Η δύναμη της μικρής τάξης
Ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός μαθητών σε μια τάξη; είναι ένα ερώτημα που φαίνεται απλό, όμως οι απαντήσεις ποικίλουν. Ο αριθμός των μαθητών ασκεί καθοριστική επιρροή στην ποιότητα, τον ρυθμό της διδασκαλίας και την συμμετοχή των μαθητών στο πλαίσιο της τάξης. Οι μικρότερες τάξεις φαίνεται να ενισχύουν την συγκέντρωση, την συμμετοχή και την καλύτερη σχέση μεταξύ εκπαιδευτικού και μαθητή, ειδικά στις μικρότερες βαθμίδες εκπαίδευσης. Όταν οι μαθητές είναι από 12 έως 18 ετών, ο εκπαιδευτικός μπορεί να ασχοληθεί πιο εξατομικευμένα μαζί τους, να εντοπίσει τις μαθησιακές αδυναμίες τους και να δημιουργήσει ένα ευχάριστο κλίμα εμπιστοσύνης. Στις μικρότερες βαθμίδες, όπως στο νηπιαγωγείο και τις πρώτες τάξεις του δημοτικού η διαπροσωπική επαφή του εκπαιδευτικού με τους μαθητές παίζει κομβικό ρόλο καθώς τους δημιουργεί μια συναισθηματική ασφάλεια και συνεπώς ενισχύει την επιθυμία τους για ενεργό συμμετοχή στην μαθησιακή διαδικασία. Μελέτες όπως το Tenessee STAR Project, απέδειξαν πως οι μαθητές μικρότερων, αριθμητικά, τάξεων είχαν υψηλότερες επιδόσεις στην γλώσσα και τα μαθηματικά και εμφάνιζαν λιγότερα προβλήματα συμπεριφοράς.
Η άλλη όψη του νομίσματος
Παρά τα οφέλη του μικρού αριθμού μαθητών σε μια τάξη, το ποιος είναι ο ιδανικός αριθμός μαθητών είναι ένα ερώτημα που συνέχισε να απασχολεί τους μελετητές και μάλιστα κάποιοι υποστήριξαν την αντίθετη άποψη. Πιο συγκεκριμένα, ο οικονομολόγος της εκπαίδευσης Eric Hanushek από το πανεπιστήμιο του Standford, υποστηρίζει πως η μείωση του αριθμού μαθητών δεν εγγυάται απαραίτητα καλύτερα αποτελέσματα αν δεν συνδυάζεται με ποιοτική διδασκαλία. Αναλυτικότερα, αν μια μικρή τάξη δεν καθοδηγείται από επαρκώς καταρτισμένους εκπαιδευτικούς παραμένει αναποτελεσματική. Επιπλέον, οι μικρότερες τάξεις απαιτούν υψηλότερο κόστος καθώς χρειάζονται περισσότερους εκπαιδευτικούς, αίθουσες και υποδομές. Ακόμη, οι ολιγάριθμες τάξεις δεν δίνουν την ευκαιρία για κοινωνικοποίηση στους μαθητές, κάτι που θα ενίσχυε την ομαδικότητα τους και την ανοχή στη διαφορετικότητα. Έτσι, η μείωση των μαθητών κρίνεται πιο απαραίτητη σε μικρότερες σχολικές βαθμίδες και σε περιοχές κοινωνικά ευάλωτες, όπου η εξατομικευμένη διδασκαλία μπορεί να μειώσει εκπαιδευτικές ανισότητες και να προσδώσει αυτοπεποίθηση στους μαθητές.
