Έθιμα ταφής σε γοτθική ατμόσφαιρα
Το βιβλίο της βραβευμένης συγγραφέως Hannah Kent, «Έθιμα Ταφής» είναι ένα γοτθικό μυθιστόρημα βασισμένο σε αληθινή ιστορία. Στη μακρινή Ισλανδία και στον ακόμα πιο μακρινό 19ο αιώνα, οι συνθήκες διαβίωσης είναι σκληρές. Τα έθιμα (rites) συμπεριλαμβάνουν και ένα τελετουργικό σε κάθε δραστηριότητα με αποκορύφωση την εκτέλεση σε θάνατο. Δύσκολα ξεφεύγει κανείς από τη φτώχεια, τις κακουχίες και την κακοποίηση, ιδίως αν είναι γυναίκα, ορφανή και νόθα. Η αφήγηση διακρίνεται για τις πολύ σκληρές, ενίοτε βάρβαρες εικόνες. Η Hannah Kent δε χαρίζεται σε κανέναν. Μέσα από την ηρωίδα της, την Άγκνες Μαγκνουσντότιρ ξετυλίγεται ένα κουβάρι δυστυχίας, προϊόν μιας ένοχης κοινωνίας, ακατέργαστης και απάνθρωπης, στην οποία τα όρια μεταξύ νόμιμου και παράνομου δεν είναι πάντα πολύ ξεκάθαρα. Η ιστορία παρουσιάζει ακόμα τις παθογένειες μιας οικογένειας, που βρίσκει το εξιλαστήριο θύμα της και έτσι διασπάται η προσοχή της από τα δικά της τρωτά σημεία.
Το ταξίδι στην αυτογνωσία και την αλήθεια
Μέσα από τις σκέψεις της καταδικασμένης σε θάνατο, Άγκνες, η συγγραφέας αποδίδει το ζοφερό σκηνικό μιας κοινωνίας που δε συγχωρεί αλλά έχει καταδικάσει κάποιους ανθρώπους σε αργό θάνατο από την αρχή της ζωής τους, από τη γέννησή τους ακόμα. Ξεχασμένη από τον Θεό και τους ανθρώπους, η Αγκνες ζει στο περιθώριο, έρμαιο των αφεντικών των υποστατικών και όχι μόνο…Κι όμως ένας άνθρωπος δεν την ξέχασε, είναι ο εφημέριος Τότι Γιόνσον, ένας από μηχανής θεός που έρχεται να λυτρώσει την ψυχή της από την αμαρτία και να φανερώσει τελικά αν όντως διέπραξε το έγκλημα για το οποίο καταδικάστηκε τελικά σε θάνατο. Έτσι δικαιώνεται και ο τίτλος του βιβλίου «Έθιμα Ταφής» σε γοτθική ατμόσφαιρα, που εγείρει ερωτήματα για τη θανατική ποινή και την εξουσία γενικότερα.
Συγκινητική Hannah Kent
Και εδώ φαίνεται το μεγαλείο της ανθρώπινης, ευλαβικής φύσης. Ο Τότι αναγνωρίζει την αξία της μελλοθάνατης και ακούει με ενσυναίσθηση την ιστορία της. Παράλληλα, ο αναγνώστης γίνεται μάρτυρας της υποκρισίας που κυριαρχεί στην (εκάστοτε) κοινωνία και την ασυδοσία στον στιγματισμό ανθρώπων. Τελικά είναι πολύ εύκολο να καταδικάζεις και να χλευάζεις: το δύσκολο είναι να αποδέχεσαι και κυρίως να συγχωρείς. Και ο εφημέριος Τότι αγκάλιασε την ανθρώπινη πλευρά μιας ταλαιπωρημένης γυναίκας που μέχρι το τέλος του μυθιστορήματος δεν είμαστε ακόμα σίγουροι για το ρόλο της στο έγκλημα, αφού υπάρχουν και άλλοι δύο κατηγορούμενοι. Η Hannah Kent διατηρεί αμείωτο το ενδιαφέρον του αναγνώστη μέχρι το τέλος, όπου και συγκλονίζει.
Κλείνοντας, συνεχίζω να πιστεύω ότι όσο περιοριζόμαστε στον εγωκεντρικό μικρόκοσμό μας, τόσο θα βυθιζόμαστε σε μια εσωτερική ασυμφωνία (internal congruence)αδυνατώντας να συλλάβουμε τον αληθινό προορισμό μας. Η Αγκνες θα μπορούσε να είναι κάποια από εμάς, απλώς είχε την ατυχία να γεννηθεί σε μια κοινωνία όπου η δυσμενής θέση της γυναίκας επιδεινωνόταν περισσότερο από τη δυστυχία που γεννά η ανέχεια. Εξαρτημένη μια ζωή από τους άλλους, είτε επρόκειτο για τη δική της οικογένεια είτε για αφεντικά, η Αγκνες Μαγκνουσντότιρ δεν επέλεξε να είναι η τραγική ηρωίδα: επέλεξε όμως τον δύσκολο δρόμο, τον λιγότερο ταξιδεμένο «the one less traveled by,and that has made all the difference». Διαβάστε το βιβλίο μέχρι το τέλος, θα κόψει πολλές ανάσες και θα προβληματίσει, καθώς θα αναρωτηθούμε όλοι μέχρι πού μπορεί να φτάσει κάποιος για την αγάπη.
