Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ υπήρξε ο σημαντικότερος αρχιτέκτονας των ΗΠΑ, και ένας αληθινός πρωτοπόρος της μοντέρνας σύλληψης της αρχιτεκτονικής του περασμένου αιώνα. Τα κτίρια του αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης, κριτικής και αναστοχασμού του τρόπου ανάπτυξης της κτιριακής κάτοψης, παντρεύοντας τις ανάγκες της ραγδαία αναπτυσσόμενης δυτικής ζωής με την ανατολική, κυρίως την ιαπωνική, κουλτούρα που στόχευε κυρίως στην άμεση επαφή του ατόμου με το φυσικό περιβάλλον.
Τα πρώτα χρόνια
Ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ (Frank Lloyd Wright) ή Φράνκ Λίνκολ Ράιτ γεννήθηκε στις 8 Ιουνίου του 1867 σε μία αγροτική περιοχή του Ουισκόνσιν. Το μέλλον του μικρού Φρανκ και η επαφή του με την αρχιτεκτονική φαίνεται ότι είχε προδιαγραφεί, αφού η μητέρα του, ούσα έγκυος, πίστευε πως το παιδί θα είναι σε θέση, μεγαλώνοντας, να σχεδιάζει όμορφα κτίρια. Αυτός ήταν και ο λόγος που η ίδια του είχε αγοράσει ένα σετ με γεωμετικά σχήματα, τα οποία, κατάλληλα συνδυασμένα μεταξύ τους, μπορούσαν να δημιουργήσουν τρισδιάστατους σχηματισμούς.
Ωστόσο, το 1881 ήταν ένα έτος καμπής για τη ζωή της οικογενείας και του ίδιου, καθώς η οικονομική της δυσχέρυνση οδηγεί τους γονείς σε ρήξη και τέσσερα χρόνια αργότερα σε διαζύγιο. Τότε ήταν που ο δεκαοκτάχρονος Φρανκ αποφασίζει να πάρει το επίθετο της, ουαλικής καταγωγής, μητέρας του, αφήνοντας το επίθετο του πατέρα του, Λίνκολν.
Οι ανολοκλήρωτες σπουδές και η διακοπή μίας επιτυχημένης συνεργασίας
Τελειώνοντας το σχολείο Μάντισον (αν και είναι αμφίβολη η τελική αποφοίτησή του) ο Ράιτ εγγράφεται στο τμήμα Πολιτικών Μηχανικών του πανεπιστημίου του Ουισκόνσιν. Απογοητεύεται, όμως, γρήγορα από τις σπουδές του, καθώς το τμήμα δεν προσέφερε μαθήματα αρχικτετονικής, γεγονός που οδήγησε στη γρήγορη διακοπή των σπουδών του. Αναζητώντας έναν άλλο τρόπο αρχιτεκτονικής εκπαίδευσης, αποφασίζει να φύγει από τη πόλη του και να κατευθυνθεί στο Σικάγο, όπου άνθιζε ο κατασκευαστικός τομεάς μετά τη καταστροφή που προκάλεσε η Μεγάλη Πυρκαγιά του 1871.
Η εύρεση δουλειάς στη πόλη δεν φαίνεται να ήταν και τόσο δύσκολη, αφού αρχίζει να εργάζεται ως μαθητευόμενος στο αρχιτεκτονικό γραφείο του Joseph Lyman Silsbee. Εκεί, ήρθε πρώτη φορά σε άμεση επαφή με το ιδαίτερα δημοφιλές καλλιτεχνικό ρεύμα του Ιαπωνισμού (Japonisme), αν και ο ίδιος είχε επισκεφτεί ήδη το 1876, μαζί με τη μητέρα του, τη Παγκόσμια Έκθεση της Φιλαδέλφεια (Centennial International Exhibition), όπου υπήρχαν περίπτερα από πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ιαπωνίας. Επίσης, μερικά χρόνια αργότερα, το 1893, ο ίδιος επισκέφτηκε και την αντίστοιχη έκθεση στο Σικάγο, στην οποία έκλεψε τις εντυπώσεις το ιαπωνικό περίπτερο Ho-o-den (Το Παλάτι του Φοίνικα).
