Υπάρχουν εκκλησίες στην Ελλάδα που δεν έχουν την τυπική μορφή των εκκλησιών όπως τις γνωρίζουμε: οι δεντροεκκλησίες! Πρόκειται για αυτοσχέδιους ναούς που έχουν φτιαχτεί μέσα σε κουφάλες υπεραιωνόβιων δέντρων (κυρίως πλατάνων, βελανιδιών, ελιών και καστανιών) στις οποίες έχουν τοποθετηθεί εικόνες και καντήλια. Τα δέντρα χρησιμοποιούνταν από τους κατοίκους ως ναοί μετά από περιστατικά θαυμάτων. Εκτός από το γεγονός ότι το κοίλο των δέντρων βοηθούσε στην τοποθέτηση εικόνων, καντηλιών και ταμάτων, τα δέντρα ως σύμβολα της φύσης συμβολίζουν τη ζωή ενώ ταυτόχρονα συνδέονται πολλές φορές με την ιερότητα και την περισυλλογή.
Δεντροκκλησία Αγίου Παϊσίου στην Κόνιτσα
Η Δεντροκκλησία του Αγίου Παϊσίου βρίσκεται στη βόρεια πλευρά της Κόνιτσας, κοντά στο χωριό Αμάραντος. Αποτελεί ένα ιδιαίτερο εκκλησάκι αφιερωμένο στον Άγιο Παΐσιο. Ο Άγιος στα νεανικά του χρόνια περνούσε από την περιοχή, πηγαίνοντας στο διπλανό χωριό Αμάραντος για να εκτελέσει ξυλουργικές εργασίες και επισκευές σε ντόπιες οικίες. Το εκκλησάκι αυτό το επισκέπτονται προσκυνητές από την Ελλάδα και το εξωτερικό.
Παναγία Πλατανιώτισσα
Το εκκλησάκι της Παναγίας βρίσκεται κοντά στα Καλάβρυτα. Έχει σχηματιστεί μέσα στο κοίλωμα (κουφάλα) ενός τεράστιου πλατάνου. Ο πλάτανος αυτός προήλθε από τρία πλατάνια που φύτρωσαν μαζί, και με την πάροδο του χρόνου ενώθηκαν και δημιούργησαν ένα ιδιαίτερο δέντρο. Ο πλάτανος έχει ύψος 25 μ. περίπου, ενώ μες στον κορμό του υπάρχει ένα μικρό τέμπλο με δυο κίονες. Ο ναός μπορεί να φιλοξενήσει μέχρι είκοσι άτομα.
Εκεί βρίσκεται και η εικόνα της Παναγίας Βρεφοκρατούσας που είναι αποτυπωμένη στο εσωτερικό του κοιλώματος του πλατάνου. Σύμφωνα με την παράδοση η εικόνα αποτυπώθηκε στον πλάτανο στα χρόνια της εικονομαχίας, όταν οι μοναχοί του Μεγάλου Σπηλαίου για να σώσουν την εικόνα της Παναγίας της Βρεφοκρατούσας τη μετέφεραν από τόπο σε τόπο και κάποιο βράδυ διανυκτέρευσαν μέσα στο κοίλωμα του πλατάνου. Το πρωί όταν πήραν την εικόνα για να συνεχίσουν το ταξίδι τους είδαν έκπληκτοι το αποτύπωμά της στον κορμό του δέντρου, στην τοποθεσία που την είχαν ακουμπήσει. Έτσι ονομάστηκε Παναγία η Πλατανιώτισσα και γιορτάζει στις 8 Σεπτεμβρίου.
Αγία Θεοδώρα στο Βάστα Αρκαδίας
Η εντυπωσιακή εκκλησία της Αγίας Θεοδώρας στο χωριό Βάστα Αρκαδίας προσελκύει χιλιάδες επισκέπτες από όλο τον κόσμο λόγω της ιδιομορφίας της. Από τη στέγη του ναού ξεπροβάλουν 17 δέντρα των οποίων οι κορμοί και οι ρίζες περνούν μέσα από τους τοίχους του ναού. Η εκκλησία έχει μπει στο ρεκόρ Γκίνες ως «θαυμαστό ναΐδριο» καθώς τα δέντρα ξεπερνούν τους νόμους της φυσικής και έχουν ριζώσει κατά παράδοξο τρόπο μες στο ναό.
Η εκκλησία είναι βυζαντινή και χρονολογείται τον 12 αιώνα μ.Χ. προς τιμήν της Αγίας Θεοδώρας που εκτελέστηκε στην περιοχή. Η εκκλησία γιορτάζει στις 11 Σεπτεμβρίου. Σύμφωνα με τη θρησκευτική παράδοση, ο αριθμός των δέντρων είναι όσα τα χρόνια της Αγίας Θεοδώρας όταν πέθανε. Κατά τον θρύλο στο σημείο όπου εκτελέστηκε η Αγία, το αίμα της έγινε ποτάμι και τα μαλλιά της δένδρα. Πολλοί υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχει λογική εξήγηση για αυτό το φαινόμενο, καθώς το βάρος των πλατανιών σε άλλη περίπτωση θα είχε γκρεμίσει το μικρό ξωκλήσι ή θα είχε ανατρέψει τη στέγη του.
