Πολλές φορές έχουμε ακούσει την περίφημη φράση «Γνώθι Σαυτόν», που υπήρχε ως περιγραφή στην κεντρική είσοδο του Μαντείου των Δελφών. Με την επιλογή των συγκεκριμένων λέξεων, ο Απόλλωνας προέτρεπε σε όσους εισέρχονταν στο ναό του, να στρέψουν τη σκέψη τους προς τα έσω. Αυτό συνεπάγεται να ασχοληθεί κάποιος με τον εαυτό του, ώστε να ανακαλύψει ποιος είναι πραγματικά. Συχνά, αυτό που πιστεύουμε ή θέλουμε να πιστεύουμε πως είμαστε, δε συμβαδίζει με την πραγματικότητα. Αντιλαμβανόμαστε λοιπόν, πως από την αρχαιότητα ακόμα έως και σήμερα, η αυτογνωσία κατέχει εξέχουσα θέση. Το παράθυρο Johari συνιστά ένα εργαλείο κατανόησης του εαυτού μας σε πρώτο επίπεδο και εν συνεχεία των διαπροσωπικών μας σχέσεων.
Τι είναι το παράθυρο Johari:
Το μοντέλο αυτό αναπτύχθηκε το 1955 από τους Αμερικανούς ψυχολόγους Joseph Luft και Harrington Ingham. Ο τίτλος του αποτελεί μια σύντμηση των μικρών ονομάτων των εφευρετών του. Θεωρείται ως μια από τις πιο αποτελεσματικές σχηματοποιήσεις για την περιγραφή της ανθρώπινης συμπεριφοράς και αλληλεπίδρασης.
Το παράθυρο Johari αποτελείται από τέσσερα τεταρτημόρια, τα οποία χωρίζουν τον εαυτό μας σε τέσσερις περιοχές. Τα τεταρτημόρια αυτά δομούνται με βάση την οριζόντια κλίμακα ‘γνωστό ή άγνωστο σε εμάς’ και την κάθετη κλίμακα ‘γνωστό ή άγνωστο στους άλλους’. Έτσι προκύπτουν τέσσερις περιοχές: η ανοιχτή, η τυφλή, η κρυμμένη και η άγνωστη.
Ανοιχτή περιοχή – Ανοιχτός εαυτός:
Στο πάνω αριστερά τεταρτημόριο εμπεριέχονται αυτά που γνωρίζουμε για τον εαυτό μας και τα οποία ξέρουν και οι άλλοι για εμάς. Πρόκειται ουσιαστικά για τη δημόσια διάσταση της ζωής μας. Οτιδήποτε περιλαμβάνεται εδώ, το αποκαλύπτουμε αβίαστα στους άλλους. Το όνομα μας, η ηλικία μας, η ιδιότητα μας, τα ενδιαφέροντα μας κ.ο.κ συγκαταλέγονται στην περιοχή αυτή. Συνήθως, πληροφορίες που εντάσσονται στον ανοιχτό εαυτό δεν απειλούν την αυτοεκτίμηση μας. Άτομα με μεγάλη ανοιχτή περιοχή έχουν υψηλά επίπεδα αυτεπίγνωσης και αυτοπεποίθησης.
Τυφλή περιοχή – Τυφλός εαυτός:
Αναπαριστά όσα βλέπουν οι άλλοι σε εμάς, όμως οι ίδιοι αδυνατούμε. Περιλαμβάνει δεδομένα όπως ο ήχος και οι διακυμάνσεις της φωνής μας, η γλώσσα του σώματος και γενικότερα τα μη λεκτικά στοιχεία της επικοινωνίας. Τα δεδομένα αυτά, μεταφράζονται με κάποιον τρόπο διαφορετικό από τους άλλους. Η περιοχή αυτή δύναται να αμβλυνθεί, εάν κάποιος μας μεταφέρει με ειλικρίνεια τι βλέπει σε εμάς. Θα έχουμε τότε τη δυνατότητα να συνειδητοποιήσουμε ορισμένα στοιχεία και να τα μεταφέρουμε στην ανοιχτή περιοχή. Άνθρωποι που διαθέτουν μεγάλη τυφλή περιοχή ενδέχεται να χαρακτηρίζονται από αφέλεια και να αντιμετωπίζουν δυσκολία στις κοινωνικές τους σχέσεις.
