Κάθε φορά που κάποιος με ρωτάει «ποια είναι η αγαπημένη σου ταινία;», παγώνω λίγο. Σκέφτομαι το Mulholland Drive, γιατί νιώθω ότι αν δεν το πω, θα προδώσω τον Λιντς. Μετά το Vertigo, γιατί ποιος αντιστέκεται στο σασπένς του Χίτσκοκ. Μερικές φορές μου ξεφεύγει και το Exorcist – μια χαρά είναι, άλλωστε. Και πάντα, πάντα, το μυαλό μου φλερτάρει με το The Silence of the Lambs.
Αλλά η σωστή απάντηση, είναι μία:
το Sunset Boulevard.
Και κάθε φορά που το θυμάμαι, κάτι μέσα μου συγκινεί, όπως η Νόρμα Ντέσμοντ όταν γυρνά προς την κάμερα, κοιτάζει το κοινό, το πρόσωπό της γεμίζει το κάδρο και μας λέει:
“There’s nothing else. Just us, and those wonderful people out there in the dark. And now, Mr. DeMille, I’m ready for my close-up.”
Εντάξει, κλασικότατο!
Γιατί να θαυμάσεις αυτή την ταινία; Γιατί είναι ολόκληρος ο κινηματογράφος μέσα σε 110 λεπτά. Είναι το Χόλιγουντ που ξεμπροστιάζει μόνο του τον εαυτό του — το star system που γερνάει, η λάμψη που ξεθωριάζει, το γκλάμουρ που σαπίζει. Και στο κέντρο του, η πιο τραγική φιγούρα που γεννήθηκε ποτέ στο σινεμά: η Norma Desmond.
Η Γκλόρια Σουάνσον δεν «παίζει» έναν ρόλο. Είναι ο ρόλος. Είναι η ίδια η Ιστορία του κινηματογράφου με ανθρώπινη μορφή. Ένα φάντασμα που περιφέρεται στο σπίτι του, ανάμεσα σε ξεχασμένα τρόπαια, φωτογραφίες από αλλοτινές δόξες, και έναν πιστό υπηρέτη που κάποτε ήταν σκηνοθέτης της. Κάθε της κίνηση είναι σπουδή στην υπερβολή. Και κάθε υπερβολή της, απόλυτα δικαιολογημένη.
Ο Billy Wilder δεν σκηνοθετεί απλώς μια ιστορία. Κρατάει έναν καθρέφτη στο πρόσωπο του Χόλιγουντ και τον σπάει, για να μας δείξει το είδωλο ραγισμένο. Όλοι οι χαρακτήρες είναι θλιβεροί, ακόμα κι αν χαμογελάνε. Η ταινία δεν έχει «καλό» ήρωα, αλλά μόνο ανθρώπους που προσπαθούν να επιβιώσουν, να κρατηθούν από τη φήμη, από μια λέξη, από μια κάμερα που δεν γράφει πια.
Όμως το μεγαλείο του Sunset Boulevard δεν είναι μόνο το νουάρ περιβάλλον, η ειρωνική αφήγηση ή η εξαιρετική του δομή. Είναι η στιγμή που η τραγωδία γίνεται ποίηση. Όταν φτάνουμε στο τέλος — σε αυτό το τέλος που διδάσκεται σε κάθε σχολή κινηματογράφου. Ο Τζο είναι νεκρός. Η αστυνομία έχει γεμίσει το σπίτι. Η Νόρμα ανεβαίνει τις σκάλες ντυμένη για το πιο αλλόκοτο comeback στην ιστορία. Οι δημοσιογράφοι περιμένουν. Κι εκείνη, βυθισμένη στη φαντασία της, νομίζει πως το φιλμ ξαναρχίζει, η απόλυτη παράνοια!
Πόσες ταινίες μιλάνε τόσο ξεκάθαρα στο ίδιο τους το κοινό; Πόσες γλιστρούν τόσο απροειδοποίητα από την ειρωνεία στη θλίψη, από τη σάτιρα στη συγκίνηση, από το φως στο απόλυτο σκοτάδι;
Το Sunset Boulevard θεωρείται από πολλούς η καλύτερη νουάρ ταινία όλων των εποχών. Όχι επειδή έχει όλους τους τύπους του είδους (voice-over, πτώση, προδοσία, γυναίκα-αίνιγμα), αλλά επειδή το ξεπερνάει. Το αποδομεί. Δεν σε αφήνει να νιώσεις άνετα ούτε λεπτό. Και στο τέλος, σε κοιτάζει. Σε κοιτάζει…
Εβδομήντα πέντε χρόνια μετά την πρεμιέρα του, το Sunset Boulevard παραμένει το πιο έντιμο, σκοτεινό και λαμπερό γράμμα αγάπης που γράφτηκε ποτέ για το σινεμά. Και κάθε φορά που με ρωτάνε ποια είναι η αγαπημένη μου ταινία, το λέω πια χωρίς δισταγμό:
Sunset Boulevard.
Trailer:
