Καλύβες περιόδου: πεθαίνοντας επειδή είναι γυναίκες

Η Anita Chand, μια έφηβη στο Νεπάλ, πέθανε ατις αρχές του μήνα. Ο θάνατός της επήλθε από δάγκωμα φιδιού, ενώ το κορίτσι κοιμόταν μόνο του σε μια από τις καλύβες περιόδου. Η απομόνωση λόγω έμμηνης ρύσης στα πλαίσια της πρακτικής chhaupadi έχει οδηγήσει κι άλλες φορές στο θάνατο νεαρές γυναίκες.

 

Chhaupadi: μια απάνθρωπη παράδοση για τις “δύσκολες μέρες” του μήνα 

Τα έθιμα κουβαλούν τον πολιτισμό ενός λαού. Συχνά μεταφέρονται μέσω της προφορικής παράδοσης, από γενιά σε γενιά, ενώ γίνονται προσπάθειες για να μη χαθούν, αφού μαζί τους χάνεται κι ένα κομμάτι της κοσμοθεωρίας του λαού. Τι γίνεται, όμως, με έθιμα επικίνδυνα και μειωτικά, όπως οι καλύβες περιόδου;

Το chhaupadi είναι μια λέξη σύνθετη. Το α’ συνθετικό “chhau” σημαίνει γυναίκες ανέγγιχτες. Το β’ συνθετικό “padi” είναι ρήμα και σημαίνει “το να είναι”. Ολόκληρη η λέξη χρησιμοποιείται για να δηλώσει τη γυναίκα που αιμορραγεί λόγω περιόδου και για αυτό πρέπει να μείνει ανέγγιχτη. Κι αυτό γιατί θεωρείται μιαρή, ακάθαρτη κι επικίνδυνη για τα υπόλοιπα μέλη της κοινότητας και τα γεννήματα.

Το έθιμο αυτό είναι πολύ διαδεδομένο στο Νεπάλ. Σύμφωνα με αυτό οι γυναίκες κάθε μήνα κατά τη διάρκεια της περιόδου εξορίζονται από την οικογένεια και την κοινότητα. Είναι υποχρεωμένες να ζουν στις λεγόμενες “καλύβες περιόδου”. Πρόκειται για μικροσκοπικούς χώρους, καλύβες φτιαγμένες από πέτρες ή άχυρα. Σπάνια διαθέτουν παράθυρα, ενώ δεν υπάρχει θέρμανση.

Σε αυτές τις καλύβες περιόδου πολλά νεαρά κορίτσια αλλά και γυναίκες βρήκαν τον θάνατο. Η συχνότερη αιτία είναι σχετική με τη φωτιά. Στη χώρα όπου βρίσκεται η ψηλότερη οροσειρά του κόσμου συχνά οι θερμοκρασίες είναι πολύ χαμηλές. Οι εξόριστες ανάβουν, λοιπόν, φωτιά για να ζεσταθούν. Καθώς όμως δεν υπάρχουν παράθυρα, πεθαίνουν από τις αναθυμιάσεις ή καίγονται ζωντανές. Άλλες αιτίες θανάτου είναι τα δαγκώματα από φίδια ή οι επιθέσεις από άγρια ζώα, λόγω της απομονωμένης περιοχής που κτίζονται οι καλύβες περιόδου. Μαρτυρούνται, επίσης, βιασμοί και σεξουαλικές κακοποιήσεις από μεθυσμένους και μη άντρες. Μια γυναίκα μόνη στην ερημιά, άλλωστε, είναι ευάλωτη.

Όσα απαγορεύονται σε μια γυναίκα με περίοδο στο Νεπάλ 

5 μέρες για τις παντρεμένες και 7 μέρες για τις ανύπαντρες είναι ο χρόνος που περνούν στις καλύβες περιόδου οι γυναίκες στο Νεπάλ. Η εξορία αφορά ακόμη και την περίοδο της λοχείας. Μια γυναίκα δηλαδή που έχει μόλις γεννήσει -και μάλιστα μακριά από τη βοήθεια της δυτικής ιατρικής- εξαναγκάζεται να διαμείνει σε μια καλύβα με άθλιες υγειονομικές συνθήκες. Μα οι απαγορεύσεις στα πλαίσια του chhaupadi δε σταματούν στην εξορία στις καλύβες περιόδου. Έτσι, μια γυναίκα κατά τη διάρκεια της έμμηνης ρύσης:

