωστόσο, βρίσκονται στη Γοργόνα επειδή έχουν δείξει υποδειγματική συμπεριφορά κατά τη διάρκεια της ποινής τους. Αυτό τους παρέχει το προνόμιο της ζωής στην ύπαιθρο, βλέποντας το φως του ήλιου και περνώντας τον χρόνο τους απασχολούμενοι με τις εξωτερικές μικροδουλειές του νησιού, όπως η εργασία στους αμπελώνες και τους ελαιώνες.
Ορισμένοι από τους κρατούμενους έχουν εκπαιδευτεί στην οινοποίηση και παράγουν ένα από τα πιο ακριβά λευκά κρασιά της Τοσκάνης, εκ μέρους του Frescobaldi, της παλαιότερης δυναστείας κρασιού της Ιταλίας.
Βοηθούν επίσης στη διατήρηση του νησιού – το οποίο φιλοξενεί μόνο έναν κάτοικο όλο το χρόνο, μια γυναίκα γύρω στα 90- και συντηρούν τα μονοπάτια πεζοπορίας για τους τουρίστες (που πλέον μπορούν να επισκεφθούν το νησί με ειδική άδεια). Παίζουν ποδόσφαιρο και χαρτιά, και οι οικογένειές τους μπορούν να επισκέπτονται μία φορά την εβδομάδα. Μέσω της εργασίας τους στους αμπελώνες του νησιού, οι τρόφιμοι κερδίζουν εισόδημα εώς και 40.000ευρώ, ένα σημαντικής τάξεως εισόδημα που τους δίνει μία δεύτερη ευκαιρία μόλις αποφυλακιστούν.
Περιττό να πούμε ότι η λίστα αναμονής, για όσους επιθυμούν τη μετάβαση στη φυλακή της Γοργόνα από τις υπερπληθυσμένες φυλακές στην ηπειρωτική Ιταλία- είναι μεγάλη.
«Ναι, είναι στη φυλακή, αλλά εδώ δεν αισθάνονται πάντα σαν φυλακισμένοι», δήλωσε ο Carlo Mazzerbo, διευθυντής της φυλακής. «Δουλεύουν και το κάνουν με ικανοποίηση γιατί ξέρουν ότι είναι κάτι που τους βοηθά όλους. Τους δίνει ορισμένες αξίες, συμπεριλαμβανομένου του σεβασμού των άλλων».
Η επανένταξη στην κοινωνία μετά την αποφυλάκιση
Ο Mazzerbo έχει δει τον αντίκτυπο της φυλάκισης στη Γοργόνα στις ζωές και στον χαρακτήρα των πρώην κρατουμένων. Το 80% όσων αποφυλακίστηκαν από τις ηπειρωτικές φυλακές της Ιταλίας συνήθως ξαναπέφτουν στο έγκλημα. Όπως μαντεύετε το ποσοστό της επανεμφάνισης των ανθρώπων σε κάποια φυλακή, που αποφυλακίζονται από τη Γοργόνα είναι εξαιρετικά χαμηλό.
«Το πιο όμορφο πράγμα που παρέχει η Γοργόνα είναι αυτή η ανθρώπινη πτυχή. Είναι μοναδική», είπε. «Η εργασία στη φύση αποδίδει – σου δίνει δύναμη».
Μέρος αυτής της επιτυχίας μπορεί να αποδοθεί στη δομή του προγράμματος που εφάρμοσε ο Frescobaldi. Μόλις αποφυλακιστούν οι κρατούμενοι τους προσφέρεται η δυνατότητα εργασίας στους αμπελώνες σε ένα από τα οινοποιεία του. Όπως λέει, δεν αποδέχονται όλοι την πρόταση, αλλά όσοι το αποφασίσουν, συνήθως μένουν για ένα έως δύο χρόνια.
Είναι σίγουρα δύσκολο για πολλούς να καταλάβουν γιατί θέλει να βοηθήσει τους φυλακισμένους. Για πολλούς ανθρώπους, οι κρατούμενοι βρίσκονται στις φυλακές ως τιμωρία για τις πράξεις τους. Δεν αξίζουν άλλη ευκαιρία. Ωστόσο, για τον Frescobaldi, δικαιολογείται να τους δίνεται μία δεύτερη ευκαιρία να ξανασχεδιάσουν τη ζωή τους.
«Δίνουμε σε αυτούς τους ανθρώπους την ευκαιρία να δουν τη ζωή ξανά με έναν νέο τρόπο», λέει ο Frescobaldi.
Φυλακισμένοι και πανδημία
Η εξέταση νέων εναλλακτικών μορφών τιμωρίας των εγκληματιών και η αναδιαμόρφωση του σωφρονιστικού συστήματος ίσως είναι πιο επίκαιρη από ποτέ, εν καιρώ πανδημίας.
Η πανδημία του κορονοϊού έχει ασκήσει τεράστια πίεση στις ευρωπαϊκές φυλακές, που πάσχουν από χρόνιο υπερπληθυσμό και κακές υπηρεσίες υγείας. Η εξασφάλιση αυστηρών υγειονομικών συνθηκών, η σωστή παρακολούθηση της υγείας των φυλακισμένων και η διατήρηση των απαραίτητων αποστάσεων για την αποφυγή δημιουργίας εστίας μολύνσεων σε αυτά τα κλειστά περιβάλλοντα – ιδιαίτερα ευάλωτα στη μετάδοση – αποτελεί σημαντική πρόκληση για τα περισσότερα, αν όχι όλα, κράτη μέλη της ΕΕ.
Καθώς στις ΗΠΑ αυτή τη στιγμή, οι φυλακές αποτελούν μία μεγάλη εστία μόλυνσης, η ΕΕ θα πρέπει να βρει τρόπους να αποφύγει μία αντίστοιχη υγειονομική κρίση στα κράτη-μέλη της.
Η ευρύτερη υιοθέτηση της αποσυμφόρησης των φυλακών θα βελτιώσει την ικανότητά μας αρχικά να αντιμετωπίσουμε την εξάπλωση του COVID-19. Ωστόσο, για να αντιμετωπίσουμε πραγματικά το τρέχον σωφρονιστικό σύστημά, αυτές οι αλλαγές θα πρέπει να συνοδεύονται από ευρύτερες πολιτικές προσπάθειες που στοχεύουν στην ηθική αποσυμφόρηση των φυλακών , παράλληλα με την δημιουργία ενός νέου μοντέλου κράτησης, παραδειγματιζόμενο από την Γοργόνα και άλλα παραδείγματα ηθικών φυλακών ανά τον κόσμο. Η ανάγκη για ριζική μεταρρύθμιση της ποινικής δικαιοσύνης έχει καθυστερήσει πολύ.
Πηγές άρθρου:
Giuffrida A., 06/08/20, “Gorgona: Italy’s last penal colony where 100 criminals care for 180 farm animals”, ανακτήθηκε από theguardian.com
Cain S., 26/11/19, “Prisoners in Italy are earning up to 40,000 euros by making wine”, ανακτήθηκε από World Economic Forum
EDCV Technical report, 3/07/20, “Infection prevention, and control and surveillance for coronavirus disease in prisons in EU/EEA countries and the UK” ανακτήθηκε από ecdc.europa.eu
European parliament think tank, 22/06/20″Coronavirus and prisons in the EU: Member-State measures to reduce spread of the virus” ανακτήθηκε από europarl.europa.eu
American Journal of Public Health, 2020 July; 110(7): 967–968″ COVID-19 Exposes Need for Progressive Criminal Justice Reform” ανακτήθηκε από www.ncbi.nlm.nih.gov
