Το Bitcoin αποτελεί ένα είδος ηλεκτρονικού νομίσματος το οποίο έχει δημιουργηθεί μέσω πολύπλοκων κωδίκων πληροφορικής και χρησιμοποιείται για online συναλλαγές. Δημιουργήθηκε από έναν ειδικό στην πληροφορική με το όνομα Σατόσι Νακαμότο το 2009. Τα νομίσματα αυτού του είδους αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο ενός είδους ηλεκτρονικού πορτοφολιού. Το λογισμικό πίσω από τα Bitcoins (blockchain) έχει σχεδιαστεί με σκοπό να παρουσιάζει εκθετική δυσκολία στην κατασκευή νέων Bitcoin.
Σκοπός του Bitcoin είναι η δημιουργία ενός νομίσματος το οποίο δεν εξαρτάται από κεντρικές τράπεζες ή άλλους χρηματοπιστωτικούς θεσμούς. Ακόμα, η δημιουργία νέων Bitcoins προς κυκλοφορία ή «εξόρυξη», όπως αποκαλείται, μπορεί να φτάσει τα 21 εκατομμύρια νομίσματα το μέγιστο. Το Bitcoin δεν αποτελεί το μόνο κρύπτο-νόμισμα. Υπάρχουν δεκάδες άλλα όπως το Ethereum και το Litecoin αλλά το Bitcoin αποτελεί το πιο διαδεδομένο από αυτά.
Όταν πρωτοκυκλοφόρησε το Bitcoin τον Ιούλιο του έτους 2010, η αξία του ήταν 0,06 USD. Τον Ιούλιο του 2017 είχε αξία 2.941,11 USD. Στις 16 Δεκεμβρίου του 2017 η τιμή του άγγιξε το μέγιστο στα 19.343,04 USD. Στις 20 Ιανουαρίου 2018 άξιζε 12.736,66 USD ενώ τρεις μέρες πριν, στις 17 Ιανουαρίου, η αξία του ήταν 9.453,32 USD. Συνεπώς παρατηρούμε μία έντονη αστάθεια στην τιμή του Bitcoin. Ο Richard Turnill επικεφαλής της παγκόσμιας επενδυτικής στρατηγικής της BlackRock, σε συνέντευξη του στο Fortune το 2017, είχε αποκαλέσει τα κρύπτο-νομίσματα «επικίνδυνη περιοχή». «Βλέπω το blockchain. Βλέπω τα σχετικά στοιχεία και όλο αυτό μου θυμίζει πράγματα που τα έχουμε ξαναδεί». Αναφερόμενος βεβαίως στην φούσκα του dot.com στα τέλη του ’90.
Η θεωρία για τις φούσκες
Ο οικονομολόγος Hyman P. Minsky είχε αναπτύξει μία θεωρία για τις χρηματοοικονομικές ανισορροπίες η οποία διακρίνει την πορεία μια φούσκας σε πέντε βήματα. Το πρώτο βήμα ο Minsky το ονομάζει αντικατάσταση και εμφανίζεται όταν οι επενδυτές «ξετρελαίνονται» με πολύ χαμηλά επιτόκια ή με μία νέα τεχνολογία (βλέπε Bitcoin). Το δεύτερο στάδιο ονομάζεται «έκρηξη», οι τιμές αυξάνονται σιγά – σιγά ακολουθώντας την αντικατάσταση αλλά στη συνέχεια κερδίζουν δυναμική καθώς όλο και περισσότεροι συμμετέχοντες εισέρχονται στην αγορά, θέτοντας το στάδιο για τη φάση της άνθησης. Κατά τη διάρκεια αυτής της φάσης, το συγκεκριμένο περιουσιακό στοιχείο (Bitcoin) προσελκύει ευρεία κάλυψη από τα μέσα ενημέρωσης. Ο φόβος να χαθεί η ευκαιρία που θα μπορούσε να είναι μοναδική ωθεί περισσότερο την κερδοσκοπία και οδηγεί όλο και περισσότερο κόσμο στο να τοποθετήσει τα χρήματα του σε αυτό το περιουσιακό στοιχείο. Για το Bitcoin αυτή η εποχή ήρθε κάπου στα τέλει του 2015 οπού η τιμή του άρχισε να ανεβαίνει πάνω από τα 200 USD που βρισκόταν για αρκετό καιρό.
Το στάδιο της ευφορίας ακολουθεί, όπου η τιμή εκτοξεύεται και η «θεωρία του μεγαλύτερου ηλίθιου» εμφανίζεται παντού. Η τιμή φθάνει σε ακραία επίπεδα σε αυτήν την φάση έτσι νέα μέτρα αποτίμησης και μετρήσεις προσφέρονται για να δικαιολογήσουν την μεγάλη αυτή άνοδο της τιμής του περιουσιακού στοιχείου. Για το Bitcoin η στιγμή αυτή ήρθε όταν άγγιξε τα 19.000 USD τον Δεκέμβρη του 2017.
