Hans Eysenck
O Eysenck γεννήθηκε στη Γερμανία το 1916 κι έζησε κι εργάστηκε στη Μεγάλη Βρετανία, όπου ως ψυχολόγος κατέλαβε την έδρα της ψυχολογίας στο Ινστιτούτο Ψυχιατρικής του Πανεπιστημίου του Λονδίνου. Ο Εysenck έγινε γνωστός για τα ερωτηματολόγια που κατασκεύασε, τα οποία αξιολογούν την προσωπικότητα, αλλά και τις απόψεις που διατύπωσε για την κληρονομικότητα και τη βιολογική αφετηρία της ανθρώπινης συμπεριφοράς. Δέχτηκε έντονες επιρροές από τη στατιστική και την ευρωπαϊκή ψυχολογία και έδωσε ιδιαίτερη έμφαση στη σημασία των αξιόπιστων μετρήσεων.
Οι διαστάσεις της προσωπικότητας κατά τον Eysenck
Ανέπτυξε ένα μοντέλο προσωπικότητας, λαμβάνοντας ως βάση την ανάλυση των απαντήσεων ερωτηματολογίων και προσδιόρισε τρεις διαστάσεις της προσωπικότητας: την εξωστρέφεια, την νεύρωση και τον ψυχωτισμό. Η τεχνική που χρησιμοποιούσε ονομαζόταν ανάλυση παραγόντων και με βάση αυτή μείωσε τη συμπεριφορά σε μια σειρά από παράγοντες που μπορούν να ομαδοποιηθούν υπό διαφορετικές κλάσεις, τις λεγόμενες διαστάσεις. Οι διαστάσεις αυτές είναι η εξωστρέφεια και η εσωστρέφεια, ο νευρωτισμός και η σταθερότητα ή αστάθεια και ο ψυχωτισμός και σταθερότητα. Πιο αναλυτικά:
– οι εξωστρεφείς είναι κοινωνικοί, διαχυτικοί και αποζητούν την περιπέτεια, τον ενθουσιασμό και τις αλλαγές. Συνήθως είναι πιο αισιόδοξοι και παρορμητικοί.
– οι εσωστρεφείς είναι πιο συγκρατημένοι, σοβαροί και τακτικοί. Απολαμβάνουν τις μοναχικές δραστηριότητές τους και τείνουν να ελέγχουν τα συναισθήματά τους.
– τα άτομα που παρουσιάζουν υψηλό βαθμό νευρωτισμού (αστάθεια) τείνουν να είναι ιδιότροπα, ανήσυχα και κυκλοθυμικά. Επίσης, συχνά είναι υπερβολικά συναισθηματικοί και νευρικοί, αφού στεναχωριούνται και αγωνιούν εύκολα.
– Τα άτομα που παρουσιάζουν υψηλό βαθμό ψυχωτισμού χαρακτηρίζονται από επιθετικότητα, έλλειψη ενσυναίσθησης και αντικοινωνικές τάσεις συμπεριφοράς. Επιπλέον, διακατέχονται από συναισθηματική ψυχρότητα και θεωρούνται πιο ευάλωτα στη νευρωτική ασθένεια και την ψύχωση.
Οι περισσότεροι άνθρωποι βρίσκονται στο μέσο των αξόνων εσωστρέφεια-εξωστρέφεια και νευρωτισμού-σταθερότητας.Όμως, όσον αφορά τη διάσταση ψυχωτισμού-σταθερότητας, η πλειονότητα βρίσκεται στο άκρο της σταθερότητας (ANS).
Η βιολογική βάση της θεωρίας
Ο Eysenck υποστήριξε ότι οι γενετικοί παράγοντες σε μεγάλο βαθμό καθορίζουν τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητας και τη συμπεριφορά του ατόμου. Πιο συγκεκριμένα διατείνεται ότι οι ατομικές διαφορές ως προς τις δύο πρώτες διαστάσεις της προσωπικότητας οφείλονται σε βιολογικές διαφορές. Ειδικότερα, συσχέτισε την προσωπικότητα του ατόμου με την λειτουργία του αυτόνομου νευρικού συστήματος. Η προσωπικότητα εξαρτάται από την ισορροπία μεταξύ της διαδικασίας διέγερσης και αναστολής του νευρικού συστήματος. Οι ατομικές διαφορές λοιπόν στον άξονα εσωστρέφεια και εξωστρέφεια αντανακλούν διαφορές στη νευροφυσιολογική λειτουργία του εγκεφαλικού φλοιού.
Οι εσωστρεφείς λοιπόν είναι πιο ευσυγκίνητοι, ο εγκεφαλικός φλοιός τους διεγείρεται περισσότερο από περιβαλλοντικούς ερεθισμούς. Τα πολύ έντονα κοινωνικά ερεθίσματα τους δημιουργούν υπερδιέγερση και για αυτό αποφεύγουν τους έντονους κοινωνικούς ερεθισμούς. Από την άλλη μεριά, οι εξωστρεφείς εκδηλώνουν μικρότερη εγκεφαλική διέγερση και αποζητούν πιο έντονες κοινωνικές εμπειρίες. Επίσης, οι ατομικές διαφορές στον νευρωτισμό αντανακλούν διαφορές στο δρεπανοειδές ή μεταιχμιακό σύστημα του εγκεφάλου που σχετίζεται με το αυτόνομο νευρικό σύστημα. Τα άτομα με υψηλό νευρωτισμό διαθέτουν νευρικό σύστημα που αντιδρά πολύ γρήγορα στο στρες, αλλά αργεί να το ελαττώσει και έτσι τα άτομα αυτά είναι συχνά σε ένταση. Ο ψυχωτισμός δεν έχει στέρεη βιολογική βάση, αν και προτείνονται βιολογικές συσχετίσεις, ιδιαίτερα με την αρρενωπότητα.
πηγές:
- https://www.psychology.gr/theories-prosopikotitas/4408-theoria-xaraktiristikon-tou-eysenck.html
- http://socialpolicy.gr/2016/11/%CE%B8%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B5%CF%82-%CF%80%CF%81%CE%BF%CF%83%CF%89%CF%80%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%84%CE%B7%CF%84%CE%B1%CF%82-ii-%CE%B7-%CE%B8%CE%B5%CF%89%CF%81%CE%AF%CE%B1-%CF%80%CF%81%CE%BF.html
- https://www.psychology.gr/diasimoi-psychologoi/1157-hans-eysenck.html