Μετά από ένα χρόνο παραμονής στο γραφείο του Silsbee, ο νεαρός αρχιτέκτονας παραιτείται, για να συνεχίσει στο γνωστότερο αρχιτεκτονικό γραφείο της πόλης, αυτό των Νταβίντ Άντλερ και Λούις Σάλλιβαν (γνωστό μέχρι και σήμερα ως Adler & Sullivan). Κοντά στον Σάλλιβαν, τον οποίο θαύμαζε μέχρι το τέλος της ζωής του, ο Ράιτ μπόρεσε να κατανοήσει πλήρως τον τρόπο σύλληψης της αρχιτεκτονικής σύνθεσης και να εδραιωθεί στους επαγγελματικούς κύκλους του τομέα, αυτή τη φορά όχι ως ένας μαθητευόμενος, αλλά ως ανεξάρτητος αρχιτέκτονας. Αυτός ήταν άλλωστε και ο λόγος της ρήξης των σχέσεων των δύο ανδρών, μερικά χρόνια αργότερα, και της λήξης της συνεργασίας τους.
Το έργο ενός μεγάλου αρχιτέκτονα
Τα παρακάτω λόγια του Ράιτ, θα μπορούσαν να περιγράψουν ολοκληρωμένα όλη τη φιλοσοφία, περί μιας οργανικής αρχιτεκτονικής, πίσω από τη δουλειά του:
«Η απλότητα είναι η τέλεια αρμονία ανάμεσα στο ωραίο, το χρήσιμο και το ακριβές.»
Advertising
Στις τελευταίες δεκαετίας του 19ου αιώνα και τις αρχές του 20ου, οι παγκόσμιες εκθέσεις με αντικείμενα φερμένα από όλες τις χώρες του κόσμου ήταν ένα σύνηθες φαινόμενο, καθιστώντας ευκολότερη την επαφή της δυτικής με την ανατολική κουλτούρα. Επιπλέον, οι συλλογές αντικειμένων ήταν ιδιαίτερα διαδεδομένες μεταξύ των ανώτερων κοινωνικών τάξεων, οι οποίες χρησιμοποιούσαν τα ανατολίτικα έργα τέχνης ως ένα μέσο προβολής της θέσης και της οικονομικής ισχύος τους. Ένας από τους σημαντικότερους συλλέκτες τέτοιων αντικειμένων ήταν ο πρώτος εργοδότης του Ράιτ, Joseph Lyman Silsbee, στο σπίτι του οποίου ο ίδιος γνώρισε καλύτερα τη τέχνη της Ασίας. Η επαφή αυτή με τα ανατολίτικα αντικείμενα και οι δύο επισκέψεις του στις Παγκόσμιες Εκθέσεις του 1876 και 1893, έπαιξαν τον καθοριστικότερο ρόλο για τη διαμόρφωση της αρχιτεκτοικής μορφής των κτιρίων του Φρανκ Λόιντ Ράιτ.