1. Απαγορεύεται να κοιταχτεί σε καθρέφτη και να ακουμπήσει κλινοσκεπάσματα πλην των δικών της.
2. Απαγορεύεται να μαγειρέψει, να ακουμπήσει την τροφή της οικογένειας ή να φροντίσει τα παιδιά. Κάθε επαφή μαζί της θεωρείται μιαρή.
3. Δεν επιτρέπεται να πλυθεί στο ίδιο σημείο που χρησιμοποιεί η οικογένεια ή η κοινότητα.
4. Απαγορεύεται η κατανάλωση γαλακτοκομικών και φρούτων. Μόνη τροφή που επιτρέπεται είναι το ρύζι και το αλατισμένο ψωμί.

Η κατάργηση ενός βάρβαρου εθίμου 

Το Ανώτατο Δικαστήριο του Νεπάλ έκρινε παράνομο το έθιμο του chhaupadi το 2005. Η εφαρμογή του τιμωρείται με ποινή φυλάκισης 3 μηνών και πρόστιμο 3.000 ρουπίες Νεπάλ (σ.σ. περίπου 23 ευρώ).

Η απουσία αυστηρής τιμωρίας, αλλά και οι βαθιά ριζωμένες αντιλήψεις περί ακάθαρτων γυναικών, όμως, κρατούν ζωντανό αυτό το έθιμο. Ακόμη κι αν κάποιοι άντρες αρνούνται να αφήσουν τις γυναίκες τους να διανυκτερεύσουν στις επικίνδυνες καλύβες περιόδου, οι πεθερές φροντίζουν να διαιωνίζουν το έθιμο, οδηγώντας στο θάνατο πολλές γυναίκες.

Το 2016 ένα 15χρονο κορίτσι πέθανε από τις αναθυμιάσεις. Το 2019 πέντε γυναίκες βρήκαν το θάνατο μέσα σε μια καλύβα περιόδου. Ο πέμπτος αναφερόμενος θάνατος εκείνης της χρονιάς ήταν αυτός της Parwati Budha Rawat, 21 ετών. Ο σύζυγός της συνελήφθη και 7.000 καλύβες περιόδου σε όλη τη χώρα καταστράφηκαν. Μα σύντομα άρχισαν να κτίζονται ξανά.

Ο θάνατος της Anita Chand είναι ο πρώτος θάνατος σε καλύβα περιόδου που αναφέρεται από το 2019. Η κυβέρνηση του Νεπάλ σε συνεργασία με διεθνείς οργανώσεις όπως η Action Aid προσπαθεί να ενημερώσει για τους κινδύνους του εθίμου αυτού.

Κι ενώ σε χώρες της Ευρώπης μοιράζονται δωρεάν προϊόντα περιόδου, στο Νεπάλ -μα και άλλες χώρες- τα νεαρά κορίτσια δε γνωρίζουν καν τι είναι η περίοδος. Η πρώτη τους περίοδος είναι αιτία τρόμου, καθώς νομίζουν ότι έχουν κάποια σοβαρή ασθένεια. Νεαρά κορίτσια και γυναίκες αναγκάζονται να εξοριστούν από την οικογένειά τους, την ίδια στιγμή που η Ισπανία θεσμοθετεί ολογοήμερη άδεια για τις μέρες που μια γυναίκα αιμορραγεί.

Ένα μηνιαίο ραντεβού για τις γυναίκες που για τις περισσότερες είναι δύσκολο, από απλά άβολο ως πολύ επώδυνο. Κι όμως, σε κάποια μέρη του κόσμου, φτάνει να είναι απειλητικό για τη ζωή τους.

Πηγές:

Κοντού, Ι. (2017). Chhaupadi: Ένα απάνθρωπο έθιμο για των γυναικών τις … “δύσκολες μέρες”. Ανακτήθηκε από: www.lefterianews.wordpress.com (τελευταία πρόσβαση: 11/08/2023)

Νεπάλ: Όσα απαγορεύονται -δια της βίας- σε μια γυναίκα που έχει περίοδο. Lifo. Ανακτήθηκε από: www.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/08/2023)

Έφηβη στο Νεπάλ πέθανε σε “καλύβα περιόδου”-Άλλο ένα θύμα της απαγορευμένης πρακτικής chhaupadi. Lifo. Ανακτήθηκε από: www.lifo.gr (τελευταία πρόσβαση: 11/08/2023)