Η φάση που το Bitcoin διέρχεται αυτή την στιγμή ονομάζεται από τον Minsky «φάση της αποκόμισης κερδών». Οι κερδοσκόποι προσπαθούν να καλύψουν τα σημάδια που δίνει η αγορά για την ύπαρξη φούσκας και πουλάνε την θέση τους αποκομίζοντας τα κέρδη. Αλλά η εκτίμηση του ακριβούς χρόνου στον οποίο μια φούσκα θα καταρρεύσει μπορεί να είναι μια δύσκολη άσκηση και εξαιρετικά επικίνδυνη για την οικονομική υγεία ενός ατόμου γιατί, όπως τόνισε ο John Maynard Keynes, «οι αγορές μπορούν να παραμείνουν ανορθολογικές περισσότερο από ό,τι μπορείτε να παραμείνετε φερέγγυοι».
Στο στάδιο πανικού, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων αντιστρέφονται και πέφτουν τόσο γρήγορα όσο ανέβηκαν. Οι επενδυτές και οι κερδοσκόποι, που αντιμετωπίζουν διαφορές αποτίμησης και πτώση των αξιών των χαρτοφυλακίων τους, τώρα θέλουν να τα ρευστοποιήσουν σε οποιαδήποτε τιμή. Καθώς η προσφορά υπερβαίνει τη ζήτηση, οι τιμές των περιουσιακών στοιχείων κυμαίνονται απότομα. Αυτό είναι και το τελικό στάδιο για μία φούσκα. Το ερώτημα είναι πότε θα συμβεί αυτό στην αγορά του Bitcoin.
Το CNBC σημειώνει ότι τα κρύπτο-νομίσματα ήρθαν για να μείνουν αλλά είναι απίθανο να επιβιώσουν στην τρέχουσα μορφή τους. Από την άλλη μεριά ο συντάκτης Luke Kawa του Bloomberg αναφέρει ότι, «Το Bitcoin και η φούσκα έχουν γίνει σχεδόν συνώνυμα στο μυαλό πολλών σκεπτικιστών κατά τη διάρκεια της φετινής εκτίναξης της τιμής του, ενώ το ψηφιακό νόμισμα αψήφησε τις καταστροφολογικές προφητείες.» και προειδοποιεί ότι «πολλά από τα πιθανά αίτια θανάτου που έχουν εμφανιστεί τα τελευταία χρόνια, έχουν αποδειχθεί ανίκανα να ρίξουν το Bitcoin σε λήθη μέχρι στιγμής».
Το είδος της φούσκας
Το ερώτημα που προκύπτει και είναι σημαντικό, είναι περί του τι είδους φούσκα είναι το Bitcoin. Ο βραβευμένος με Nobel οικονομικών Robert Shiller είπε «Φαίνεται σαν την φούσκα του dotcom ξανά από την αρχή ή την φούσκα των ακινήτων ξανά από την αρχή». Όμως αν παρατηρήσουμε αυτές τις δύο φούσκες θα δούμε ότι είναι αρκετά διαφορετικές.
Η τελευταία μεγάλη φούσκα χρέους άφησε πίσω της 700 δις USD σε διασώσεις, παράλληλα με περισσότερες από 2.000 σελίδες νομοθεσίας και αυτά μόνο στις H.Π.Α. Τουναντίον, η τελευταία μεγάλη τεχνολογική φούσκα χρηματοδότησε την ανάπτυξη των καλωδίων οπτικών ινών, την έρευνα γύρω από το 3G internet, τα smartphone και άλλες μεγάλες εφευρέσεις της σύγχρονης τεχνολογίας. Παρόμοια, έναν αιώνα νωρίτερα, μία ισχυρή οικονομική διακύμανση το 1880 και το 1890 άφησε πίσω της τα εθνικά συστήματα σιδηροδρόμων.
Ακόμα, σημαντικό είναι ότι οι κάτοχοι του Bitcoin, όταν (και σύμφωνα με τον Luke Kawa εάν) σκάσει η φούσκα, θα είναι μόνοι τους. Όμως οι ζημίες τους θα περιορίζονται στα χρήματα που έχουν επενδύσει στο κρύπτο-νόμισμα εν αντιθέσει με αυτούς που επένδυσαν στην αγορά ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων, στην περίπτωση των οποίων, όταν οι τιμές των ακινήτων επανήλθαν στα αρχικά επίπεδα, εκείνοι ακόμα είχαν εξαψήφια χρέη να τους βαραίνουν για πολύ καιρό.
«Η ζημία από μια πιθανή φούσκα του Bitcoin είναι περιορισμένη σε σχέση με τη ζημία του 2007 και βεβαίως θα πρέπει να ληφθεί υπόψη ότι αυτή η φούσκα είναι πιθανόν να ανοίξει τον δρόμο για την βελτίωση του χρηματοπιστωτικού συστήματος» όπως αναφέρει ο Mark Hochstein.
