Μονεμβασία: Η βυζαντινή καστροπολιτεία

Η Μονεμβασία, τόπος της Ανατολικής Πελοποννήσου, αποτελεί αδιαμφισβήτητα μια από τις πλέον δημοφιλέστερες καστροπολιτείες της Ελλάδας λόγω τόσο της θέσης της όσο και της αρχιτεκτονικής των κτιρίων που διαθέτει. Βρίσκεται στον νομό Λακωνίας και ανήκει στην επαρχία Επιδαύρου Λιμηρά. Διαφορετικές ονομασίες αποδίδονται στην περιοχή όπως Μονεμβασιά, Μονεμβάσια, Μονοβασιά και όλες προκύπτουν από τα συνθετικά “μόνη” και “έμβασις”, που δηλώνουν τη μοναδική είσοδο που οδηγεί στην καστροπολιτεία. Είναι κτισμένη πάνω στον Βράχο της Μονεμβασίας σε ύψος 198,5 μέτρων. Αυτό που προκαλεί έκπληξη στους επισκέπτες είναι το γεγονός, ότι ο ομώνυμος Βράχος αποτελεί ένα είδος νησίδας που συνδέεται με την απέναντι ακτή με τη βοήθεια γέφυρας μήκους 400 μέτρων. Ακριβώς αυτή η κατάσταση είναι που καθιστά τον Βράχο της Μονεμβασίας παρόμοιο με εκείνον του Γιβραλτάρ, με πολλούς μάλιστα να την αποκαλούν “Γιβραλτάρ της Ανατολής”.

Ιστορία

Η Μονεμβασία απέκτησε τη μορφή που διαθέτει σήμερα μετά από έναν ισχυρό σεισμό που σημειώθηκε το έτος 375 μ.Χ. και ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την αποκοπή της από τη στεριά. Εξαιτίας του σεισμού αυτού μεγάλες αλλαγές συνέβησαν στην περιοχή καθώς πολλές περιοχές βυθίστηκαν ή υπέστησαν κάποιας μορφής καθίζηση.

Η ίδρυση της Μονεμβασίας τοποθετείται τον 6^ο αιώνα, κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιουστινιανού, καθώς ήταν επιτακτική η ανάγκη για τους πληθυσμούς της Σπάρτης να καταφύγουν σ’ αυτήν. Αιτία της απομάκρυνσής τους αποτέλεσε η ελλιπής οχύρωση της καθώς και η μεγάλη απόσταση που χώριζε την Σπάρτη από το λιμάνι της, γεγονός που την καθιστούσε περισσότερο επιρρεπή στους αποκλεισμούς από τρόφιμα και οπλισμό.

Κατά τα ταραγμένα χρόνια του Βυζαντίου, η Μονεμβασία γνώρισε άνθιση σε διάφορους τομείς όπως η τέχνη και το εμπόριο, σε αντίθεση με άλλους ελληνικούς οικισμούς οι οποίοι παρήκμασαν. Οι αιώνες που ακολούθησαν, χαρακτηρίστηκαν από συνεχείς επιδρομές και διεκδικήσεις καθώς η στρατηγική θέση του νησιού και η εύκολη πρόσβαση που διέθετε στην Ανατολική Μεσόγειο, αποτελούσαν στόχο πολλών λαών μεταξύ αυτών των Αβάρων και των Ενετών. Όμως η Μονεμβασία είχε ήδη ξεκινήσει να μετατρέπεται σε σημαντικό εμπορικό και στρατιωτικό κέντρο, με διοικητικές και εκκλησιαστικές αρμοδιότητες. Η έντονη αυτή ανάπτυξη οδήγησε στην ίδρυση της Κάτω Πόλης, στην νοτιοανατολική πλευρά του Βράχου, περίπου το 900 μ.Χ. Μερικούς αιώνες αργότερα (11^ο και 12^ο αιώνα) η κορύφωση της ακμής αυτής είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ή ανακατασκευή σημαντικών μνημείων και ναών στην περιοχή, μερικοί από τους οποίους σώζονται μέχρι σήμερα, όπως ο ναός της Αγίας Σοφίας και ο ναός του Ελκόμενου Χριστού.

