Ο Φιόντορ Μιχάιλοβιτς Ντοστογιέφσκι είναι αναμφίβολα ένας από τους σπουδαιότερους λογοτέχνες όλων των εποχών. Πρόκειται για έναν από τους συγγραφείς που συχνά αναφέρονται, ακόμη και από ανθρώπους που δεν έχουν διαβάσει κάποιο έργο του, ως παράδειγμα σοβαρής λογοτεχνίας. Γεννήθηκε στις 11 Νοεμβρίου του 1821 στη Μόσχα. Υπήρξε μυθιστοριογράφος, διηγηματογράφος, δοκιμιογράφος, φιλόσοφος, και δημοσιογράφος. Από νεαρή ηλικία ήρθε σε επαφή με τη λογοτεχνία. Αρχικά μέσα από τις ιστορίες που του διάβαζε η νταντά του όταν ήταν 3 ετών και αργότερα στα 4 του χρόνια, όταν άρχισε να μαθαίνει γραφή και ανάγνωση από την μητέρα του. Ο πατέρας του ήταν γιος κληρικού και δεν ήταν αριστοκράτης. Ο Ντοστογιέφσκι κατόρθωσε όμως να σπουδάσει ιατρική, έγινε στρατιωτικός γιατρός και με τη σταδιοδρομία του αυτή μπήκε στην κληρονομική αριστοκρατία.
Το 1843 αποχωρώντας οριστικά από αυτό το επάγγελμα έλαβε την απόφαση να ασχοληθεί αποκλειστικά με τη λογοτεχνία. Στα λογοτεχνικά έργα του διερευνά την ανθρώπινη ψυχολογία κατά την ταραγμένη πολιτικά, κοινωνικά και πνευματικά ατμόσφαιρα της Ρωσίας του 19ου αιώνα και καταπιάνεται με διάφορα πνευματικά και θρησκευτικά θέματα. Μελέτησε την κοινωνία και τον κόσμο όχι θεωρητικά αλλά στην πράξη. Θέμα των έργων του, η ίδια η ζωή. Είδε από κοντά τις υποβαθμισμένες συνοικίες, γνώρισε τη φτώχεια, τον πόνο, την εξαθλίωση των ταπεινών ανθρώπων και στη συνέχεια μετέφερε τις εικόνες αυτές στα μυθιστορήματα του. Το 1881 ο Ντοστογιέφσκι υπέκυψε σε αγνώστου αιτίας πνευμονική αιμορραγία στην Πετρούπολη σε ηλικία 60 ετών.
Η σύλληψη του και η επιστροφή από την εξορία
Τον Απρίλιο του 1849 ο Ντοστογιέφσκι συνελήφθη και πέρασε από έκτακτο στρατοδικείο. Η κατηγορία ήταν για συμμετοχή σε προδοτική συνωμοσία σε μια πολιτικοφιλοσοφική λέσχη που έγινε γνωστή ως κίνηση Πετρασέφσκ. Στο δικαστήριο δεν αρνήθηκε ούτε τις φιλελεύθερες πεποιθήσεις του ούτε το ενδιαφέρον του για τον ουτοπικό σοσιαλισμό. Ισχυρίστηκε πως ήθελε μέσα από την πλούσια βιβλιοθήκη των Πετρασέφσκ να γνωρίσει τα νεότατα λογοτεχνικά ρεύματα της Ευρώπης. Το δικαστήριο δεν δέχθηκε αυτή του την εξήγηση, καθώς ήταν γνωστό πως συμμετείχε ενεργά στην προσπάθεια λειτουργίας παράνομου τυπογραφείου.
Τον Νοέμβριο του 1849 ο Ντοστογιέφσκι καταδικάσθηκε σε θάνατο, αλλά τελικά η ποινή του μετατράπηκε σε εξορία, με τετραετή καταναγκαστικά έργα και στρατιωτική υπηρεσία ως απλός στρατιώτης για απροσδιόριστο χρονικό διάστημα. Τον Μάρτιο του 1859 του επιτράπηκε να επιστρέψει στην Ευρωπαϊκή Ρωσία, όχι όμως ακόμα στις μεγάλες πόλεις. Τον χρόνο εκείνο εξέδωσε μαζί με τον αδελφό του δύο περιοδικά τα οποία όμως, δεν σημείωσαν επιτυχία με αποτέλεσμα ο Ντοστογιέφσκι να βρεθεί καταχρεωμένος. Ο μόνος τρόπος για να συγκεντρώσει χρήματα και να ξεπληρώσει τα χρέη του ήταν η συγγραφή.
Το έργο του
Στο διάστημα της επιστροφής του από την εξορία έγραψε τα καλύτερα του έργα και τα πιο αναγνωρισμένα. Το πρώτο και μερικώς αυτοβιογραφικό μυθιστόρημα «Αναμνήσεις από το σπίτι των πεθαμένων», στο οποίο μιλά για την εμπειρία στις Ρωσικές φυλακές και τα δύο πρώτα μέρη ενός εκ των σημαντικότερων έργων του «Έγκλημα και τιμωρία» (1866). Ακολούθησε Ο παίκτης (1867), Ο ηλίθιος (1869) ένα έργο το οποίο εξερευνεί την ηθική, Οι δαιμονισμένοι (1872) και Οι αδερφοί Καραμαζώφ (1880). Όταν κατάφερε πλέον να ανασάνει από το βάρος των χρεών ανέλαβε τη διεύθυνση του περιοδικού «Πολίτης» και λίγα χρόνια αργότερα εξέδωσε το δικό του περιοδικό «Το ημερολόγιο ενός συγγραφέα», που σε αντίθεση με τις προηγούμενες εκδοτικές εμπειρίες σημείωσε τεράστια επιτυχία.
Άλλα πολύ σημαντικά έργα του αποτελούν τα εξής: Οι φτωχοί, Το υπόγειο, Το όνειρο ενός γελοίου, Λευκές νύχτες, και Ο σωσίας. Ο Ντοστογιέφσκι είχε άπειρες επιρροές, από τον Shakespeare, τον Hugo και τον Cervantes, μέχρι και τον Byron, τον Kant και τον Gogol, έτσι και ο ίδιος επηρέασε ακόμη περισσότερους συγγραφείς. Αξιοσημείωτο είναι το ότι ήταν ο αγαπημένος συγγραφέας του Albert Einstein. Τα βιβλία του έχουν γίνει θεατρικά, ταινίες και έχουν μεταφερθεί σε μεγάλη και μικρή οθόνη πάμπολλες φορές.
Πολλοί κριτικοί λογοτεχνίας τον θεωρούν ως έναν από τους μεγαλύτερους μυθιστοριογράφους της παγκόσμιας λογοτεχνίας και πολλά από τα έργα του θεωρούνται αριστουργήματα που άσκησαν μεγάλη επίδραση, καθώς τα περισσότερα έχουν μεταφραστεί σχεδόν σε όλες τις γλώσσες του κόσμου. Η νουβέλα του «Το υπόγειο» (1864) θεωρείται ως ένα από τα πρώτα έργα της υπαρξιστικής λογοτεχνίας. Ο Φιόντορ Ντοστογιέφσκι από αυτούς τους συγγραφείς που θα αλλάξουν τον τρόπο που σκέφτεσαι και τον τρόπο που βλέπεις τον κόσμο γύρω σου.
