Ανατολικά της Αθήνας στους ΒΔ πρόποδες του βουνού Υμηττού απλώνεται η περιοχή του Ζωγράφου. Μόλις 4χλμ από το κέντρο της Αθήνας και μόνο 2,5 από το Σύνταγμα, ο Δήμος Ζωγράφου φιλοξένει 150.000 κατοίκους με μεγάλο ποσοστό φοιτητών σε αυτούς. Αυτό φυσικά οφείλεται στο ότι στη περιοχή βρίσκονται τόσο η Πανεπιστημιούπολη όσο και η Πολυτεχνειούπολη. Δεν ήταν όμως πάντα εκεί αυτά τα εκπαιδευτικά ιδρύματα, ούτε η συνοικία του Ζωγράφου ήταν όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Καμπούνια, Καπόνια ή Κουπόνια
Το πρώτο όνομα της ευρύτερης περιοχής που περιλαμβάνει τα Άνω Ιλίσια, το Γουδί και του Ζωγράφου ήταν Καμπούνια. Θεωρείται ότι η αρχική αυτή ονομασία δόθηκε από ναυτικούς του Αργοσαρωνικού, που βλέποντας τα έντονα σκαμπανεβάσματα του εδάφους της περιοχής θυμήθηκαν τις φουρτούνες της θάλασσας. Όπως, λοιπόν, το καμπούνι ενός πλοίου ακολουθεί τα κύματα ανεβοκατεβαίνοντας έτσι και η περιοχή αυτή ανεβοκατεβαίνει στην κυματοειδή μορφή του εδάφους. Το 1809 όμως η ονομασία αλλάζει. Οι Τούρκοι αρχίζουν ήδη από το 1793 να μοιράζουν τα κτήματα του Υμηττού. Κάθε Τούρκος παίρνει από 6 λαχνούς ή αλλιώς κουπόνια λαμβάνοντας έτσι μέρος στη μοιρασιά. Τελικά η περιοχή αναφέρεται με τα τοπωνύμια «Καπόνια» ή «Κουπόνια». Η τελευταία εκδοχή όμως για το βάπτισμα της περιοχής είναι αμφιλεγόμενη.
Από τον Δήμο Ποταμού έως τον Δήμο Ζωγράφου
Στην αρχαιότητα η περιοχή αποτελούσε το Δήμο Ποταμού. Αν και τώρα πια δυστυχώς, τα ποτάμια είναι τσιμεντωμένα και εγκλωβισμένα στο υπέδαφος αποτελεί γεγονός ότι νοτιοδυτικά του Ζωγράφου υπήρχαν και υπάρχουν οι κοίτες των ποταμών Ηριδανού και Ιλισού.
Μετά την απελευθέρωση της Αθήνας από τους Τούρκους άρχισαν οι αγοραπωλησίες της Μονής Πετράκη. Ο ηγούμενος, Χαντζηπαρθένης Πετράκης μέσα στα στρέμματα που αγόρασε από τον πασά των Αθηνών συμπεριλαμβανόταν και η περιοχή του Ζωγράφου. Η περιοχή πέρασε σε κληρονόμους και μοιράστηκε σε οικόπεδα. Το 1902 ο απόγονος του Κωνσταντίνου Ζωγράφου, Ιωάννης Ζωγράφος καθηγητής Δημοσιονομίας στο Πανεπιστήμιο και βουλευτής στο κόμμα του Θεόδωρου Δηλιγιάννη αγοράζει έκταση άνω των 500 στρεμμάτων στην περιοχή. Στη συνέχεια αρχίζει να κτίζει σπίτια τα οποίο πουλούσε. Μέχρι το 1925 τα σπίτια ήταν λίγα, ενώ η σημερινή κεντρική λεωφόρος Παπάγου ήταν ένας χωματόδρομος που φιλοξενούσε κάρα. Τελικά το 1929 ο οικισμός μετρά 100 σπίτια κι έτσι ο Κουντουριώτης με την υπογραφή του επικυρώνει τον οικισμό αυτό ως Κοινότητα ανεξάρτητη πια. Το όνομα της νέας αυτής Κοινότητας εμπνευσμένο από την οικογένεια Ζωγράφου.
Τότε οι αγοραστές των καλύτερων οικοπέδων της περιοχής αρχίζουν να κτίζουν τις βίλες τους εκεί, στη συνέχεια τους ακολουθούν μεγάλες δημοσιότητες της εποχής. Το καλό κλίμα, η φύση και η θέα που προσφέρει η περιοχή δίνει αφορμή για την ανέγερση κτισμάτων που κοσμούν έως σήμερα το Δήμο. Τέτοια κτίσματα αποτελούν η βίλα Ζωγράφου, η βίλα της μεγάλης ηθοποιού Μαρίκας Κοτοπούλη, καθώς και η οικία του σπουδαίου ζωγράφο Γεωργίου Γουναρόπουλου. Χρόνο με το χρόνο η Κοινότητα μεγαλώνει. Το 1948 οι περιοχές Ζωγράφου, Γουδή και Άνω Ιλίσια καταχωρούνται κι αναγνωρίζονται ως Δήμος Ζωγράφου.
Σήμερα
Σήμερα πια στην κεντρική λεωφόρο Παπάγου του Δήμου Ζωγράφου κυκλοφορούν αμέτρητα αυτοκίνητα και κατάμεστα λεωφορεία. Φοιτητές, παλιοί και καινούργιοι Ζωγραφιώτες γεμίζουν τους δρόμους, τα πάρκα και τα μαγαζιά. Το πρώτο Δημοτικό Σχολείο Ζωγράφου που ίδρυσε το 1930 ο Ελευθέριος Βενιζέλος στην περιοχή στέκει ακόμα αλλά δεν είναι το μοναδικό πια. Το ίδιο ισχύει και για τον μεγαλόπρεπο ναό του πολιούχου της περιοχής Άγιο Θεράποντα. Ο Υμηττός δίνει την ευκαιρία για εξορμήσεις στη φύση που πια έχει περιοριστεί σε σχέση με παλιά. Ο Δήμος Ζωγράφου όμως συνεχίζει να αποτελεί μια περιοχή της Αθήνας με πράσινο και ιστορία.
Πηγές:
Σύνταξη κειμένου: Μάρω Σαμαρά
Επιμέλεια κειμένου: Ελευθερία Σακελλαρίου