Διαβάστε επίσης Έθιμα της Πρωτοχρονιάς σε ολόκληρο τον κόσμο

Advertising

Advertisements

Το 1204, το βυζαντινό κράτος λεηλατείται από τους Φράγκους. Ολόκληρη η Πελοπόννησος και ειδικότερα η Μονεμβασία αντιστέκεται με κάθε δύναμη. Ο μόνος τρόπος υποδούλωσης της είναι ο αποκλεισμός από τους δρόμους στεριάς και θάλασσας. Αυτός διαρκεί περίπου τρία χρόνια και έχει σαν αποτέλεσμα οι κάτοικοι της Μονεμβασίας παρ’ όλη την εξαθλίωση στην οποία έχουν επέλθει να πετύχουν ευνοϊκούς όρους για τους ίδιους απέναντι στους Φράγκους, με σημαντικότερο τη διατήρηση της ελευθερίας τους. Σύντομα όμως, η Μονεμβασία ελευθερώνεται και αρχίζει να ανακάμπτει, γνωρίζοντας και πάλι την άνθιση των προηγούμενων χρόνων.

Τους επόμενους αιώνες υπάρχει έντονη εναλλαγή στην κατοχή της Μονεμβασίας ανάμεσα σε Βενετούς και Τούρκους. Ο πληθυσμός μειώνεται αισθητά, ιδιαίτερα κατά την εποχή της δεύτερης τουρκοκρατίας (1715-1821) και παύουν να υπάρχουν οι προγενέστερες εμπορικές και ναυτικές δραστηριότητες. Τελικά η Μονεμβασία μετά από πολύμηνη πολιορκία απελευθερώνεται στις 23 Ιουλίου 1821. Το γεγονός αυτό αναπτερώνει το ηθικό των Ελλήνων, και κυρίως των Πελοποννησίων, καθώς η Μονεμβασία αποτελεί το πρώτο κάστρο της περιοχής που απελευθερώνεται.

Οι περιπέτειες όμως της περιοχής δε σταμάτησαν εκεί. Το 1823 ξεκινά ένας εμφύλιος πόλεμος που σκοπό του έχει τον έλεγχο της Μονεμβασίας. Αρχικά η διοίκηση του κάστρου περνάει στα χέρια του Έλληνα στρατηγού Δημήτριου Πλαπούτα, για να καταλήξει τελικά στην κυριαρχία του Κωνσταντίνου Μαυρομιχάλη. Η περιοχή παρέμεινε στην παρακμή για αρκετές δεκαετίες, καθώς τα κτίρια ερημώθηκαν και οι κάτοικοι την εγκατέλειψαν. Επομένως δεν κατάφερε ποτέ να ξαναποκτήσει τη δόξα, που διέθετε κατά τους πρώτους αιώνες της ίδρυσής της.

Διαβάστε επίσης Ζαγοροχώρια: Τα καρτποσταλικά χωριά της Ελλάδας

Η γη του Ρίτσου

Ο Γιάννης Ρίτσος, ο αγαπημένος έλληνας ποιητής, καταγόταν από τη Μονεμβασία. Το μέρος αυτό δεν αποτέλεσε απλώς τη γενέτειρα του, αλλά τον τόπο έμπνευσης και συγγραφής πολλών ποιημάτων του. Μεταξύ άλλων ο Ρίτσος αναφέρει για την ιδιαίτερη πατρίδα του: “Κυρά Μονοβασιά μου, πέτρινο καράβι μου. Χιλιάδες οι φλόκοι σου και τα πανιά σου. Κι όλο ασάλευτη μένεις να με αρμενίζεις μες στην οικουμένη”. Σήμερα στην περιοχή βρίσκονται ο τάφος και το σπίτι του μεγάλου Έλληνα ποιητή, του οποίου το έργο είχε διεθνή απήχηση και αναγνώριση.

Advertising

Μονεμβασία

Η Μονεμβασία σήμερα

Στη σημερινή εποχή η Μονεμβασία έχει μετατραπεί σε έναν αμιγώς τουριστικό προορισμό. Τα παραδοσιακά και καλοδιατηρημένα κτίρια, που διαθέτει σε συνδυασμό με έναν τόνο σύγχρονου και μοντέρνου, που προσδίδουν τα τοπικά μαγαζιά, μεταφέρει τους επισκέπτες της σε μια εποχή άγνωστη που τους προκαλεί να τη γνωρίσουν. Άλλωστε τη “γνωριμία” αυτή διευκολύνουν οι ναοί βυζαντινής αρχιτεκτονικής, οι μουσειακοί χώροι και οι πολιτιστικές εκδηλώσεις που πολύ συχνά λαμβάνουν χώρα στην περιοχή. Τα αυτοκίνητα δεν έχουν πρόσβαση στα γραφικά καλντερίμια της καστροπολιτείας οπότε το περπάτημα που είναι απαραίτητο, συμβάλλει στην καλύτερη εξερεύνηση της περιοχής. Η βαριά ιστορία, το ένδοξο παρελθόν, τα απίστευτα τοπία που προσφέρει η Μονεμβασία, αποτελούν το ιδανικό κράμα για να πείσουν τον καθένα από εμάς να την επισκεφτεί.