Τι ισχύει για την Ελλάδα και διεθνώς
Στην Ελλάδα, η νομοθεσία ορίζει ανώτατο όριο μαθητών, τους 25-30 ανά τάξη στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση και στην πρωτοβάθμια. Για τα δημοτικά και νηπιαγωγεία ο μέγιστος αριθμός μαθητών ανά τμήμα είναι επίσης 25. Όπως γίνεται σαφές, το μέγιστο όριο των 25 μαθητών δεν επιτρέπει την εισαγωγή περισσότερων μαθητών σε ένα τμήμα. Έτσι, αν, για παράδειγμα, υπάρχουν 30 μαθητές δεν διασπώνται σε δύο τμήματα των 15, αλλά συγχωνεύονται σε ένα τμήμα των 25, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα τα επιπλέον 5 παιδιά που δεν χωράνε στο τμήμα να αναγκάζονται να αλλάξουν σχολική μονάδα. Ωστόσο, οι ρυθμίσεις για τον αριθμό μαθητών ανά βαθμίδα δεν είναι σταθερές, καθώς δεν λειτουργούν πάντα όλες οι τάξεις με έναν «ιδανικό» αριθμό παιδιών, αλλά διαφοροποιούνται ανά περιοχή, σχολική μονάδα και ανάλογα με το αν το σχολείο βρίσκεται στην πόλη ή την επαρχία. Σε δυσπρόσιτες περιοχές για το νηπιαγωγείο ο ελάχιστος αριθμός μαθητών μειώνεται στους 5 ανά τάξη. Μάλιστα, βάσει της δημογραφικής κάμψης αναμένεται μείωση των μαθητών κατά δεκάδες χιλιάδες τις επόμενες δεκαετίες. Για την οργανικότητα των σχολικών μονάδων της πρωτοβάθμιας προβλέπεται αναλογία 15 μαθητών προς 1 δάσκαλο για σχολεία με περιορισμένο αριθμό θέσεων, ενώ για το νηπιαγωγείο 25 μαθητές προς 1 δάσκαλο. Ωστόσο, όπως είναι σαφές ο υπέρογκος αριθμός μαθητών του νηπιαγωγείου δημιουργεί πρόβλημα λόγω της έλλειψης θέσεων, κάτι που έχει ως αποτέλεσμα την μεταφορά των παιδιών σε όμορα νηπιαγωγεία. Σε διεθνές επίπεδο, η Φινλανδία και η Νορβηγία επιλέγουν να έχουν τάξεις των 15-18 μαθητών, εστιάζοντας στην εξατομικευμένη διδασκαλία, ενώ η Ιαπωνία και η Νότια Κορέα λειτουργούν αποτελεσματικά με τάξεις των 30 μαθητών, καθώς δίνουν έμφαση στην ομαδική συνεργασία και τη διαφορετική σχολική κουλτούρα. Συνεπώς, δεν υπάρχει ένας ιδανικός αριθμός μαθητών. Οι ιδανικές συνθήκες εντός του σχολικού πλαισίου δημιουργούνται από τον εκπαιδευτικό, ο οποίος οφείλει να ακούει, να καθοδηγεί και να ενθαρρύνει κάθε μαθητή. Έτσι, το ερώτημα δεν είναι το πόσοι μαθητές χωράνε σε μια σχολική τάξη, αλλά το πόσο χώρο τους δίνει το εκπαιδευτικό σύστημα ώστε να μάθουν και να αναπτυχθούν.
Πηγές
Matthew M., Chingos and Grover J. (2011). Class Size: What Research Says and What It Means for State Policy.Brookings Institution. (ανακτήθηκε από: www.brookings.edu) (τελευταία πρόσβαση: 20/10/2025)
Hanushek E. A. (1998). The Evidence on Class Size. Standford University. (ανακτήθηκε από: hanushek.standford.edu) (τελευταία πρόσβαση: 20/10/2025)
OECD (2023). Education at a Glance. Research and Links. (ανακτήθηκε από: www.oecd.org) (τελευταία πρόσβαση: 20/10/2025)
Elizabeth Word (1985-1990). STAR Project. Tenessee Department of Education.
ESOS (2020). Εγκύκλιος: Αριθμός μαθητών σε Νηπιαγωγεία και Δημοτικά Σχολεία και συγκρότηση τμημάτων. www.esos.gr (ανακτήθηκε από: esos.gr) (τελευταία πρόσβαση: 21/10/2025)
ΔΟΕ (2024). Εγκύκλιος με οδηγία για συγχωνεύσεις τμημάτων εν μέσω καλοκαιριού και με κλειστά σχολεία. www.esos.gr (ανακτήθηκε από: esos.gr) (τελευταία πρόσβαση: 21/10/2025)