Αυτή του η εμμονή στην απόλυτη γεωμετρικότητα της σύνθεσης, το άνοιγμα της κτιριακής κάτοψης προς το περιβάλλον και τα χαμηλά κτίρια με τις επικληνείς οροφές, είναι ορατή στα λεγόμενα «Εξοχικά Σπίτια» («Prairie Houses»), τα οποία συναντά κανείς στη περιφέρεια της πόλης του Σικάγο αλλά και σε άλλες πολιτείες των ΗΠΑ. Από το 1900 εως και το 1914, ο Ράιτ μαζί με μία ομάδα που απαρτίζονταν από αξιόλογους καλλιτέχνες, μεταξύ άλλων τη Marion Mahony, τον Walter Burley Griffin και τον William Eugene Drummond, μπόρεσε να αλλάξει το τρόπο που νοούνταν το «αμερικανικό σπίτι της περιφέρειας». Στόχος της όλης προσπάθειας ήταν η δημιουργία ενός σπιτιού, το οποίο θα είχε άμεση επαφή με το φυσικό περιβάλλον, διατηρώντας ωστόσο το «οικογειακό κλίμα» του εσωτερικού του. Για τον λόγο αυτό, όλα τα σπίτια της συγκεκριμένης περιόδου διατηρούν το τζάκι (σύμβολο της οικογειακής μάζωξης) στο κεντρικότερο σημείο τους.
Η μεγάλη επιτυχία του Ράιτ και οι καινοτόμες ιδέες του δεν περιορίστηκαν στις ΗΠΑ. Το 1905, ο ίδιος μαζί με τη πρώτη του σύζυγο επισκέπτονται την Ιαπωνία, με σκοπό την καλύτερη παρατήρηση της εγχώριας αρχιτεκτονικής και του τοπίου. Όπως περιγράφει και ο ίδιος στην αυτοβιογραφία του (έτος α΄έκδοσης: 1977), εντυπωσιάστηκε από την κουλτούρα και τον πολιτισμό της χώρας αλλά και από την αίσθηση απόλυτης καθαρότητας που ενέπνεαν οι χώροι του ιαπωνικού σπιτιού. Στη χώρα επέστρεψε λίγα χρόνια αργότερα, όταν του ανατέθηκε ο επανασχεδιασμός του θρυλικού ξενοδοχείου Imperial Tokyo Hotel, ο οποίος θα διαρκέσει σχεδόν τέσσερα χρόνια (1919-1923).
Η σημαντικότητα της κατασκευής του ξενοδοχείου δεν εντοπίζεται τόσο στο αρκετά περίπλοκο εξωτερικό του, αλλά στην αντισεισμική έμφαση που δώθηκε σε αυτό. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο το γεγονός, πως το κτίριο άντεξε τον μεγάλο σεισμό του 1923, παραμένοντας σχεδόν αλώβητο.
Με την επιστροφή του στις ΗΠΑ, ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ άρχισε να πειραματίζεται περισσότερο με τα υλικά κατασκευής και τον τρόπο δόμησης των κτισμάτων. Βέβαια το τελικό αποτέλεσμα δεν έχασε ποτέ τη σαφήνεια και γεωμετρική τελειότητα του σχεδίου του. Χαρακτηριστικά παραδείγματα του έργου των επόμενων δεκαετιών είναι η πολυφωτογραφισμένη οικία Fallingwater (1939) και το διάσημο μουσείο Γκούγκενχαϊμ στη Νέα Υόρκη (έτος κατασκευής 1943-1959).
Η τραγική δολοφονία της ερωμένης του
Αν και ο Ράιτ είχε παντρευτεί τρεις φορές και είχε αποκτήσει επτά παιδιά, ένα ήταν το γεγονός που φαίνεται πως σημάδεψε τη ζωή και ίσως και την επαγγελματική του πορεία.
Το 1903, είχε αναλάβει την κατασκευή του σπιτιού της οικογένειας Cheney στο Ιλλινόις. Εκεί, γνώρισε και ερωτεύτηκε τη σύζυγο του Edwin Cheney, Mamah Borthwick Cheney, μία μοντέρνα γυναίκα με ιδιαίτερα ισχυρή προσωπικότητα, κάτι που εξίταρε περισσότερο τον ήδη παντρεμένο Ράιτ. Οι δυό τους αποφαζίζουν να αφήσουν πίσω τις οικογένειές τους, μετακομίζοντας στην Ιταλία. Παράλληλα, και αφού έχει οριστεί το διαζύγιο του ζεύγους Cheney, ο Ράιτ αγοράζει μία έκταση στο Ουισκόνσιν και προχωρά στην κατασκευή του σπιτιού που θα στέγαζε τη νέα του οικογένεια. Όμως η ιστορία του κτήματος, που είναι γνωστό ως Taliesin, θα είναι αρκετά αιματηρή.
