Και φέτος η παγκόσμια ελευθερία του διαδικτύου συνεχίζει να ακολουθεί μια καθοδική πορεία. Ένα εργαλείο που αρχικά υποσχέθηκε την προώθηση της δημοκρατίας και της ελεύθερης έκφρασης, παρουσιάζει τώρα μία εντελώς αντίθετη, ανελεύθερη, όψη που συγκρούεται με κάθε θεμέλιο της ψηφιακής ελευθερίας.
Ετήσια έκθεση του Freedom House
Το Freedom House δημοσίευσε την ετήσια έκθεση με τίτλο: «Ένα αβέβαιο μέλλον για το παγκόσμιο ίντερνετ» (An Uncertain Future for the Global Internet). Τα ευρήματα ήταν όπως και τις προηγούμενες χρονιές απαισιόδοξα.
Το Freedom House είναι ένας Μη Κυβερνητικός Οργανισμός με έδρα του τις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής που άρχισε τη λειτουργία του το 1941 με σκοπό την προώθηση της δημοκρατίας και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Παρά τις πρόσφατες περικοπές και απολύσεις, εξαιτίας της διακοπής της χρηματοδότησης από την κυβέρνηση Τραμπ, η έκθεση Freedom on the Net δημοσιεύθηκε κανονικά και φέτος φανέρωσε εντυπωσιακές εξελίξεις.
Η πρώτη κατηγορία χωρών που εξετάσθηκαν είναι οι λεγόμενες «ελεύθερες», που ανέρχονται σε 18. Από αυτές 9, σημείωσαν μείωση της ελευθερίας του διαδικτύου, με τη Γεωργία να κατέχει την πρώτη θέση και τις Γερμανία και Η.Π.Α να ακολουθούν. Ωστόσο, συνολικά από τις 72 χώρες που συμπεριλήφθηκαν στην έρευνα 23 σημείωσαν πτώση, ενώ 17 κατέγραψαν συνολικές βελτιώσεις. Παράλληλα, η Ισλανδία αποδείχθηκε, για ακόμη μία χρονιά, πως έχει το πιο ελεύθερο περιβάλλον ενώ χώρες όπως η Κίνα και η Βιρμανία βρέθηκαν στις τελευταίες θέσεις της κατάταξης. Τη μεγαλύτερη βελτίωση για φέτος γνώρισε το Μπαγκλαντές, εξαιτίας της ανατροπής της καταπιεστικής κυβέρνησης, ύστερα από εξέγερση φοιτητών. Αντίθετα, στην Κένυα παρατηρήθηκε η μεγαλύτερη πτώση.
Η έρευνα φανέρωσε την ισχύουσα παγκόσμια κατάσταση, αλλά ανέδειξε και τους λόγους της γενικότερης αυτής μείωσης. Συγκεκριμένα, φαίνεται πως οι κυβερνήσεις αλλά και οι αρχές της κάθε χώρας διαδραμάτισαν καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωσή της. Χαρακτηριστική είναι η ψηφιακή καταστολή σε πολλές χώρες από τους αυταρχικούς τους ηγέτες (π.χ. Αίγυπτος, Πακιστάν, Τουρκία, Ρωσία). Αυστηρός έλεγχος, παρακολούθηση, περιορισμοί αλλά και ποινές χρησιμοποιήθηκαν, ιδιαίτερα σε περιόδους εκλογών ή κατά την διάρκεια διαδηλώσεων, για να περιορίσουν τη διαδικτυακή διαφωνία. Έτσι, παρατηρήθηκαν σε πολλές χώρες αδιανόητες καταστάσεις, όπως συλλήψεις διαδικτυακών επικριτών μέχρι και πλήρεις διακοπές της πρόσβασης στο διαδίκτυο.
Ελευθερία του διαδικτύου: Αβέβαιο μέλλον
Τα ευρήματα της έρευνας αλλά και η δυσμενής κατάσταση που επικρατεί τα τελευταία χρόνια εγείρουν το εξής ερώτημα: Τι σημαίνει αυτό για το μέλλον του διαδικτύου και της ελευθερίας της έκφρασης;
Με μία λέξη το μέλλον για την ελευθερία του διαδικτύου, και συνεπώς της γενικότερης ελευθερίας στον κόσμο, μπορεί να χαρακτηριστεί αβέβαιο. Και σήμερα, το φαινόμενο της καταπίεσης και της χειραγώγησης είναι σημαντικά διευρυμένο κάτι που αποδεικνύει την σοβαρότητα της κατάστασης. Οι διαδικτυακοί χώροι εν γένει είναι πλέον πιο χειραγωγημένοι από ποτέ. Και αυτό συμβαίνει, κατά κύριο λόγο, για να διαμορφωθεί ο δημόσιος διάλογος με έναν συγκεκριμένο τρόπο που να άπτεται των συμφερόντων ισχυρών παραγόντων.
