Η απώλεια ενός αγαπημένου προσώπου, ενός γονέα, ενός παππού, ενός αδελφού είναι επώδυνη. Σε οποιαδήποτε ηλικία, ο θάνατος κάποιου κοντινού ατόμου προκαλεί αρνητικά συναισθήματα. Ένα παιδί, όμως, έχει μεγαλύτερη εξοικείωση με την απώλεια και την αντιμετωπίζει με τον δικό του μοναδικό τρόπο. Οι γονείς, ως ενήλικες, πασχίζουν να βρουν τρόπους να στηρίξουν το παιδί σε μια τέτοια κατάσταση που προκαλεί η απώλεια. Αυτό που πραγματικά χρειάζεται δεν είναι ο πανικός και η αγωνιώδης προσπάθεια. Αντίθετα, υπομονή και χώρος για τα συναισθήματα που θα έρθουν. Ας δούμε, λοιπόν, πιο αναλυτικά μερικούς τρόπους διαχείρισης της απώλειας, ώστε να στηρίξουμε τους μικρούς μας φίλους που βιώνουν το πένθος.
Μια ειλικρινής συζήτηση για την απώλεια
Είναι σημαντικό να μιλήσουμε ανοιχτά σε ένα παιδί για το τι ακριβώς συμβαίνει. Η τακτική του να λέμε ψέματα ότι αυτό το πρόσωπο «πήγε ένα μακρινό ταξίδι» δεν οφελεί πουθενά. Τα παιδιά, λόγω της ηλικίας τους, δεν βιώνουν στο ίδιος βάθος τα αρνητικά συναισθήματα συγκριτικά με τους ενήλικες. Η επαφή με την έννοια του θανάτου υπάρχει ήδη από μικρή ηλικία. Μέσα από τα παραμύθια, τις ταινίες ή τις ζωγραφιές καταλαβαίνουν ότι ο θάνατος είναι μία μη αναστρέψιμη κατάσταση. Ότι δεν κρατάει «για λίγο». Το να πείσουμε το παιδί ότι το πρόσωπο που πέθανε θα γυρίσει, μπορεί να έχει καταστροφικές συνέπειες μακροπρόθεσμα. Γιατί έτσι θα μάθει να προσμένει κάτι ανύπαρκτο. Άρα και η απογοήτευση μετά θα είναι μεγάλη. Επιπλέον, μπορεί το παιδί να νιώσει σύγχυση χωρίς να συνειδητοποιεί πλήρως τι έχει συμβεί.
Φωτογραφία από brother’s photo: https://www.pexels.com/el-gr/photo/240174/
Στο κατάλληλο μέρος, τη κατάλληλη στιγμή
Μια απώλεια είναι δύσκολα διαχειρίσιμη για ένα παιδί. Δεν μπορεί να εκφράσει αυτό που νιώθει λεκτικά, επειδή ακόμη στερείται γλωσσικών ικανοτήτων. Θα το δείξει, όμως, μέσα από τις ζωγραφιές, το κλάμα ή τις ερωτήσεις που θα σας κάνει. Εδώ, χρειάζεται να διαλέξετε τη κατάλληλη στιγμή για να γίνει μια τέτοια συζήτηση. Επιλέξτε ένα ήσυχο μέρος στο οποίο το παιδί νιώθει ασφάλεια. Με υπομονή και ειλικρίνεια, να δίνετε μια απάντηση σε κάθε ερώτηση που θα κάνει το παιδί. Δεν θα είναι εύκολη συζήτηση, αλλά θα το βοηθήσετε να νιώσει ανακούφιση. Θα πρέπει να ξεδιπλώσετε ένα κουβάρι με αναπάντητα ερωτήματα, πολλές φορές υπαρξιακής φύσεως. Είναι, όμως, ένα κουβάρι που βαραίνει το παιδί και θέλει το ίδιο κάποιον να το στηρίξει.
Φωτογραφία από Oleksa Rusanova : https://www.pexels.com/el-gr/photo/34541791/
Η απώλεια, η ευθύνη και το παιδί
Πολλά παιδιά μπορεί να κάνουν τη σκέψη ότι έκαναν κάτι που οδήγησε στην απώλεια του κοντινού τους προσώπου. Μια αταξία, μια λάθος φράση, ένας εκνευρισμός. Το μυαλό του παιδιού σε μια τέτοια οδυνηρή κατάσταση ψάχνει απαντήσεις. Άρα, η ενοχοποίηση του εαυτού του είναι κάτι φυσικό να συμβεί. Ας μη ξεχνάμε ότι αυτή είναι μια ανθρώπινη αντίδραση. Έχει σημασία να εξηγήσετε στο παιδί καθαρά πως δεν φταίει το ίδιο για τον θάνατο κάποιου. Ότι τίποτα από ό,τι έκανε δεν προκάλεσε το κακό κάποιου. Και αυτό είναι σημαντικό για τις ενοχές που μπορεί να νιώθει όχι μόνο ως παιδί αλλά και αργότερα ως ενήλικας.
Φωτογραφία από cottonbro studio: https://www.pexels.com/el-gr/photo/6970506/
Η πραγματικότητα και το μέλλον
Από τους κυριότερους τρόπους διαχείρισης μιας απώλειας είναι η διασφάλιση της ασφάλειας του παιδιού. Όταν εκείνο χάνει ένα αγαπημένο πρόσωπο, θα νιώσει ανασφάλεια για το μέλλον. Αν θα αλλάξει συνήθειες, ποιος θα το φροντίσει, αν θα μείνει μόνο του. Είναι εξέχουσας σημασίας, λοιπόν, να τονίσετε ότι είναι ασφαλές. Ότι θα συνεχίσει να δέχεται αγάπη και φροντίδα. Ακόμη, όσο δύσκολη και αν μοιάζει η πραγματικότητα, δεν πρέπει σε καμία περίπτωση να παραποιηθεί. Γιατί έτσι θα παραποιηθούν και οι προσδοκίες του παιδιού για το μέλλον του.
Με υπομονή, ειλικρίνεια και αγάπη ένα παιδί θα μπορέσει να διαχειριστεί την απώλεια. Είναι, σίγουρα, μια επίπονη διαδικασία που χρειάζεται χρόνο, τρυφερότητα και ασφάλεια. Ωστόσο, μέσα από μια αγκαλιά γεμάτη στήριξη και αγάπη, το παιδί θα δει με λιγότερο φόβο το τέλος της ζωής. Θα μπορέσει να συνεχίσει τη ζωή με ελπίδα. Γιατί, η απώλεια είναι μέρος της ζωής. Και αυτή συνεχίζει να ανθίζει ακόμα και μέσα από τον πόνο.
Πηγές
Τσομπάνη, Θ., (2025). Θάνατος και παιδί: Πως τα παιδιά βιώνουν και διαχειρίζονται την απώλεια. Psychology. Αναρτήθηκε από: https://www.psychology.gr/psychologia-paidiou/8624-pos-ta-paidia-vionoun-kai-diaxeirizontai-tin-apoleia.html . (τελευταία πρόσβαση 1/11/2025)
ΣΤΗΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΟ ΠΑΙΔΙ ΠΟΥ ΘΡΗΝΕΙ TO ΘΑΝΑΤΟ ΑΓΑΠΗΜΕΝΟΥ ΤΟΥ ΠΡΟΣΩΠΟΥ. (2008). Μέριμνα. Αναρτήθηκε από: https://merimna.org.gr/wp-content/uploads/2017/07/stirizontastopaidipouthrinei.pdf. (τελευταία πρόσβαση 1/11/2025)
