Ως γνωστόν η θέση της γυναίκας στην αρχαιότητα ήταν αρκετά περιορισμένη. Ασχολούνταν κυρίως με το σπίτι και την ανατροφή των παιδιών, ενώ δεν είχαν θέση στην πολιτική σκηνή και στην εκπαίδευση. Υπήρξαν όμως γυναίκες που ξεχώρισαν και δεν έμειναν μόνο στον κλασικό ρόλο τους, αλλά κατάφεραν να ασκήσουν εξουσία ή επιρροή στη λήψη κρίσιμων αποφάσεων αφήνοντας έτσι το δικό τους αποτύπωμα στην ιστορία. Λίγοι όμως γνωρίζουν τις γυναίκες ηγεμόνες στην αρχαία Ελλάδα.
Αρτεμισία Α’ της Καρίας
Η βασίλισσα Αρτεμισία Α ‘ έγινε βασίλισσα της Αλικαρνασσού, της περσικής σατραπείας της Καρίας γύρω στο 484 π.Χ. αμέσως μετά το θάνατο του συζύγου της, πρώην ηγεμόνα της περιοχής. Για τη ζωή της μαθαίνουμε κυρίως από τον Έλληνα ιστορικό Ηρόδοτο (που έζησε στην Αλικαρνασσό από το 484 μέχρι περίπου το 425 π.Χ.) στο βιβλίο του Ιστορίες.
Η Αρτεμισία ήταν κυρίως γνωστή για τον ρόλο της στη ναυμαχία της Σαλαμίνας, το 480 π.Χ. Πριν τη ναυμαχία, είχε οργανωθεί συνέδριο από τον Ξέρξη, όπου όλοι, εκτός της Αρτεμισίας, συμφώνησαν στη διεξαγωγή ναυμαχίας στη Σαλαμίνα. Η Αρτεμισία διαφώνησε στην επίθεση, γιατί οι Πέρσες μειονεκτούσαν σε ναυτική δύναμη σε σχέση με τους Έλληνες. Παρόλα τα επιχειρήματα και τις αντιρρήσεις της Αρτεμισίας, ο Ξέρξης προχώρησε σε επίθεση. Εκεί η Αρτεμισία πολέμησε γενναία. Κατάφερε να παραπλανήσει τους Έλληνες εμβολίζοντας περσικό πλοίο με τους Έλληνες να θεωρούν πως ήταν σύμμαχος τους και να πέφτουν στην παγίδα, ενώ στη συνέχεια η ίδια και το πλήρωμα της κατάφεραν να ξεφύγουν. Η Αρτεμισία Α’ βασίλεψε για περίπου είκοσι τέσσερα χρόνια και η βασιλεία της ήταν γενικά αρκετά ευημερούσα.
Αρτεμισία Β’ της Καρίας
Η βασίλισσα Αρτεμισία Β’ ήταν μια άλλη εξέχουσα αρχαία Ελληνίδα βασίλισσα της περσικής σατραπείας της Καρίας που κυβέρνησε περίπου ενάμιση αιώνα μετά την Αρτεμισία Α’. Η Αρτεμισία Β’ έγινε βασίλισσα το 353 π.Χ. μετά το θάνατο του συζύγου της Μαύσωλου (που ήταν και αδελφός της) που ήταν ηγεμόνας της Καρίας. Στη μνήμη του συζύγου της, η Αρτεμισία Β’ έφτιαξε το Μαυσωλείο της Αλικαρνασσού, το οποίο αργότερα έγινε γνωστό ως ένα από τα Επτά Θαύματα του Αρχαίου Κόσμου.
