Η λέξη “σύνταγμα” προέρχεται από το αρχαίο ελληνικό ρήμα “συντάσσω”, που σημαίνει “θέτω σε τάξη, οργανώνω”. Στην πολιτική επιστήμη, το σύνταγμα ορίζεται ως ο θεμελιώδης νόμος ενός κράτους, ο οποίος καθορίζει τη μορφή του πολιτεύματος, τις αρχές της διακυβέρνησης, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών και των οργάνων του κράτους. Τα αρχαιότερα συντάγματα στον κόσμο είναι τα εξής: San Marino (1600), Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (1789), Νορβηγία (1814), Ολλανδία (1815) και Βέλγιο (1831).

San Marino (1600)

Το Σύνταγμα του San Marino αποτελείται από μία σειρά έξι βιβλίων που είναι  γνωστά ως ”Καταστατικά του 1600”, τα οποία είναι γραμμένα στα Λατινικά. Το Σύνταγμα προβλέπει μια κοινοβουλευτική μορφή διακυβέρνησης όπου το Μεγάλο και Γενικό Συμβούλιο έχει 60 μέλη, που εκλέγονται κάθε πέντε χρόνια από τους ενήλικους πολίτες.

Το Συμβούλιο έχει διοικητικές και νομοθετικές εξουσίες και διορίζει κάθε έξι μήνες δύο κυβερνήτες (capitani reggenti), οι οποίοι εκτελούν τα καθήκοντα και τις υποχρεώσεις τους εκείνη την χρονική περίοδο και δεν μπορούν να εκλεγούν ξανά πριν περάσουν τρία χρόνια. Ο κυβερνήτης, ο οποίος διατελεί αρχηγός του κράτους και της διοίκησης, διευθύνει το Μεγάλο και Γενικό Συμβούλιο.

Advertisements

Το Κογκρέσο της Επικρατείας είναι ένα υπουργικό συμβούλιο που αποτελείται από 10 άτομα, τα οποία εκλέγονται από τα μέλη του  Μεγάλου και Γενικού Συμβουλίου και αποτελεί το κεντρικό όργανο της εκτελεστικής εξουσίας. Κάθε μέλος έχει υπό την ευθύνη του ένα υπουργικό τμήμα. Η επιλογή να υπάρχουν 2 αρχηγοί κρατών προέρχεται από τα έθιμα της Ρωμαϊκής Δημοκρατίας.

Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής (1789)

Το Σύνταγμα των Ηνωμένων Πολιτειών της Αμερικής εγκρίθηκε το 1787 και τέθηκε σε ισχύ το 1789. Είναι ένα από τα παλαιότερα Συντάγματα που εξακολουθούν να ισχύουν σε ένα εθνικό επίπεδο.

Το Σύνταγμα καθορίζει τη δομή της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, τους τρόπους λειτουργίας των θεσμικών οργάνων (Κογκρέσο, Προεδρία, Ανώτατο Δικαστήριο), και τα δικαιώματα των πολιτών. Επίσης, περιλαμβάνει τον Πρόσθετο Κανονισμό, που αποτελεί τις πρώτες δέκα τροποποιήσεις του Συντάγματος και περιλαμβάνει τα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών, όπως η ελευθερία της έκφρασης, η ελευθερία του Τύπου, και η ελευθερία της θρησκείας.

Το Σύνταγμα των ΗΠΑ θεωρείται ένα από τα πιο σημαντικά έγγραφα στην ιστορία της δημοκρατίας και έχει επηρεάσει την ανάπτυξη δικαιοσύνης και πολιτικής στον παγκόσμιο χώρο.

Νορβηγία (1814)

Το Σύνταγμα της Νορβηγίας του 1814 είναι ένα σημαντικό έγγραφο που θεμελίωσε τη σύγχρονη Νορβηγία ως κυρίαρχο και ανεξάρτητο κράτος. Το Σύνταγμα αυτό προέκυψε στο πλαίσιο των γεγονότων του 1814, όταν η Νορβηγία αποκτήθηκε από τη Δανία από τον Κάρλο XIII της Σουηδίας και τον Φρεντερίκ VI της Δανίας στη Συνθήκη του Κιέλου.

Το Σύνταγμα του 1814 καθορίζει τη δημοκρατική δομή του κράτους και τα δικαιώματα των πολιτών. Ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία του είναι η θέσπιση ενός εκλεγμένου βασιλιά και ενός εθνικού κοινοβουλίου που αποτελεί το νορβηγικό κοινοβούλιο.