Κρυμμένη περιοχή – Κρυμμένος εαυτός:
Είναι το μέρος που είναι ορατό σε εμάς και το αξιολογούμε ως σημαντικό, αλλά το οποίο επιλέγουμε να μην αποκαλύψουμε στους άλλους. Τα στοιχεία που συμπεριλαμβάνονται εδώ επηρεάζουν αποφασιστικά τη συμπεριφορά μας και σχετίζονται με τα συναισθήματα, τους φόβους, τα μυστικά, τις ενοχές μας κ.α. Μπορεί ωστόσο, να εμπεριέχει και θετικά μας χαρακτηριστικά, τα οποία όμως κρατάμε μυστικά εξαιτίας της μετριοφροσύνης ή της ντροπαλότητας μας. Ανάλογα με την εμπιστοσύνη που τρέφουμε στα άτομα που μας περιτριγυρίζουν, αποφασίζουμε για το μέγεθος της πληροφορίας που είμαστε πρόθυμοι να μοιραστούμε μαζί τους. Συνήθως, αισθανόμαστε ευάλωτοι στην ιδέα να αποκαλύψουμε στοιχεία αυτής της κατηγορίας, καθώς στην πλειονότητα τους αφορούν τρωτά μας στοιχεία. Τα άτομα με οξυμένη την συγκεκριμένη περιοχή τείνουν να φαίνονται εσωστρεφείς και μυστικοπαθείς στους άλλους. Οι ίδιοι όμως δεν προβληματίζονται ιδιαίτερα επ’ αυτού, με αποτέλεσμα να δείχνουν απομακρυσμένοι και απορροφημένοι στον μικρόκοσμο τους.
Άγνωστη περιοχή – Άγνωστος εαυτός:
Χαρακτηριστικά που διαθέτουμε και για τα οποία όμως δεν έχουμε επίγνωση ούτε εμείς αλλά ούτε και οι άλλοι. Πρόκειται για το άγνωστο μέρος του εαυτού μας, το οποίο συνδέεται με το ασυνείδητο. Στο τμήμα αυτό εμπίπτουν καταπιεσμένα συναισθήματα και εμπειρίες τα οποία έχουν αποθηκευτεί μέσα μας εν αγνοία μας. Τα στοιχεία αυτά είτε παραμένουν ατέρμονα κρυμμένα ή τα ανακαλύπτουμε κάποια στιγμή, οπότε και εισέρχονται σε κάποια άλλη περιοχή του εαυτού μας (κρυφή, τυφλή ή ακόμα και ανοιχτή). Οι άνθρωποι με ιδιαίτερα διευρυμένη άγνωστη περιοχή είναι εκείνοι οι οποίοι δεν έχουν ενδιαφερθεί για το κομμάτι της αυτογνωσίας, η οποία οδηγεί στην αυτοβελτίωση. Ως εκ τούτου, δυσκολεύονται στις σχέσεις τους με τους άλλους αλλά και με τον εαυτό τους και γενικότερα διαθέτουν μια θαμπή εικόνα του κόσμου που τους περιβάλλει.
Σκοπός του μοντέλου:
Το παράθυρο Johari ως στόχο έχει να μεγαλώσει την ανοιχτή περιοχή του εαυτού μας και να μειώσει το χώρο που καταλαμβάνουν η τυφλή και η κρυμμένη περιοχή. Αν επιτευχθεί η διεύρυνση της πρώτης περιοχής, η επικοινωνία μας με τους άλλους ανθρώπους αναπόφευκτα θα βελτιωθεί. Όσο μεγαλύτερο μέρος του εαυτού μας βρίσκεται στην ανοιχτή περιοχή λειτουργούμε πιο αποδοτικά, συνεργαζόμαστε καλύτερα, συνεννοούμαστε πιο αποτελεσματικά και καρπωνόμαστε μεγαλύτερη ικανοποίηση από τις κοινωνικές μας αλληλεπιδράσεις.
Στην πράξη:
Για να θέσετε σε λειτουργία το παράθυρο Johari ζητήστε από συγγενείς, φίλους και γνωστούς να καταγράψουν τα χαρακτηριστικά σας, θετικά και αρνητικά. Έπειτα, παρατηρήστε ποια γνωρίζετε και εσείς πως διαθέτετε και τοποθετείστε τα στην ανοιχτή περιοχή. Όσα εντόπισαν οι άλλοι σε εσάς, χωρίς εσείς να τα βλέπετε στον εαυτό σας, εντάξετε τα στην τυφλή περιοχή. Η γνώμη των ανθρώπων του περιβάλλοντος σας μπορεί να συμβάλλει σημαντικά στην εξέλιξη σας. Άλλωστε, το παράθυρο Johari βασίζεται στην ανατροφοδότηση. Φυσικά για να ολοκληρωθεί η διαδικασία, θα πρέπει να συμπληρωθεί και η κρυφή περιοχή του εαυτού σας, την οποία θα συμπληρώσετε τις πληροφορίες που μονάχα εσείς γνωρίζετε. Αξιοποιείστε λοιπόν τα δεδομένα που λάβατε εκατέρωθεν και επιχειρείστε να επεκτείνετε την ανοιχτή σας περιοχή.
Πηγές:
- The Johari Window Model. Ανακτήθηκε από: www.communicationtheory.org
- Seeing through the Johari Window. Ανακτήθηκε από: www.pmi.org
- What Do You Unknowingly Communicate? Lessons from the Johari Window. Ανακτήθηκε από www.physicianleaders.org
- Αυτογνωσία – ‘Παράθυρο Johari’. Ανακτήθηκε από: www.antikleidi.com