Με την άνοδο της Αρτεμισίας Β’ στο θρόνο, το νησί της Ρόδου επαναστάτησε κατά της κυριαρχίας της καθώς δεν συμφωνούσε στο να κυβερνάται από γυναίκα. Οι Ρόδιοι έστειλαν πλοία για να επιτεθούν στην πρωτεύουσα της Αρτεμισίας, την Αλικαρνασσό. οι Ρόδιοι δεν γνώριζαν πως ο Μαύσωλος είχε κατασκευάσει ένα μυστικό, επιπλέον λιμάνι. Η Αρτεμισία έκρυψε όλα τα πλοία της στο μυστικό λιμάνι και κάλεσε τους Ρόδιους να αποβιβαστούν στο κεντρικό λιμάνι. Συνοδευόμενη από τους πολίτες της Αλικαρνασσού, η Αρτεμισία Β’ κάλεσε τους Ρόδιους στην πόλη. Μόλις οι Ρόδιοι εγκατέλειψαν τα πλοία τους, ο στόλος της Αρτεμισίας απέπλευσε από το κεντρικό λιμάνι και κατέλαβε τα άδεια πλοία. Οι Ρόδιοι στρατιώτες που είχαν εγκαταλείψει τα πλοία σκοτώθηκαν. Τότε η Αρτεμισία επάνδρωσε τα ροδιακά πλοία με δικούς της άνδρες και έστειλε τα πλοία πίσω στη Ρόδο. Οι Ρόδιοι, αρχικά νόμιζαν πως ήταν ο στόλος τους που νίκησε και τους υποδέχτηκαν θερμά στο λιμάνι. Τότε οι άνδρες της Αρτεμισίας βγήκαν από τα πλοία και ανακατέλαβαν τη Ρόδο στο όνομα της βασίλισσάς τους.
Γοργώ η Λακεδαιμόνια
Η Γοργώ ήταν σύζυγος του βασιλιά Λεωνίδα Α’, που πολέμησε και πέθανε στη μάχη των Θερμοπυλών. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο και ήταν γνωστή για την πολιτική της κρίση και σοφία, αναφέροντας μάλιστα και δύο περιστατικά. Στο πρώτο, η οκτάχρονη Γοργώ κατάφερε να σταματήσει τον πατέρα της, Κλεομένη Α’, από το να δωροδοκηθεί από τον Αρισταγόρα της Μιλήτου για να βοηθήσει στην Ιωνική Επανάσταση. Στο δεύτερο η Γοργώ βοήθησε τη Σπάρτη όταν οι Σπαρτιάτες έλαβαν μια πινακίδα από τον Δημάρατο που περιείχε ένα μυστικό μήνυμα. Ήταν η μόνη που κατάφερε να αποκαλύψει το κρυμμένο μήνυμα, δίνοντας εντολή στους Σπαρτιάτες να «ξύσουν το κερί» για να αποκαλυφθεί το μήνυμα. Ο Ηρόδοτος την εκτιμούσε πολύ και συμπεριέλαβε το όνομα της στο βιβλίο του (γιατί συχνά παρέλειπε τα ονόματα γυναικείων μορφών).
Ασπασία της Μιλήτου
Η Ασπασία υπήρξε εταίρα και σύντροφος του Αθηναίου πολιτικού Περικλή στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ. Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, το σπίτι ήταν κάτι σαν πνευματικό κέντρο στην Αθήνα, καθώς προσέλκυε εξέχουσες προσωπικότητες της εποχής όπως συγγραφείς και φιλόσοφοι, μεταξύ των οποίων και ο Σωκράτης.
Είχε καταγωγή από τη Μίλητο, όμως πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της στην Ελλάδα. Δεν έχουμε πολλές πληροφορίες για τη ζωή της. Το σίγουρο είναι ότι ήταν πολύ μορφωμένη, δυναμική και κατάγονταν από αριστοκρατική οικογένεια. Επίσης, επηρέαζε τον Περικλή στη λήψη σημαντικών αποφάσεων, παίζοντας κι αυτή έτσι σπουδαίο ρόλο στην Αθήνα του 5ου αιώνα π.Χ.
Κρατεσίπολη Μακεδονίας
Η Κρατεσίπολη ήταν σύζυγος του Αλέξανδρου, γιου του Πολυπέρχοντα, ο οποίος ήταν κυβερνήτης της βορειοανατολικής Πελοποννήσου, που εκείνη την εποχή, κυβερνιόταν από το βασίλειο της Μακεδονίας. Βασιλιάς της Μακεδονίας εκείνη την εποχή ήταν ο Αλέξανδρος Δ’ της Μακεδονίας, γιος του Μεγάλου Αλεξάνδρου από τη Βακτριανή σύζυγό του Ρωξάνη. Στην πραγματικότητα, όμως, τη διακυβέρνηση του βασιλείου την είχε ο αντιβασιλέας του, Κάσσανδρος, γιος του στρατηγού του Μεγάλου Αλεξάνδρου, Αντίπατρου. Πληροφορίες για την Κρατεσίπολη μαθαίνουμε από τον Διόδωρο Σικελιώτη στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του.
