5 Σκηνοθετικά ντεμπούτα που αξίζει να δείτε

‘Ολοι οι σκηνοθέτες ξεκίνησαν από κάπου. Κάποιοι βοηθούσαν σε παραγωγές, κάποιοι δούλευαν σε βίντεο κλαμπ, κάποιοι σκηνοθέτησαν ταινίες μικρού μήκους. Μερικοί σκηνοθέτησαν μια μεγάλου μήκους ταινία και δεν ακολούθησαν ποτέ με άλλη. ‘Άλλοι έφτιαξαν τεράστιες φιλμογραφίες, με τριλογίες, ντοκυμαντέρ και τα λοιπά. Πάμε ωστόσο να δούμε αυτές που θεωρώ τις πιο αξιόλογες, αξιομνημόνευτες, ιστορικά σημαντικές “πρώτες” ταινίες. Κάποιες λιγότερο και κάποιες περισσότερο γνωστές, αλλά όλες εξίσου βαρυσήμαντες για τους δικούς τους ξεχωριστούς λόγους.

1. Η Αναπαράσταση του Θεόδωρου Αγγελόπουλου, 1970 διάρκεια 100′

Ο Θεόδωρος Αγγελόπουλος ξεκίνησε και αυτός από κάπου, και αυτό το κάπου στην συγκεκριμένη περίπτωση είναι ένας ασπρόμαυρος πίνακας ζωγραφικής που ενώ νομίζει κανείς πως είναι φιλμ εγκλήματος, καταλήγει να είναι σπουδή στο ανθρώπινο μυαλό. Ενώ η πλοκή της είναι η ανακατασκευή του φόνου ενός εργάτη, ο τρόπος που εκτυλίσσεται η ιστορία μπροστά από τον φακό του Αγγελόπουλου είναι πλήρως επαναστατικός και απέχει πολύ από το οτιδήποτε θα μπορούσε να μας έρχεται στο μυαλό όταν διαβάζουμε την πλοκή. ‘Ετσι άλλωστε πρέπει να είναι και οι πρώτες ταινίες των σκηνοθετών: άκρως πειραματικές. Βλέπουμε ότι κάποιος βρίσκει τους βηματισμούς του πίσω από τον κυρίαρχο φακό ενός φιλμ και τίποτα δεν μπορεί να είναι πιο ενδιαφέρον από το να βλέπουμε το αποτέλεσμα αυτού. ‘Οχι μόνο σπουδή στον ανθρώπινο ψυχισμό αλλά και στην ελληνική κοινωνία, εκεί μας θυμίζει και τους Βοσκούς του Παπατάκη. Μας δείχνει επίσης ότι ο Αγγελόπουλος δεν τοποθετεί τίποτα στα κάδρα του χωρίς να υπάρχει λόγος υπαρξής τους εκεί, πράγμα που κάνει αυτό το φιλμ απόλυτα ειδανικό για να ξεκινήσετε την φιλμογραφία του μεγάλου ‘Ελληνα σκηνοθέτη, εαν δεν την έχετε ξεκινήσει ακόμα. Μας εισάγει αμιγώς στις θεματικές του, αλλά δεν μπορούμε να το πούμε αυτό για κάθε σκηνοθετικό ντεμπούτο που θα ακολουθήσει. Ο Αγγελόπουλος είναι ευρύτερα γνωστός για τις έγχρωμες ταινίες του, αλλά εδώ η Ελλάδα μπαίνει στο επίκεντρο όπως δεν έχει ξαναμπεί ποτέ προηγουμένως, και ο σκηνοθέτης κάνει τον θεατή του να αναζητά την αλήθεια ανάμεσα στο άσπρο και το μαύρο, αποδεικνύοντας πως μπορεί να το χειριστεί και αυτό, άψογα.

2. Με κομμένη την ανάσα του Ζαν-Λυκ Γκοντάρ, 1960 διάρκεια 90′

Advertisements

Το φιλμ που για πολλούς θεωρείται η απαρχή του Γαλλικού Νέου Κύματος είναι επίσης και η πρώτη ταινία ενός από τους σημαντικότερους σκηνοθέτες παγκοσμίως. Ασπρόμαυρο όπως και η προηγούμενη πρόταση, αποτελεί αν όχι τον ορισμό την Νουβελ Βαγκ σε 90 λεπτά, τον ορισμό μιας άριστα στυλιζαρισμένης ταινίας, της κουλτούρας των Γάλλων και μια γέφυρα ανάμεσα στο παλιό και στο νέο σινεμά. Και πραγματικά, για πόσες ταινίες μπορούμε να το πούμε αυτό; Η πλοκή εδώ έχει ελάχιστη σημασία, καθώς ο κόσμος του Γαλλικού κινηματογράφου από τον πατέρα του, συνεπαίρνει τον θεατή και τον μεταφέρει σε μια άλλη διάσταση, χωρίς φυσικά να είναι φιλμ επιστημονικής φαντασίας. Ο Γκοντάρ ήταν σινεφιλ ίσως και πριν υπάρξει ο όρος σινεφιλ, και η πρώτη του ταινία μας δείχνει ακριβώς πόσο αγαπάει τον φακό, και πόσο ο φακός τον αγαπάει, και σηματοδοτεί το ξεκίνημα μιας πολύχρονης σχέσης που μας έδωσε πολλά όμορφα δημιουργήματα.

