Θάνος Νίκας: “… η ένωση ανθρώπων και λαών εύχομαι να μη φαντάζει ουτοπία.”

Γεννημένος στον Βόλο και ιδρυτικό μέλος και σκηνοθέτης της Ομάδας Θέατρου Ars Moriendi, ο Θάνος Νίκας επιστρέφει στο Μικρό Θέατρο Μονής Λαζαριστών της Θεσσαλονίκης από την Πέμπτη 10 Μαΐου 2018 με το έργο «Σεράγεβο 1914 – Μου είναι μικρός αυτός ο τάφος» της Μπιλιάνα Σερμπλιάνοβιτς. Σε μετάφραση της Ισμήνης Ραντούλοβιτς. Το έργο βασίζεται σε πραγματικά γεγονότα και συγκεκριμένα αφορά την πασίγνωστη “Δολοφονία του Σεράγεβο” που οδήγησε στην φρίκη του Α΄ Παγκοσμίου πολέμου. Ο Θάνος Νίκας μας μιλά για τον ίδιο, για την ομάδα Ars Moriendi και φυσικά για την παράσταση και την διαχρονικότητα της.

Επιμέλεια συνέντευξης: Καστανάρα Μαρία, Γιονίντα Ντρέου

• Με την ArsMoriendi στο παρελθόν παρουσιάσατε, σε πανελλήνια πρώτη, «Το Αριστούργημα» του Christian Lollike και τώρα, για πρώτη φορά στην Ελλάδα, το έργο της Μπιλιάνα Σερμπλιάνοβιτς «Σεράγεβο 1914 – Μου είναι μικρός αυτός ο τάφος». Με ποια κριτήρια επιλέγετε τα κείμενα που ανεβάζετε;

 Λειτουργώ ως αναγνώστης. Αυτή είναι η πρωταρχική μου ιδιότητα απέναντι σε κάθε κείμενο. Δε θα έλεγα ότι έχω κάποια σταθερά κριτήρια ως προς την επιλογή, περισσότερο εμμονές θα τις χαρακτήριζα. Μία από αυτές είναι σίγουρα η γλώσσα. Ανασαίνω πιο άνετα όταν το κείμενο που έχω στα χέρια μου έχει πυκνή, λιτή γλώσσα που προσεγγίζει με εντιμότητα το θέμα που πραγματεύεται.

Advertisements

Ψάχνω τον οριακό άνθρωπο, αυτόν που βρίσκεται σε κρίση,που διαρκώς αμφιβάλλει και εντέλει κάνει την υπέρβαση. Χρειάζομαι το υλικό να είναι ανοιχτό, να τείνει προς κάπου αλλά ποτέ να μη φτάνει, να συμβολίζει και την ίδια στιγμή ν’αναιρείται. Ένας χάρτης ανοιχτός είναι το κείμενο που δεν κηρύττει, δε διδάσκει, αλλά εμμένει πεισματικά σε αυτό που το ίδιο δεν κατέχει.

• Ποια είναι η ArsMoriendi; Σε τι στηρίζεται η συνεργασία σας με τους ηθοποιούς;

 Την ομάδα τη δημιουργήσαμε πριν από 11 χρόνια με τη θεατρολόγο  Πηνελόπη Χατζηδημητρίου. Όπως όλες οι νέες ομάδες που φτιάχνονται, τα κίνητρα ήταν τα ίδια. Πάθος, πίστη και αφέλεια. Σε αυτά τα χρόνια, άνθρωποι, ιδέες και καταστάσεις μετασχηματίστηκαν, άλλαξαν. Εμείς οι ίδιοι πρώτα. Ο πυρήνας όμως έμεινε ο ίδιος και όταν βρίσκεσαι με ανθρώπους  που μοιράζεσαι τις ίδιες ανάγκες, πάντα το αποτέλεσμα είναι κάτι γόνιμο και ειλικρινές.

• Το έργο βασίζεται σε ένα πολύ σημαντικό ιστορικό και πολιτικό γεγονός. Η δολοφονία του Σεράγεβο εκκίνησε μια σειρά γεγονότων που οδήγησαν στον αιματηρό Α’Παγκόσμιο Πόλεμο. Πόσο εύκολο είναι να διατηρήσεις σκηνοθετικά την αποστασιοποίηση, δίχως να πάρεις θέση και να πέσεις στην παγίδα της στράτευσης σε ένα τέτοιο εγχείρημα;

 Η στράτευση στο θέατρο είναι θέμα επιλογής πρωτίστως. Συμβαίνει στην πορεία των προβών, να γύρει η πλάστιγγα προς μια μεριά και να κλείσεις πονηρά το μάτι προς έναν χαρακτήρα,μια ιδέα ή μια πράξη. Εάν ξέρεις βέβαια που στέκεσαι σαν άνθρωπος και δεν ψάχνεις ευπώλητα τσιτάτα,είναι δύσκολο να σου ξεφύγει. Αν μετά από μερικούς μήνες προβών, αυτό που έχεις στήσει δίνει απαντήσεις σε καίρια ζητήματα, τότε κατά πάσα πιθανότητα έχεις κάνει λάθος.Το ερώτημα, την αμφισβήτηση και την αγωνία σου εκθέτεις σε μια παράσταση. Η όποια απάντηση προκύψει μέσα από αυτό, είναι δουλειά του θεατή.

• Ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ είναι ένας από τους κύριους πρωταγωνιστές του έργου. Πως θα χαρακτηρίζατε την ιστορική αυτή μορφή;

 Εάν ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ δεν είχε πατήσει τη σκανδάλη, θα ήταν ένα άγνωστο 19χρονο παιδί που θα είχε πεθάνει λίγα χρόνια αργότερα από φυματίωση. Με την πράξη αυτή για άλλους ηρωοποιήθηκε και για άλλους δαιμονοποιήθηκε. Πολλοί ήταν εκείνοι που κρύφτηκαν πίσω από αυτό το όνομα και το χρησιμοποίησαν ως άλλοθι για τις πράξεις τους. Ο Γκαβρίλο  Πρίντσιπ δεν ήταν ούτε ήρωας, ούτε τρομοκράτης, ήταν ένας νέος με επαναστατικές ιδέες, όπως οι περισσότεροι νέοι εκείνη την εποχή, που αγωνιζόταν για την ελευθερία και την ένωση του λαού του.  Αυτή η αντίφαση φτάνει ως τις μέρες μας. Ίσως το πιο χαρακτηριστικό παράδειγμα να βρίσκεται στο Σεράγεβο, όπου σ’ ένα σχολείο το μάθημα της Ιστορίας αφιερώνει 20 σελίδες σε αυτόν χαρακτηρίζοντάς τον εθνικό ήρωα, ενώ στο διπλανό τετράγωνο σε ένα άλλο σχολείο αφιερώνουν μία μόνο λέξη κι αυτή είναι «τρομοκράτης». Παρόλο που έχουν περάσει 100 και πλέον χρόνια από εκείνον του πυροβολισμό, ο Γκαβρίλο Πρίντσιπ συνεχίζει να διχάζει.

• Πώς δουλέψατε με την ομάδα για το «Σεράγεβο 1914 – Μου είναι μικρός αυτός ο τάφος»; Τι δυσκολίες αντιμετώπισαν οι ηθοποιοί μέχρι η πρώτη ανάγνωση του κειμένου να γίνει ενσωμάτωση του ρόλου;

 Ξεκινήσαμε με το ιστορικό πλαίσιο ως δεδομένο, όπως και ότι όλοι οι χαρακτήρες ήταν πρόσωπα υπαρκτά. Το κείμενο που είχαμε στα χέρια μας αποτελούνταν κατά το ήμισυ από τα πρακτικά της δίκης που έγινε για τη δολοφονία του Αρχιδούκα Φερδινάνδου. Αυτό οδήγησε τον καθένα από εμάς σε μια διαδικασία βαθύτερης έρευνας για τα πεπραγμένα των χαρακτήρων. Το ερώτημα γεννούσε ερώτημα και έτσι συνεχίσαμε για μήνες, μέχρι που αποφασίσαμε ότι αυτή ήταν πραγματική ενσωμάτωση στο ρόλο και αυτό θα κάναμε παράσταση.

• Ποιο ήταν εξ αρχής το όραμα σας σχετικά με το έργο; Στην πορεία άλλαξαν πράγματα;

 Τα Βαλκάνια ήταν πάντα ο απόπατος της πολιτισμένης Ευρώπης. Η Γιουγκοσλαβία ήταν η μόνη χώρα στη σύγχρονη ευρωπαϊκή ιστορία που δημιουργήθηκε στον 20ο αιώνα και μέσα στον ίδιο αιώνα διαμελίστηκε πάλι. Ο διαμελισμός αυτός ήταν ένα πρώτου μεγέθους κοινωνικό πείραμα, καθώς ήταν από τους πρώτους πολέμους με «ζωντανή αναμετάδοση». Σε μια εποχή που η Ευρώπη γνώριζε μεγάλη ακμή και είχε πείσει σχεδόν τους πάντες για την επιτυχία αυτής της ένωσης, δίπλα μας συνέβαινε ένας πόλεμος και μάλιστα ο χειρότερος όλων, ένας εμφύλιος πόλεμος.

• Μια παράσταση για τη δολοφονία του Σεράγεβο το 1914 τι αντίκτυπο θα μπορούσε να έχει το 2018 στην Ελλάδα; Πώς μπορούν να επικοινωνήσουν δύο διαφορετικοί τόποι σε διαφορετικούς χρόνους;

 Η δολοφονία του Σεράγεβο είχε ένα και μόνο στόχο σύμφωνα με τον Γκαβρίλο Πρίντσιπ, την ένωση ανθρώπων, διαφορετικών εθνοτήτων, θρησκειών και παραδόσεων σε μία ενιαία κρατική οντότητα, σε δημοκρατία, τη γιουγκοσλαβική δημοκρατία. Με την ταλαιπωρημένη πλέον Ευρώπη να σέρνεται πίσω από εθνικιστικά μορφώματα και ρητορικές μίσους, η ένωση ανθρώπων και λαών εύχομαι να μη φαντάζει ουτοπία.

• Αν απομονώνατε μια φράση του έργου, ποια θα επιλέγατε για να σχολιάσετε τον κόσμο σήμερα;

 «Ο πόλεμος θα ξεσπούσε έτσι κι αλλιώς».

Ευχαριστούμε πολύ και σας ευχόμαστε καλή αρχή!