O βιολόγος Robert Sapolsky, ο βιολόγος της ανθρώπινης συμπεριφοράς ταξιδεύει από την άμεση ανταπόκριση του εγκεφάλου πίσω, σε μακροχρόνιες κοινωνικές αιτίες.
Αυτός ο βιολόγος οδηγεί τον αναγνώστη σε ένα επικό ταξίδι προς τα πίσω μέσω του χρόνου και μέσω διαφορετικών επιστημών.
Το κυρίαρχο ερώτημά του είναι: τι εξηγεί το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον αλλά επίσης να εκτελούν θεαματικές πράξεις αλτρουιστικής καλοσύνης;
Τι εξηγεί το γεγονός ότι οι άνθρωποι μπορούν να σκοτώνουν ο ένας τον άλλον αλλά επίσης να εκτελούν θεαματικές πράξεις αλτρουιστικής καλοσύνης;
Το ταξίδι προς τα πίσω είναι μια εξαιρετική επιστημονική προσέγγιση. Δευτερόλεπτα πριν από κάποια συμπεριφορά μας, η νευροεπιστήμη διερευνά τι συμβαίνει στον εγκέφαλο.
Ο Sapolsky διευκολύνει τους αναγνώστες να κατανοήσουν με ευκολία τη πολυπλοκότητα του εγκεφάλου παραχωρώντας το μεγαλύτερο μέρος του «Behave» στα βασικά στοιχεία της νευροβιολογίας.
Ξεκινάει να αναλύει από το πρώτο δευτερόλεπτο πριν δημιουργηθεί μια συμπεριφορά, οδηγείται στην αμυγδαλή, το ντοπαμινεργικό σύστημα και τον μετωπιαίο φλοιό.
Συνεχίζει με γεγονότα που συμβαίνουν πριν από λίγα λεπτά, ώρες, ημέρες, μήνες και χρόνια, καταλήγοντας τελικά χιλιάδες γενιές πίσω στα χρόνια όπου οι θεωρίες του Δαρβίνου εξηγούν γιατί τα συστήματα που παράγουν συμπεριφορά εξελίχθηκαν με τον ιδιαίτερο, τυχαίο τρόπο τους (τη φυσική επιλογή).
Σε μια εκπληκτική έρευνα, το 46% των γυναικών θα έσωζε το δικό τους σκύλο παρά έναν ξένο τουρίστα, αν και οι δύο ήταν στην μέση ενός δρόμου με ένα λεωφορείο να πλησιάζει τρέχοντας.
Η εξελικτική εξήγηση είναι ότι αισθάνονται περισσότερο «συγγένεια» με τον σκύλο. Γενικά, εάν οι χειρότερες συμπεριφορές μας είναι «το προϊόν της βιολογίας μας», έτσι και οι καλύτερες μας.
Κάθε ανθρώπινη δράση προκαλείται αναπόφευκτα από προηγούμενα γεγονότα στον κόσμο, συμπεριλαμβανομένων και των λειτουργιών του εγκέφαλου. Άρα δεν μπορεί να υπάρξει ελεύθερη βούληση.
Πιο ακανθώδες είναι το σημείο στο οποίο έρχεται να εξετάσει το ζήτημα της ατομικής επιλογής και ευθύνης.
Ο Sapolsky παρακάμπτει το ερώτημα για το ποια θέση έχει η συνειδητή λογική στον καθορισμό της συμπεριφοράς. Όπως μεταξύ όλων των νευροχημικών, ορμονικών, αναπτυξιακών και εξελικτικών πτυχών που συζητά.
Τελικά παραμένει στα πλαίσια του αυστηρού ντετερμινισμού. Κάθε ανθρώπινη δράση προκαλείται αναπόφευκτα από προηγούμενα γεγονότα στον κόσμο. Σε αυτά συμπεριλαμβάνονται και οι λειτουργίες του εγκέφαλου.
Άρα δεν μπορεί να υπάρξει ελεύθερη βούληση.
Έχουμε εξελιχθεί να συμπεριφερόμαστε με συγκεκριμένο τρόπο και σύμφωνα με συγκεκριμένες ρυθμίσεις.
Ο Σάπολσκι τελειώνει το με ένα αισιόδοξο μήνυμα, ομολογώντας ότι θεωρεί αδύνατο να ζήσει τη ζωή του σαν να μην έχει ελεύθερη βούληση.
Αξίζει επίσης να σημειωθεί, ότι μια μελέτη από τους Kathleen Vohs και Jonathan Schooler το 2008 υπονοείται ότι η ιδέα που έχουμε σχετικά με την ελεύθερη βούληση, είτε είναι αληθινή είτε όχι, είναι μια κρίσιμη ιδέα εικονικού φαρμάκου για μια καλά λειτουργούσα κοινωνία. Στο πείραμα, τα άτομα που έπεισαν ότι δεν είχαν ελεύθερη βούληση ήταν πιο πιθανό να ενεργήσουν ανήθικα.
Ο Σάπολσκι τονίζει δυναμικά ότι ο λόγος και το συναίσθημα («γνώση και επίδραση») αλληλεπιδρούν πάντα. Υπάρχουν πλεονεκτήματα στο «συνδυασμό του λόγου με τη διαίσθηση».
Τα γονίδια δεν είναι πεπρωμένο μας και δεν είναι εγωιστικά. Δεν έχουμε εξελιχθεί να είμαστε εγωιστές ή αλτρουιστές ή οτιδήποτε άλλο.
Δεν είναι σαφές όμως το γεγονός ότι, κατά την άποψη του Sapolsky, η συνειδητή λογική μπορεί να επιτύχει οτιδήποτε, εάν οι αποφάσεις καθορίζονται ανεξέλεγκτα από τους νόμους της φύσης.
Η βιολογική συμπεριφορά είναι όντως περίπλοκη, αλλά ο Sapolsky απλοποιεί το θέμα με ένα όμορφα οργανωμένο και καλά ευανάγνωστο βιβλίο.
Έχει ελαφρύ τόνο και αρκετά ανέκδοτα που φτάνουμε γρήγορα προς το τέλος του βιβλίου. Το βιβλίο του προσφέρει μια άγρια και ξεκαρδιστική βόλτα για να κατανοήσουμε καλύτερα από πού προέρχεται η συμπεριφορά μας.
Ο Δαρβίνος θα ήταν ενθουσιασμένος.