Το Σύνταγμα του 1814 διαμόρφωσε τη Νορβηγία ως ανεξάρτητο κράτος, αν και αρχικά η χώρα αναγνωρίστηκε ως προσωρινά συνδεδεμένη με τη Σουηδία. Η πλήρης ανεξαρτησία της Νορβηγίας επιτεύχθηκε το 1905.

Ολλανδία (1815)

Το Σύνταγμα του 1815 στην Ολλανδία αφορά την περίοδο μετά τον Καταλανικό Πόλεμο και το Κογκρέσο της Βιέννης το 1815. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, η Ολλανδία επανενώθηκε με το Βελγικό Κράτος των Πάνω Χωρών, καταλήγοντας στη δημιουργία του Βασιλείου των Κάτω Χωρών το 1815.

Το Σύνταγμα του 1815 καθόριζε την πολιτική δομή του νέου βασιλείου, το οποίο περιλάμβανε τις επανενωμένες Κάτω και Πάνω Χώρες. Η εξουσία ήταν συγκεντρωμένη στον βασιλιά, αλλά υπήρχε ένα συνταγματικό πλαίσιο που περιόριζε την αυθαιρεσία της κυβέρνησης.

Το Σύνταγμα περιλάμβανε επίσης διατάξεις για τη διοίκηση, τα δικαιώματα των πολιτών, και τον τρόπο λήψης αποφάσεων σε εθνικό επίπεδο. Παρόλο που το Σύνταγμα του 1815 επέβαλε έναν ομογενή νομοθετικό πλαίσιο, υπήρξαν διαφορετικές εκδοχές και εφαρμογές του στις Κάτω και Πάνω Χώρες, αντικατοπτρίζοντας τις διαφορετικές ιστορίες και τις κουλτούρες των δύο περιοχών.

Βέλγιο (1831)

Το Βέλγιο διακηρύχθηκε ανεξάρτητο κράτος το 1830 και το Σύνταγμα της Βελγικής Πολιτείας (Constitution de l’État belge) εγκρίθηκε το 1831, καθορίζοντας τις βασικές αρχές του νεοσύστατου κράτους. Η ανεξαρτησία του Βελγίου από τις Κάτω Χώρες (Ολλανδία) επιτεύχθηκε μετά το Βελγικό Επαναστατικό Πόλεμο του 1830-1831.

Το Σύνταγμα του 1831 καθιέρωσε το Βασίλειο της Βελγίου ως συνταγματική, εκλογική μοναρχία με παρλαμενταριστικό σύστημα. Τα βασικά χαρακτηριστικά περιλάμβαναν:

1. Βασιλιάς: Ο βασιλιάς ήταν κεντρικό στοιχείο του πολιτευτικού συστήματος, αλλά τα εξουσιοδοτημένα δικαιώματά του περιορίζονταν από το Σύνταγμα.
2. Κοινοβούλιο: Οι εκλογές πραγματοποιούνταν βάσει του παριστάμενου συστήματος, και το Κοινοβούλιο είχε την εξουσία να καθορίζει τους νόμους και τον προϋπολογισμό.
3. Δικαιώματα Πολιτών: Το Σύνταγμα εγγυάται ορισμένα θεμελιώδη δικαιώματα στους πολίτες, όπως η ελευθερία του λόγου και η ισότητα ενώπιον του νόμου.

Αυτό το Σύνταγμα έχει υποστεί αρκετές τροποποιήσεις και αναθεωρήσεις με την πάροδο του χρόνου, προσαρμοζόμενο στις αλλαγές της κοινωνίας και των πολιτικών συνθηκών.

Πηγές:

Said Mark (2023) The oldest constitutional republic in the world. Διαθέσιμο από:https://www.independent.com.mt/articles/2023-11-12/newspaper-opinions/The-oldest-constitutional-republic-in-the-world-6736256332 (τελευταία πρόσβαση 14/12/23)

Constitution of the United States. Διαθέσιμο από: https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_the_United_States (τελευταία πρόσβαση 14/12/23)

Constitution of  Norway. Διαθέσιμο από: https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Norway (τελευταία πρόσβαση 14/12/23)

Constitution of  Netherlands. Διαθέσιμο από: https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_the_Netherlands (τελευταία πρόσβαση 14/12/23)

Constitution of Belgium. Διαθέσιμο από: https://en.wikipedia.org/wiki/Constitution_of_Belgium (τελευταία πρόσβαση 14/12/23)