Τρία χρόνια μετά τη κατασκευή και τη μετακόμιση της Μamah, και ενώ ο Φρανκ Λόιντ Ράιτ βρισκόταν στο Σικάγο, ο Julian Carlton, που ήταν εργαζόμενος του κτίματος, αφού βάλει φωτιά, θα κατακρεουργήσει με τσεκούρι επτά άτομα που βρισκόταν στο σπίτι. Ανάμεσα σε αυτά ήταν πολλοί εργαζόμενοι της οικογένειας και η Μamah με τα δύο της παιδιά, John και Martha Cheney. Τα κίνητρα της δολοφονικής αυτής επίθεσης δεν είναι, μέχρι και σήμερα, γνωστά.
Ο Ράιτ ξαναγυρνάει στο κτήμα το 1925, με την ερωμένη και αργότερα τρίτη του σύγυζο, Olga (Olgivanna) Lazovich Hinzenburg. Ωστόσο, αυτό καίγεται για μία ακόμη φορά, λίγους μήνες μετά την μετακόμιση του ζευγαριού, ξανακατασκευάζεται όμως αμέσως και ονομάζεται Taliesin III.
Η οικογενειακή διαμάχη μετά τον θάνατο του
Ο Ράιτ πεθαίνει στις 9 Απριλίου του 1959 στο Φοίνιξ της Αριζόνα. Το μοίρασμα της κληρονομιάς αλλά και ο τρόπος ταφής του δίχασε για πολλά χρόνια τις συζύγους του. Η τρίτη του σύζυγος ανέφερε πως η τελευταία επιθυμία του Ράιτ ήταν να αποτεφρωθεί και να ταφεί μαζί με αυτή και τη κόρη της, που η ίδια είχε αποκτήσει από το πρώτο της γάμο, στο μικρό μαυσωλείο που υπήρχε στο Taliesin West. Παρά τις ενστάσεις της οικογένειάς του και χωρίς να προηγηθεί κάποια άλλη νομική πράξη, η Olgivanna προχωράει στην αποτέφρωση της σορού του αρχιτέκτονα, το 1985, και στην τοποθέτηση της τέφρας στο Taliesin. Έτσι, ο αρχικός τάφος του γνωστού αρχιτέκτονα στο νεκροταφείο Lloyd-Jones του Ουισκόνσιν δεν είναι τίποτε άλλο παρά ένα απλό κενοτάφιο, στο οποίο παραμένει γραμμένο το όνομά του μεγάλου αρχιτέκτονα.
Ακολουθεί βίντεο που αφορά το έργο του Φρανκ Λόιντ Ράιτ:
Πηγές άρθρου:
Klein C. (2019) The Massacre at Frank Lloyd Wright’s “Love Cottage”. Aνακτήθηκε από www.history.com (τελευταία πρόσβαση 06.06.2021).
Frank Lloyd Wright. Aνακτήθηκε από en.wikipedia.org (τελευταία πρόσβαση 06.06.2021).
Nute, Kevin. Frank Lloyd Wright and Japan: the role of traditional Japanese art and architecture in the work of Frank Lloyd Wright. London: Chapman & Hall. 1993.
Wright, F., Lloyd. An Autobiography. London: Quartet Books. 1977.
Tselos, Dimitris. “Frank Lloyd Wright and World Architecture.” Journal of the Society of Architectural Historians Vol. 28, No. 1 (1969): 58-72.
Seckel, Harry. “Frank Lloyd Wright.” The North American Review Vol. 246, No. 1 (1938): 48-64.