Αγία Μυρτιά στην Κρήτη
Μέσα στην ιερά μονή της Παλιανής στο Βενεράτο Ηρακλείου υπάρχει ένα ιερό δέντρο, μια μεγάλη μυρτιά. Οι μοναχές την αποκαλούν «Αγία Μυρτιά» καθώς σύμφωνα με την παράδοση στις ρίζες της βρέθηκε η εικόνα της «Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας». Η παράδοση αναφέρει ότι η περιοχή παλιά ήταν δάσος και οι κάτοικοι θέλοντας να δημιουργήσουν καλλιεργήσιμες εκτάσεις έβαλαν φωτιά. Ξαφνικά μέσα από τα βάτα ακούστηκε η φωνή της Παναγίας. Έκπληκτοι οι κάτοικοι είδαν την εικόνα της Παναγίας ενώ γύρω από τη μορφή της ήταν ζωγραφισμένα κλαδιά μυρτιάς. Όταν στο σημείο πήγαν μετά από καιρό παιδιά είδαν ότι τα ζωγραφισμένα κλαδιά είχαν φυτρώσει στα αλήθεια, και συνέχιζαν να μεγαλώνουν τόσο ώσπου κάλυψαν την εικόνα (την οποίο σύμφωνα με τον θρύλο μπορούν να τη δουν μόνο παιδιά).
Το δέντρο αυτό είναι υπεραιωνόβιο και θαυματουργό. Μέσα στο κοίλωμα του υπάρχει πάντα αναμμένο καντήλι και στα κλαδιά του τάματα πιστών που έχουν θεραπευτεί. Η λατρεία της «Αγίας Μυρτιάς» έχει τις ρίζες της στη λατρεία των ιερών δέντρων της Μινωικής θρησκείας. Γιορτάζει κάθε χρόνο στις 24 Σεπτεμβρίου.
Η μεγάλη Παναγία στη Σαμαρίνα Γρεβενών
Η εκκλησία αυτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου βρίσκεται στη Σαμαρίνα και χρονολογείται το 1812. Η ιδιομορφία της είναι το πεύκο που ξεφυτρώνει από το ιερό της. Το πεύκο φύτρωσε στις αρχές του 20ου αιώνα, μέσα στην εκκλησία, η οποία υπήρχε από πριν. Μεγάλωσε, «τρύπησε» την οροφή του ιερού και υπάρχει μέχρι και σήμερα για πάνω από εκατό χρόνια. Κατά καιρούς ο ναός έχει υποστεί ζημιές και φθορές με τα χρόνια. Παρά τις επισκευές που γίνονται, οι κάτοικοι φοβούνται μην καταρρεύσει η εκκλησία τα επόμενα χρόνια, καθώς το δέντρο εξακολουθεί να μεγαλώνει και ενδεχομένως να προκαλέσει προβλήματα στα θεμέλια. Κάθε δεκαπενταύγουστο συρρέουν στην εκκλησία εκατοντάδες επισκέπτες για να προσκυνήσουν και να δουν αυτή την ιδιομορφία του ναού.
Πηγές:
«Ιερό Προσκύνημα Παναγίας Πλατανιώτισσας». (2013). Kalavrita.gr. Ανακτήθηκε από: www.kalavrita.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 6/10/2025)
«Δεντροκκλησιά Αγίου Παϊσίου». (2025). Konitsa.gr. Ανακτήθηκε από: www.konitsa.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 6/10/2025)
«Το δέντρο που φύτρωσε μέσα στο ιερό της εκκλησίας. Είναι υπεραιωνόβιο και αναπτύχθηκε κόντρα σε όλες τις προβλέψεις. Τι φοβούνται οι κάτοικοι στη Σαμαρίνα». (2025). Mixanitouxronou. Ανακτήθηκε από: www.mixanitouxronou.com.cy (Τελευταία πρόσβαση στις 6/10/2025)
«Αγία Θεοδώρα: Το εκκλησάκι στην Αρκαδία με τα 17 δέντρα στη στέγη, που μπήκε στο βιβλίο Γκίνες». (2022). Travelgo. Ανακτήθηκε από: www.travelgo.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 6/10/2025)
«”Αγία Μυρτιά”: το μεγαλύτερο σε ηλικία ιερό δέντρο βρίσκεται στην Κρήτη». (2022). Uniquecreta. Ανακτήθηκε από: www.uniquecreta.com (Τελευταία πρόσβαση στις 6/10/2025)
