Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Σικυώνας: ένα ταξίδι στην καρδιά της ιστορίας
Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Σικυώνας, που βρίσκεται στη δυτική Κορινθία μόλις τρία χιλιόμετρα νοτιοδυτικά του Κιάτου, αποτελεί έναν από τους πιο σημαντικούς τόπους μνήμης της αρχαιότητας. Στη σκιά του χωριού Βασιλικό, ο αρχαίος οικισμός αναπτύχθηκε σε υψίπεδο έκτασης περίπου 2.300 στρεμμάτων, μόλις 3,5 χιλιόμετρα από τον Κορινθιακό κόλπο (Lolos,2011). Η στρατηγική του θέση, ανάμεσα στην Κόρινθο και την Αχαΐα και κοντά στην Αττική, ενίσχυσε τη σημασία της πόλης-κράτους, καθιστώντας την κομβικό σημείο για τις πολιτικές και στρατιωτικές εξελίξεις της αρχαιότητας.
Μια πόλη με διαχρονική παρουσία
Η επικράτεια της Σικυώνας εκτεινόταν σε περίπου 360 τ. χλμ. και περιλάμβανε πάνω από 250 αρχαιολογικές θέσεις – από αγροικίες και νεκροταφεία έως οδικά δίκτυα, ιερά και υδραγωγεία. Τα μυκηναϊκά κατάλοιπα που έχουν εντοπιστεί, κυρίως τάφοι και κεραμική, μαρτυρούν την αδιάκοπη κατοίκηση της περιοχής ήδη από τη 2η χιλιετία π.Χ. Ως μέλος της Πελοποννησιακής Συμμαχίας, η Σικυών αποτέλεσε στρατηγικό πέρασμα για τις εκστρατείες των Σπαρτιατών προς την κεντρική και βόρεια Ελλάδα. Το εκτεταμένο οδικό δίκτυο και τα φυλάκια που έχουν βρεθεί επιβεβαιώνουν τον κομβικό ρόλο της.
Από την ακμή στην καταστροφή
Η ίδρυση της Σικυώνας τοποθετείται στη Γεωμετρική περίοδο, και ήδη από τον 6ο αιώνα π.Χ (Λώλος & Σαρρής, 2011). Η πόλη γνώρισε εντυπωσιακή ακμή υπό την τυραννία των Ορθαγοριδών. Εκείνη την εποχή εξελίχθηκε σε ένα από τα σπουδαιότερα καλλιτεχνικά κέντρα του ελληνικού κόσμου. Ωστόσο, η μοίρα της άλλαξε το 303 π.Χ., όταν ο Δημήτριος Πολιορκητής κατέστρεψε την πόλη και την επανίδρυσε στη θέση της ακρόπολής της. Η καταστροφή υπήρξε τόσο ριζική ώστε μέχρι σήμερα παραμένει αβέβαιο το ακριβές όριο της αρχαίας πόλης και των τειχών της (Λώλος & Σαρρής, 2011).
Οι πρώτες ανασκαφές
Το ενδιαφέρον για τον Αρχαιολογικό Χώρο της Σικυώνας ξεκίνησε ήδη στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν η Αμερικανική Σχολή Κλασικών Σπουδών ανέσκαψε το αρχαίο θέατρο (1886–1898). Στη συνέχεια, η Αρχαιολογική Εταιρεία πραγματοποίησε διαδοχικές ανασκαφές στον χώρο: υπό τον Αλέξανδρο Φιλαδελφέα (1920–1926), τον Αναστάσιο Ορλάνδο (1933–1941, 1951–1954) και την Καλλιόπη Κρυστάλλη-Βότση (1982–1988) (Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, 2007). Οι εργασίες επικεντρώθηκαν κυρίως στην αγορά, όπου ήρθαν στο φως ναός, παλαίστρα, βουλευτήριο, στοές και τμήματα του θεάτρου. Παράλληλα ανασκάφηκαν και παλαιοχριστιανικά μνημεία, όπως η βασιλική στην Παναγίτσα του Κιάτου.
