Το ιστορικό μιας εβραϊκής οικογένειας, της δικής της οικογένειας, περιγράφει η Βεατρίκη Σαΐας -Μαγρίζου στο βιβλίο της “Το Βραχιόλι Της Φωτιάς”, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Καστανιώτη. Η Θεσσαλονίκη από τη μεγάλη πυρκαγιά του ’17 κι ύστερα, περιγράφεται ολοζώντανή με τα όμορφα, αλλά και τα άσχημα της, με τα πάνω της και τα κάτω της. Πρόκειται για ένα έργο που ακουμπά απαλά στη ψυχή κάθε Θεσσαλονικιού κι όχι μόνο.
Λίγα λόγια…
Η οικογένεια της Μπενούτας βρίσκεται στον δρόμο. Το αρχοντικό τους, έτοιμο να παραδοθεί στις φλόγες, εγκαταλείπεται άρον άρον. Η γυναίκα, με τα δυο μικρά της, βρίσκουν καταφύγιο σε έναν τσιγγάνικο καταυλισμό της Θεσσαλονίκης. Εκεί θα ανταλλάξουν τις κουλτούρες τους, θα υιοθετήσουν ο ένας λαός από τον άλλον στοιχεία και συνήθειες που θα τους ακολουθούν για μια ολόκληρη ζωή. Ευγενική και καλοσυνάτη η παρουσία της Μπενούτας, θα συνεχίσει τη ζωή της, με τον αγαπημένο της σύζυγο, όχι μόνο μεγαλώνοντας την οικογένειας τους, αλλά νουθετώντας την με τις Σεφαραδίτικες παραδόσεις τους και την πίστη βαθιά ριζωμένη στη ψυχή τους. Τα πράγματα όμως δε γίνεται να βαδίζουν πάντα ρόδινα. Το πρώτο χαστούκι έρχεται όταν η μεγαλύτερη κόρη της οικογένειας Σαΐας, παντρεύεται Χριστιανό. Η ντροπή τους μεγάλη και η “προδοσία” γι’ αυτούς ακόμη μεγαλύτερη. Το δεύτερο χαστούκι όμως θα είναι δυνατότερο και δε θα στοιχίσει μόνο τη συγκεκριμένη οικογένεια, αλλά την Εβραϊκή κοινότητα της Θεσσαλονίκης, ή μάλλον μιας Ευρώπης ολόκληρης. Ο Ελληνοιταλικός πόλεμος, η γερμανική κατοχή και στη συνέχεια η αποστολή χιλιάδων Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, θα σκορπίσει τους Σαΐας στους πέντε ανέμους. Το μικρότερο παιδί τους, ο Ιωσήφ – και αργότερα πατέρας της συγγραφέως-, χρησιμοποιείται ως πείραμα στα χέρια του ίδιου του Μέγκελε, ενώ οι κακουχίες και ο θάνατος που κόβει βόλτες μέσα στο Άουσβιτς, αποτελούν δύναμη και δίνουν πυγμή στον μικρό Ιωσήφ να επιβιώνει μέρα με τη μέρα. Όταν επιτέλους ο πόλεμος τελειώνει, ό,τι έχει μείνει από την οικογένεια επιστρέφει στην ελεύθερη Θεσσαλονίκη και επανενώνεται, διαγράφοντας έτσι ένα δυναμικό μέλλον, τόσο γι’ αυτούς, όσο και για την αγαπημένη τους πόλη.
Στο μικροσκόπιο…
Το “Βραχίολι Της Φωτιάς”, εστιάζει σε πολλά θέματα παράλληλα, καταφέρνοντας να κρατήσει το ενδιαφέρον του αναγνώστη αμείωτο. Από ένα βιβλίο της Βεατρίκης Σαΐας Μαγρίζου, βέβαια, δε θα μπορούσε να λείπει και το λεπτό ζήτημα της διαφορετικότητας. Πόσο όμορφο να ξεναγείται ο αναγνώστης στην τσιγγάνικη κουλτούρα! Στην αγάπη τους για το χρυσό, που θεωρείται δύναμη γι’ αυτούς, αλλά και στις καθημερινές τους συνήθειες. Στην ευγνωμοσύνη, που την έχουν έμφυτη στις καρδιές τους, αλλά και στα γιατροσόφια τους, που κάποτε θεράπευσαν τον μικρό Ραούλ. Από την άλλη, ο διωγμός των Εβραίων, που ανέκαθεν θεωρούνταν μειονότητα από τους υπόλοιπους, αλλά και μια βουτιά στα μύχια του πολιτισμού τους, αναγκάζουν τον αναγνώστη να γίνει ένα μαζί τους. Ωστόσο, αξίζει να σημειωθεί, πως για την συγγραφέα -αρετή που προφανώς κράτησε από τους προγόνους της-, όλοι είναι άνθρωποι και όλοι αξίζουν την ίδια ευκαιρία στη ζωή.
Η Θεσσαλονίκη κατέχει πρωτεύουσα θέση μέσα στο “Βραχιόλι Της Φωτιάς”. Για όποιον δε γνωρίζει καλά την συμπρωτεύουσα, το συγκεκριμένο βιβλίο αποτελεί μια άριστη ευκαιρία να ξεναγηθεί στους δρόμους και στην φιλοσοφία της. Για όσους πάλι είναι από εκεί ή έστω έχουν ζήσει σε κάποια από τις πολυπληθυσμικές περιοχές της, δημιουργείται μια νοσταλγική διάθεση που αναγκάζει τον συγκεκριμένο αναγνώστη να ζήσει μέσα της ξανά και ξανά, να περιπλανηθεί στην Πλατεία Ελευθερίας ή να κάνει μια στάση στο παρκάκι της Χανθ.
Η κατοχή στη Θεσσαλονίκη, ωστόσο, υπήρξε από τις πιο μελανές σελίδες της μακρόχρονης ιστορίας της. Η πείνα, η απανθρωπιά και ο ρατσισμός κατέστρεψαν μια από τις ομορφότερες πόλεις της Ευρώπης, τόσο κυριολεκτικά, όσο και ηθικά. Με όλες τις λεπτομέρειες στα χέρια της, η συγγραφέας, περιγράφει στο “Βραχιόλι Της Φωτιάς”, καρέ καρέ όλες αυτές τις ιστορίες που κι εμείς ακούγαμε κάποτε από τους παππούδες μας. Το ίδιο περιγραφική όμως παραμένει ακολουθώντας τους Εβραίους, τους Ρομά και τους αντιρρισίες στο ταξίδι τους ως την Πολωνία και τα στρατόπεδα του τρόμου. Εκεί, με ωμότητα, αλλά και σκληρή πειθαρχία στην πένα της, η κ. Σαΐας- Μαγρίζου καταφέρνει να φανερώσει την πραγματική έννοια του πολέμου, όσο απάνθρωπη ή μισαλλόδοξη κι αν είναι αυτή.
Για το τέλος…
Το τέλος από “Το Βραχιόλι Της Φωτιάς” είναι, ειλικρινά, αυτό που δικαιώνει τη σχέση μεταξύ συγγραφέα και αναγνώστη. Ένα τέλος αληθινό που μόνο ανατριχίλα μπορεί να προκαλέσει και που υπενθυμίζει πως οι άνθρωποι που κάποτε συνδέθηκαν – με όποιον τρόπο-, δεν χάνονται αν πραγματικά το θέλουν και δεν ξεχνούν, ούτε τα άσχημα, αλλά ούτε και όμορφα. Και η ζωή συνεχίζεται…