Αυτό συμβαίνει με πολλούς τρόπους που επίσης συμβάλλουν στην αποδυνάμωση της ελευθερίας του διαδικτύου. Σχολιαστές επιστρατεύονται επί πληρωμή για να παριστάνουν τους απλούς χρήστες, influencers προωθούν φιλοκυβερνητική ιδεολογία χωρίς να γνωστοποιείται η ιδεολογική τους κατεύθυνση ενώ ένα πολύ μεγάλο ποσοστό του διαθέσιμου υλικού παράγεται από την τεχνητή νοημοσύνη οδηγώντας στην παραπλάνηση των χρηστών.
Όλα αυτά, σε συνδυασμό με την απροκάλυπτη κυβερνητική καταστολή σε ορισμένες χώρες, έχουν διαμορφώσει ένα ανησυχητικό περιβάλλον που μόνο πιο ανελεύθερο προβλέπεται να γίνει τα επόμενα χρόνια. Με τον τωρινό ρυθμό πρόκειται σύντομα να αρχίσουν να απειλούνται κεκτημένα που μέχρι τώρα θεωρούνταν δεδομένα, όπως η ανωνυμία με σκοπό την ελεύθερη έκφραση και την αποφυγή της λογοκρισίας.
Πως μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση;
Το Freedom House έκανε σημαντικές συστάσεις για την βελτίωση της παγκόσμιας ψηφιακής κατάστασης και πρότεινε τρόπους με τους οποίους μπορεί να κατοχυρωθεί η ελευθερία του διαδικτύου.
Αρχικά, δόθηκε ιδιαίτερη έμφαση στην κατοχύρωση του απορρήτου των χρηστών, με σκοπό την προστασία των προσωπικών τους δεδομένων. Για την κατοχύρωση αυτή οι χώρες θα πρέπει να λάβουν μέτρα όπως η δημιουργία «διαλειτουργικών καθεστώτων απορρήτου». Επιπλέον, ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε στην «Παγκόσμια Διακήρυξη για την Ακεραιότητα των Πληροφοριών στο Διαδίκτυο», με βάση την οποία οι χώρες θα πρέπει να διασφαλίσουν την ακεραιότητα των δεδομένων του διαδικτύου. Τέλος, μεγάλη σημασία δόθηκε και στην αποτροπή των «internet shutdowns» από τις κυβερνήσεις αλλά και στην προστασία των μεσαζόντων της επικοινωνίας (εταιρίες τεχνολογίας, πλατφόρμες κοινωνικής δικτύωσης). Αυτό πρακτικά σημαίνει, αφενός τη διασφάλιση της λειτουργικότητας των διαδικτυακών υπηρεσιών ακόμα και σε περιόδους κρίσης (διαδηλώσεις, συγκρούσεις κ.α.), και αφετέρου τη νομική προστασία των εταιριών και των πλατφορμών κοινωνικής δικτύωσης με σκοπό την πιο ελεύθερη έκφραση των χρηστών.
Οι συστάσεις αυτές βασίζονται σε ένα θεωρητικό πλαίσιο και σίγουρα δεν είναι απόλυτες. Ωστόσο, μέσα σε ένα κλίμα τέτοιας ανασφάλειας και σε μία εποχή τόσο εκτεταμένου τεχνολογικού μετασχηματισμού, είναι σημαντικό με οποιονδήποτε τρόπο να αναδειχθούν ξανά οι αξίες της δημοκρατίας και της ελευθερίας. Μάλιστα, ο Veisstenson, ο οποίος συμμετείχε τα τελευταία 5 χρόνια στην συγκεκριμένη έρευνα ανέφερε: «Υπάρχει ανάγκη να επικεντρωθούμε στις δημοκρατικές αρχές και στη βασική υπόσχεση ενός ελεύθερου και ανοιχτού διαδικτύου».
ΠΗΓΕΣ
Μείωση στην παγκόσμια ελευθερία στο internet. (2025). FyiNewsTeamhttps://fyi.news/articles/meiosi-stin-pagkosmia-eleytheria-sto-internet Ανακτήθηκε από: fyi.news (Τελευταία πρόσβαση: 30/11/2025)
Vesteinsson, Κ. & Baker, Γ.(2025) The immediate future of internet freedom will depend on how governments deploy incentives for and controls over the next wave of technological innovation. https://freedomhouse.org/report/freedom-net/2025/uncertain-future-global-internet. Ανακτήθηκε από: www.freedomhouse.org (Τελευταία πρόσβαση: 30/11/2025)
Iyer, P. & Hendrix, J.(2025) Global Internet Freedom Declines for 15th Consecutive Year. https://www.techpolicy.press/global-internet-freedom-declines-for-15th-consecutive-year. Ανακτήθηκε από: www.techpolicy.press (Τελευταία πρόσβαση: 30/11/2025)
