Το παρόν άρθρο
Το παρόν άρθρο με τίτλο Κακεντρέχεια και θεωρίες συνομωσίας θα παρουσιάσει τα ευρήματα μίας πρόσφατης έρευνας που διερεύνησε τη σχέση μεταξύ της κακεντρέχειας και της πεποίθησης σε θεωρίες συνομωσίας. Η άρνηση της επιστήμης βρίσκεται στο επίκεντρο πολλών πεποιθήσεων θεωρίας συνωμοσίας. Γιατί οι άνθρωποι πιστεύουν στις θεωρίες συνωμοσίας; Μια νέα έρευνα έχει επισημάνει έναν σημαντικό παράγοντα. Την κακεντρέχεια. Οι θεωρίες συνωμοσίας —οι οποίες αφορούν εναλλακτικές εξηγήσεις για σημαντικά γεγονότα που απορρίπτουν καλά τεκμηριωμένες εξηγήσεις υπέρ απίθανων, παράλογων ή φανταστικών μυστικών σεναρίων— έχουν αυξηθεί σε δημοτικότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης (π.χ., COVID-19). Ατή η νέα έρευνα ψυχολόγων από το Πανεπιστήμιο του Staffordshire και το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, που δημοσιεύτηκε στο Journal of Social Issues, προσδιορίζει την κακεντρέχεια ως βασικό παράγοντα που υποβόσκει την πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας.
«Η κακεντρέχεια είναι η επιθυμία για «εξίσωση», δηλαδή την προσπάθεια να ρίξει κάποιος ένα άλλο άτομο κάτω επειδή αισθάνεται ότι δεν υπάρχει άλλη επιλογή. Οι θεωρίες συνωμοσίας μπορούν να χρησιμεύσουν ως ένας τρόπος για τα άτομα να ικανοποιήσουν αυτή την επιθυμία μέσω της απόρριψης της γνώμης των ειδικών και της επιστημονικής συναίνεσης».
Η έρευνα
Μια νέα μελέτη διαπιστώνει ότι η κακεντρέχεια -που ωθείται από αισθήματα αβεβαιότητας, απειλής ή μειονεξίας- παίζει βασικό ρόλο στη θεωρία συνωμοσίας. Η έρευνα εξέτασε τον τρόπο με τον οποίο η κακεντρέχεια αλληλεπιδρά με τρία καθιερωμένα κίνητρα συνωμοσιολογικής σκέψης:
- την ανάγκη κατανόησης του κόσμου (επιστημικά κίνητρα)
- την ανάγκη για ασφάλεια (υπαρξιακά κίνητρα) &
- την ανάγκη για κοινωνική αξία (κοινωνικά κίνητρα).
Όπως ήταν αναμενόμενο, τα υψηλότερα επίπεδα κακεντρέχειας συνδέονταν με μια ισχυρότερη πεποίθηση στις θεωρίες συνωμοσίας και η κακεντρέχεια μεσολάβησε στη σχέση μεταξύ της πεποίθησης της θεωρίας συνωμοσίας και των τριών καθιερωμένων προβλέψεων. Αντί για τη συνειδητή επιλογή, η κακεντρέχεια αναδύεται ως ψυχολογική απάντηση στο αίσθημα ανίσχυρης, κάνοντας τους ανθρώπους πιο δεκτικούς στην απόρριψη των γνωμών των ειδικών. Τα ευρήματα υποδεικνύουν ότι η αντιμετώπιση της παραπληροφόρησης απαιτεί την αντιμετώπιση ευρύτερων κοινωνικών και οικονομικών παραγόντων που τροφοδοτούν τα αισθήματα στέρησης του δικαιώματος.
Κύρια ευρήματα
Η κακεντρέχεια ως βασικός παράγοντας: Τα υψηλότερα επίπεδα κακεντρέχειας συνδέονταν στενά με την πεποίθηση της θεωρίας συνωμοσίας.
Ωθείται από την αβεβαιότητα: Οι κακεντρεχείς αντιδράσεις εμφανίζονται όταν οι άνθρωποι αισθάνονται αβέβαιοι, υποτιμημένοι ή σε μειονεκτική θέση.
Πέρα από την παραπληροφόρηση: Η καταπολέμηση των πεποιθήσεων συνωμοσίας απαιτεί την αντιμετώπιση των κοινωνικών και οικονομικών ανισοτήτων.
Η Δρ Μέγκαν Μπίρνεϊ, συν-συγγραφέας από το Πανεπιστήμιο του Μπέρμιγχαμ, εξήγησε: «Δεν προτείνουμε ότι οι άνθρωποι συνειδητά επιλέγουν να είναι κακεντρεχείς όταν πιστεύουν και διαδίδουν θεωρίες συνωμοσίας. «Αντίθετα, τα ευρήματά μας προτείνουν ότι τα αισθήματα μειονεξίας σε αυτούς τους τρεις τομείς (επιστημικό, υπαρξιακό και κοινωνικό) μπορεί να προκαλέσουν μια συχνή ψυχολογική – κακεντρεχή – απόκριση, που κάνει τα άτομα πιο δεκτικά να πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας».
Advertising
Συμπεράσματα
Η έρευνα διερεύνησε εάν η κακεντρέχεια —η επιθυμία να βλάψει κανείς τους άλλους, ειδικά ως απάντηση σε ένα αντιλαμβανόμενο μειονέκτημα— θα μπορούσε να βοηθήσει στην κατανόηση γιατί ορισμένα άτομα πιστεύουν σε θεωρίες συνωμοσίας και αποδέχονται αντιεπιστημονικές θεωρίες συνωμοσίας (στην εν λόγω έρευνα, γύρω από τον COVID-19). Οι ερευνητές δείχνουν ότι το να πιστεύει κανείς σε θεωρίες συνωμοσίας συνδέεται με τις αντι-επιστημονικές πεποιθήσεις της θεωρίας συνωμοσίας και ότι η κακεντρέχεια έχει μικρή έως μέτρια επίδραση στη σχέση μεταξύ των πεποιθήσεων και των γενικών κινήτρων που καθιερώνονται στη βιβλιογραφία της θεωρίας συνωμοσίας.
