Το 1970, μια απλή αλλά πρωτοποριακή ιδέα που έφτασε στην Ελλάδα από τους δρόμους της Αμερικής, έκανε τους Έλληνες να γεμίσουν τα σπίτια τους με χαρτόδετα βιβλία τσέπης και να αγαπήσουν την λογοτεχνία. Τα Βιβλία Περιπτέρου, γνωστά στους γονείς μας και στους παππούδες μας ως ΒΙΠΕΡ, επέτρεπε στους Έλληνες να αποκτούν μια ποικιλία βιβλίων σε προσιτές τιμές και σε καλή ποιότητα. Tο πιο σημαντικό όμως είναι ότι ο καθένας μπορούσε να τα βρει σε κάθε περίπτερο της χώρας.
Πρόσφατα η εφημερίδα η Καθημερινή ανακοίνωσε ότι κάθε Κυριακή θα προσφέρει τα καλύτερα αστυνομικά ΒΙΠΕΡ. Πώς λοιπόν αυτά τα βιβλία τσέπης πρωτοεμφανίστηκαν στον κόσμο και πώς η άφιξη τους στην Ελλάδα άλλαξε την ελληνική αγορά βιβλίων; Και γιατί η επιστροφή των ΒΙΠΕΡ είναι τόσο σημαντική; Ώρα να μάθουμε την ιστορία των χαρτόδετων βιβλίων τσέπης και την έναρξη της κυκλοφορίας των ΒΙΠΕΡ.
Η επανάσταση των χαρτόδετων βιβλίων στο Ηνωμένο Βασίλειο και τις ΗΠΑ
Αν και τα χαρτόδετα βιβλία εμφανίστηκαν για πρώτη φορά στις αρχές του 19ου αιώνα στην Μεγάλη Βρετανία, η βρετανική εκδοτική εταιρεία Penguin Books τα κυκλοφόρησε πρώτη το 1935 στην μορφή που είναι γνωστά στον κόσμο. Η Penguin Books, εμπνευσμένη από την γερμανική εκδοτική Albatross Books, η οποία προσπάθησε να κυκλοφορήσει χαρτόδετα βιβλία τσέπης το 1931 αλλά το ναζιστικό καθεστώς την απέτρεψε, αποφάσισε να κυκλοφορήσει βιβλία με χάρτινο και μαλακό εξώφυλλο σε μικρό μέγεθος. Με αυτό τον τρόπο κατάφερε με μικρό κόστος και σε μικρό χρονικό διάστημα να τυπώσει περισσότερα βιβλία καλής ποιότητας και σε προσιτή τιμή. Το πρώτο βιβλίο τσέπης που κυκλοφόρησε ήταν το “Ariel” του André Maurois. Αυτά τα βιβλία τσέπης έγιναν αμέσως αγαπητά όχι μόνο λόγω της προσιτής τιμής και του μεγέθους τους, αλλά και επειδή οι αναγνώστες μπορούσαν να τα αγοράσουν εκτός από βιβλιοπωλεία και σε αεροδρόμια, φαρμακεία και σούπερ μάρκετ. Τα βιβλία αυτά αγοράζονταν από τον κόσμο κατά χιλιάδες κάθε χρόνο και γι’ αυτό ονομάστηκαν «mass market books».
Μέσα σε λίγο καιρό τα χαρτόδετα βιβλία τσέπης εξαπλώθηκαν σε όλο το Ηνωμένο Βασίλειο και το 1939 έφτασαν στην Αμερική αφού η νεοιδρυθείσα εκδοτική Pocket Books κυκλοφόρησε το «The Good Earth» της Pearl Buck σε μορφή βιβλίου τσέπης. Κυκλοφορούσαν και αυτά σε προσιτές τιμές και μπορούσαν οι Αμερικάνοι να τα βρουν σε κάθε σημείο της χώρας, κυρίως σε περίπτερα, βενζινάδικα και φαρμακεία. Στην συνέχεια, και άλλοι εκδοτικοί οίκοι άρχισαν να εκδίδουν χαρτόδετα βιβλία τσέπης και η αγορά των «mass market» βιβλίων κορυφώθηκε την δεκαετία του 50. Οι εκδοτικοί οίκοι άρχισαν να εξέδιδαν μια ποικιλία βιβλίων από διαφορετικά είδη λογοτεχνίας. Δηλαδή, αν και τα αγαπημένα είδη βιβλίων τσέπης εκείνη την εποχή ήταν τα αστυνομικά μυθιστορήματα και οι ερωτικές ιστορίες, πολλά βιβλία όπως το «The Great Gatsby» και το «Wuthering Heights» απέκτησαν τη φήμη τους επειδή κυκλοφόρησαν και σε χαρτόδετη έκδοση. Το φαινόμενο αυτό ονομάστηκε «Η επανάσταση των χαρτόδετων βιβλίων». Τα χαρτόδετα βιβλία τσέπης έμειναν στην κορυφή μέχρι και τα τέλη του 1960. Οι πιο γνωστοί συγγραφείς βιβλίων «mass market» ήταν ο Mickey Spillane, o Rex Stout και Harper Lee.