Το πρώτο από τις 36 ταινίες του μεγάλου Ινδού σκηνοθέτη, για το οποίο έκανε μόνος του την μουσική επένδυση, το κάστινγκ, το σενάριο, το μοντάζ και τον σχεδιασμό των τίτλων τέλους και αρχής και του έδωσε διεθνή αναγνώριση και βράβευση στο Φεστιβαλ των Καννών. Ωστόσο, παρά την επιτυχία της ταινίας από μια χώρα που ναι μεν εχει τεράστια κινηματογραφική βιομηχανία, ίση με των Η.Π.Α., το συγκεκριμένο φιλμ δε, δεν είναι ακριβώς αυτό που περιμένει κανείς από την Ινδία. Θα μπορούσε κάλλιστα να έλεγε κανείς πως ήταν ντοκυμαντέρ, καθώς ο ωμός ρεαλισμός είναι πανταχού παρόν, μας πονάει και μας καταβάλλει, από την αρχή μέχρι το τέλος. Ο Ray κινείται και αυτός σε απόλυτα απλοικές γραμμές σεναρίου, ακολουθώντας την ζωή μιας φτωχής οικογένειας που δυσκολεύεται να τα βγάλει πέρα στην Ινδία του ’50. Εντούτοις, δεν έχουμε, όπως στις δύο προηγούμενες προτάσεις, την αίσθηση πως αυτή η ταινία είναι η πρώτη του σκηνοθέτη, πράγμα απίστευτο, αν λάβουμε υπόψην και όλα τα πράγματα τα οποία έκανε μόνος του ώστε να ολοκληρωθεί η παραγωγή της ταινίας. Είναι όμως, ένα παρθενικό ταξίδι υπό δύο έννοιες, διότι και είναι σκηνοθετικό ντεμπούτο αλλά και οι χαρακτήρες που απεικονίζονται ζουν την ζωή για πρώτη φορά, αιώνιο χαρακτηριστικό του κάθε ανθρώπου που ο Ray μας υπενθυμίζει, καθησυχάζοντας και θλίβοντάς μας ταυτοχρόνως. Θα μπορούσε να το χαρακτηρίσει κανείς ως Τα 400 Χτυπήματα της Ασίας (Τα 400 Χτυπήματα του Φρανσουά Τρυφώ είναι επίσης ένα εξαιρετικό σκηνοθετικό ντεμπούτο αλλά δεν θα το αναλύσουμε σε αυτό το άρθρο). ‘Ενα φιλμ που πραγματικά αξίζει να δείτε, αλλά θα το πρότεινα ιδιαίτερα για όσους έχουν λίγη μεγαλύτερη εμπειρία με τον κινηματογράφο.

4. Chocolat της Claire Denis, 1988 διάρκεια 101′

Η μόνη έγχρωμη ταινία της λίστας από την Κλερ Ντενί είναι μια απερίγραπτη φωτογραφικά ωδή στην παιδικότητα, με πολλά αυτοβιογραφικά ταινία της σκηνοθέτιδας, πράγμα αναμενόμενο αλλά όχι σύνηθες για σκηνοθετικό ντεμπούτο. ‘Οπως και σε επόμενες ταινίες της Ντενί, ο διάλογος είναι εξαιρετικά λιγοστός αλλά τα άψογα καδραρίσματά της μιλάνε από μόνα τους και είναι υπεραρκετά. Μας δείχνει ένα κορίτσι που μεγαλώνει στο Καμερούν την περίοδο της Γαλλικής Αποικιοκρατίας και την σχέση του με έναν υπηρέτη του σπιτιού. Μια σύγκρουση κόσμων και ένα πολύ όμορφο ταξίδι που μας γεμίζει νοσταλγία, αλλά και πολλαπλούς προβληματισμούς ως προς την επίδραση της αποικιοκρατίας στους Αφρικανούς, κοινώς την σχέση μεταξύ καταπιεστή και καταπιεσμένου. Η απλότητα στην πλήρη της άνθιση, ένα πολλά υποσχόμενα ντεμπούτο για μια πραγματικά εξαιρετική σκηνοθέτιδα η οποία, όπως και ο Αγγελόπουλος, δεν τοποθετεί τίποτα τυχαία στα κάδρα της. ‘Ισως αν δεν έχετε δει καμία από τις προτεινόμενες ταινίες, να πρέπει να ξεκινήσετε με αυτή, καθώς όχι μόνο είναι και για αρχάριους σινεφιλ αλλά έχει και τρομερά ποιητική ροή, σχεδόν σαν να είναι ολόκληρη ένα πανέμορφο όνειρο.

5. Who’s that knocking on my door του Μάρτιν Σκορτσέζε, 1967 διάρκεια 90′

Το σκηνοθετικό ντεμπούτο του ακούραστου Μάρτιν Σκορτσέζε αποτελεί μια πειραματική εισαγωγή στην θεματολογία που κυριάρχησε στις ταινίες της υπόλοιπης φιλμογραφίας του. ‘Ισως και η πιο πειραματική ταινία της φιλμογραφίας του, μας υπενθυμίζει τις απαρχές μιας σκηνοθετικής καριέρας, τις ρίζες του αλλά και το πως όλοι ξεκινούν από κάπου και δουλεύουν κοπιωδώς για να φτάσουν σε κάτι πολύ μεγαλύτερο. Με Μπεργκμανικό ασπρόμαυρο, όπως και στην Αναπαράσταση του Αγγελόπουλου, το απλοϊκό σενάριο και η ασταθής κάμερα στα χέρια του τότε άπειρου σκηνοθέτη υποδεικνύουν πως ο Σκορτσέζε εκτός από το να μαγεύεται από την σαγηνευτική τέχνη του σινεμά την έβλεπε και σαν παιχνίδι του οποίου τα όρια μπορείς να διευρύνεις επ αόριστον, και θα βρίσκει πάντα το κοινό της.