Οι σύγχρονες ανασκαφές
Σήμερα, τις συστηματικές ανασκαφές στον Αρχαιολογικό Χώρο της Σικυώνας διευθύνει ο Γιάννης Α. Λώλος, Αναπληρωτής Καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας και διεθνείς ακαδημαϊκούς φορείς, όπως το Wilfrid Laurier University (Καναδάς), το Πανεπιστήμιο Bordeaux και το Austin College (ΗΠΑ). Η έρευνα επικεντρώνεται στη χαρτογράφηση του οικιστικού ιστού (οικίες, δρόμοι, εργαστήρια, δημόσια κτίρια), στην ανάδειξη μνημείων όπως το θέατρο, το στάδιο, οι στοές και τα λουτρά, αλλά και στη μελέτη των λατρευτικών χώρων. Στόχος είναι όχι μόνο η αρχαιολογική τεκμηρίωση αλλά και η ανάδειξη του χώρου σε οργανωμένο αρχαιολογικό πάρκο.
Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Σικυώνας: τι μπορεί να δει ο επισκέπτης ;
Ένα από τα εντυπωσιακότερα μνημεία του Αρχαιολογικού Χώρου της Σικυώνας είναι το θέατρο, χτισμένο στους πρόποδες της ακρόπολης, το οποίο συγκαταλέγεται στα μεγαλύτερα της εποχής του. Με κοίλο 125 μ. και ορχήστρα 24 μ., συνδυάζει λαξευμένα τμήματα στον φυσικό βράχο με κατασκευή από πωρόλιθο, ενώ διατηρεί εντυπωσιακές θολωτές παρόδους και πλούσια αρχιτεκτονική διακόσμηση. Δίπλα του σώζεται το στάδιο που δεν είναι ακόμα ανασκαμμένο, αλλά και η αρχαία αγορά (Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία, 2007). Ξεχωρίζουν επίσης η στοά, το βουλευτήριο, η παλαίστρα και ένας περίπτερος ναός που πιθανότατα ήταν αφιερωμένος στον Απόλλωνα. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται τα ρωμαϊκά λουτρά, τμήμα των οποίων φιλοξενεί το Αρχαιολογικό Μουσείο Σικυώνας.
Το Μουσείο της Σικυώνας
Το μουσείο, που δημιουργήθηκε το 1935 από τον Αναστάσιο Ορλάνδο, στεγάζεται σε τμήμα των ρωμαϊκών λουτρών. Στις αίθουσες του εκτίθενται αρχιτεκτονικά μέλη, ψηφιδωτά δάπεδα, γλυπτά, επιγραφές, κτερίσματα από μυκηναϊκές έως ρωμαϊκές ταφές, καθώς και σημαντικά μωσαϊκά. Ο υπαίθριος χώρος συμπληρώνει την εμπειρία, με ταφικές στήλες, βάθρα και αρχιτεκτονικά μέλη που αναδεικνύουν την ιστορική συνέχεια της πόλης (Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας, 2013) .
Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Σικυώνας: ένας τόπος ζωντανής ιστορίας
Ο Αρχαιολογικός Χώρος της Σικυώνας αποτελεί μοναδικό μάρτυρα της διαδρομής μιας πόλης που από μικρό γεωμετρικό οικισμό εξελίχθηκε σε ισχυρό καλλιτεχνικό και πολιτικό κέντρο της αρχαιότητας. Οι ανασκαφές, παλιές και νέες, αποκαλύπτουν σταδιακά το πλούσιο παρελθόν της και διαμορφώνουν το μέλλον της ως έναν οργανωμένο χώρο πολιτισμού, ανοιχτό στους επισκέπτες που θέλουν να γνωρίσουν από κοντά το μεγαλείο της ιστορίας.
Πηγές-Βιβλιογραφία
Εν Αθήναις Αρχαιολογική Εταιρεία. (2007). Διαδραστικός Χάρτης των Ανασκαφών της Αρχαιολογικής Εταιρείας: Σικυών. Επιμ. Λώλος, Γ. Α. Διαθέσιμο στο: https://www.archetai.gr/index.php?p=exchavations&lang=el
Λώλος, Ι. και Σαρρής, Α. (2011). Η Αγορά της Σικυώνος, Πρακτικά Διεθνούς Επιστημονικού Συνεδρίου, Κως, 14-17 Απριλίου 2011, 139-152
Lolos, Y. A. (2011). Land of Sikyon: archaeology and history of a Greek city-state
Λώλος, Γ. (2021) Ανασκαφή Σικυώνας κατά το 2020, Πρακτικά της εν Αθήναις Αρχαιολογικής Εταιρείας, σσ. 14-35.
Εφορεία Αρχαιοτήτων Κορινθίας (2013) . Αρχαία Σικυών. Γενική επιμέλεια: ΤΑΠ, Διεύθυνση Δημοσιευμάτων. Διαθέσιμο στο: https://www.odap.gr/wp-content/uploads/demo_products/072_ARXAIA_SIKION.pdf