Ο ερχομός των ΒΙΠΕΡ στην ελληνική αγορά βιβλίων
Το 1970 η εκδοτική εταιρεία ΠΑΠΥΡΟΣ τύπωσε τα «mass market» βιβλία τσέπης με το όνομα ΒΙΠΕΡ. Το πρώτο ΒΙΠΕΡ που κυκλοφόρησε ήταν το «Μία ημέρα του Ιβάν Ντενίσοβιτς» του Αλεξάντερ Σολζενίτσιν και ο καθένας μπορούσε να το αποκτήσει με μόνο 14 δραχμές. Σύντομα άρχιζαν να κυκλοφορούν κατά δεκάδες κάθε εβδομάδα. Τα πιο γνωστά και αγαπητά στο ελληνικό αναγνωστικό κοινό ήταν τα αστυνομικά μυθιστορήματα, τα οποία κυκλοφορούσαν στα περίπτερα κάθε Σάββατο. Όμως εκτός από τα αστυνομικά, τα ΒΙΠΕΡ εξέδιδαν και γνωστά βιβλία της παγκόσμιας και της ξένης λογοτεχνίας, όπως τα βιβλία του Φραντς Κάφκα και του Αλμπέρ Καμύ, της ελληνικής λογοτεχνίας, όπως τα βιβλία της Λιλίκα Νάκου και του Ιωάννη Κονδυλάκη και βιογραφίες και ιστορικά βιβλία, με πιο γνωστό την <<Πολιτική Ιστορία της Νεωτέρας Ελλάδος>> του Σπ. Μαρκεζίνη .
Το σλόγκαν των ΒΙΠΕΡ που βρισκόταν πάνω σε κάθε εξώφυλλο ήταν το “Η νέα εποχή του βιβλίου στην Ελλάδα”. Και όντως έφεραν μια νέα εποχή στην αγορά βιβλίων. Τα ΒΙΠΕΡ έδιναν την ευκαιρία στους Έλληνες αναγνώστες να αποκτήσουν σε χαμηλή τιμή βιβλία από κάθε λογοτεχνικό είδος. Αυτό οδήγησε περισσότερους Έλληνες εκείνη την δεκαετία να αγοράζουν βιβλία και να διαβάζουν λογοτεχνία. Ήταν τόσο αγαπητά που όταν αυξήθηκε δραματικά η τιμή τους (από 14 δραχμές σε 200 δραχμές) το 1973 ο κόσμος συνέχιζε να τα αγοράζει. Η ακμή τους ήταν τα πρώτα χρόνια, από το 1970 μέχρι το 1976. Όμως, στα μέσα τις δεκαετίας του 80 είχαν περιοριστεί και τελικά σταματήσει να κυκλοφορούν.
Τα επόμενα χρόνια κυκλοφόρησαν βιβλία τσέπης και από άλλες εκδοτικές εταιρείες όπως την Μπελ και την Άρλεκιν, όμως καμία από αυτές ως και σήμερα δεν ξεπέρασε την φήμη των ΒΙΠΕΡ. Γιατί μέχρι και σήμερα οι παλιοί τους αναγνώστες φυλούν ένα ξεχωριστό σημείο στην καρδιά τους για αυτά.
Η μεγάλη επιστροφή των αστυνομικών ΒΙΠΕΡ
Από τις 21 Φεβρουαρίου και κάθε Κυριακή, η Καθημερινή προσφέρει στους αναγνώστες της τα αστυνομικά ΒΙΠΕΡ που αγαπήθηκαν στην Ελλάδα την δεκαετία του ’70, ενθουσιάζοντας έτσι τους παλιούς αναγνώστες τους και κερδίζοντας το ενδιαφέρον του νέου αναγνωστικού κοινού. Το πρώτο αστυνομικό ΒΙΠΕΡ που προσφέρει είναι το “Ο θάνατος χτυπάει λάθος” του Rex Stout. Το βιβλίο αυτό διηγείται την περιπέτεια του ντεντέκτιβ Nero Wolfe , o οποίος πρέπει να βρει ποιος έβαλε βόμβα σε έναν μεγάλο Οργανισμό της Νέας Υόρκης σκοτώνοντας ένα στέλεχος μιας ραδιοτηλεοπτικής εταιρείας. Όσο όμως ερευνά την υπόθεση, συνειδητοποιεί ότι το θύμα δεν ήταν ο πραγματικός στόχος του δολοφόνου. Γι’ αυτό πρέπει να βρει γρήγορα τον δολοφόνου πριν ξαναχτυπήσει. Ένα ΒΙΠΕΡ γεμάτο μυστήριο και περιπέτεια είναι το κατάλληλο βιβλίο για να γνωρίσετε τον κόσμο των ΒΙΠΕΡ.
Πηγές:
Edwards, P. (2017),The real reason To Kill a Mockingbird is so famous. Ανακτήθηκε από https://www.vox.com/2017/9/13/16296260/to-kill-a-mockingbird-paperback/ (τελευταία πρόσβαση 22.02.2021)
Βατόπουλος, Ν. (2015), ΒΙΠΕΡ, «η επανάσταση του βιβλίου στην Ελλάδα». Ανακτήθηκε από https://www.andro.gr/apopsi/viper-h-epanastash-tou-vivlviou-sthn-ellada/ (τελευταία πρόσβαση 22.02.2021)
Newsroom (2021), Τα αστυνομικά ΒΙΠΕΡ τώρα με την <<Καθημερινή>>. Ανακτήθηκε από https://www.kathimerini.gr/k/sunday-edition/561264550/rex-staoyt-o-thanatos-chtypaei-lathos/ (τελευταία πρόσβαση 23.02.2021)