Ο σύζυγος της Κρατεσίπολης, Αλέξανδρος, σκοτώθηκε το 314 π.Χ. από μια ομάδα επαναστατών της Σικυώνας. Μετά το θάνατό του, η Κρατεσίπολη συγκέντρωσε τις δυνάμεις του, των οποίων την εμπιστοσύνη είχε ήδη κερδίσει. Οι Σικυώνιοι επαναστάτες επιτέθηκαν στο στρατό της, θεωρώντας εύκολη τη νίκη τους εναντίων μιας γυναίκας, εσφαλμένα όπως αποδείχτηκε καθώς η Κρατεσίπολη κατάφερε να καταστείλει αποφασιστικά την εξέγερση σταυρώνοντας μάλιστα και τριάντα από τους ηγέτες των ανταρτών. Κυβέρνησε τη βορειοανατολική Πελοπόννησο υπό τον Κάσσανδρο μέχρι το 308 π.Χ. Έπειτα πρόδωσε τον Κάσσανδρο και παρέδωσε τα εδάφη της στον Πτολεμαίο Α’ Σωτήρα και κατέφυγε στην περιοχή της Αχαΐας, η οποία βρισκόταν εκτός της επικράτειας ελέγχου του Κασσάνδρου και εκεί πέρασε και το υπόλοιπο της ζωής της.
Πυθοδωρίς Φιλομήτωρ του Πόντου
Η Πυθοδωρίς Φιλομήτωρ (30/29 π.Χ. – 38 μ.Χ.) ήταν βασίλισσα του Πόντου ως σύζυγος του Πολέμωνα Α’ και βασίλισσα της Καππαδοκίας ως σύζυγος του Αρχελάου. Ήταν το μοναδικό παιδί του πάμπλουτου Πυθοδώρου και της Αντωνίας Πρίμας, κόρης τού Μάρκου Αντωνίου και ξαδέρφη του Αυτοκράτορα Κλαυδίου. Παντρεύτηκε δύο φορές: το 14 π.Χ. παντρεύτηκε τον χήρο Πολέμωνα Α’ του Πόντου, έτσι έγινε βασίλισσα τού Πόντου, αποκτώντας μαζί του τρία παιδιά. Ο Πολέμων Α’ απεβίωσε το 8 π.Χ. και η Πυθοδωρίδα έγινε βασίλισσα του Πόντου. Έπειτα παντρεύτηκε τον χήρο Αρχέλαο της Καππαδοκίας και έγινε βασίλισσα της Καππαδοκίας. Δεν απέκτησαν παιδιά. Σύμφωνα με τον Στράβωνα, τον γεωγράφο, ήταν ενάρετη γυναίκα και ικανή στο εμπόριο. Ο Πόντος υπό την εξουσία της γνώρισε άνθηση. Στην Αθήνα μάλιστα βρέθηκε στήλη που χρονολογείται στα τέλη του 1ου αιώνα π.Χ. με την επιγραφή: ΒΑΣΙΛΙΣΣΑ ΠΥΘΟΔΩΡΙΔΑ ΦΙΛΟΜΗΤΩΡ.
Πηγές:
Kokkinidis, T. (2025). Seven Ancient Greek Women Who Left Their Mark in History. Greek Reporter. Ανακτήθηκε από: www.greekreporter.com (Τελευταία πρόσβαση στις 10/11/2025)
McDaniel, S. (2019). Were There Any Female Rulers in Ancient Greece? Tales of Times Forgotten. Ανακτήθηκε από: www.talesoftimesforgotten.com (Τελευταία πρόσβαση στις 10/11/2025)
Αρχαίες Ελληνίδες που έμειναν στην ιστορία. (2019) You go Culture. Ανακτήθηκε από: www.yougoculture.com (Τελευταία πρόσβαση στις 10/11/2025)
Επτά γυναίκες στην αρχαία Ελλάδα που αψήφησαν τα όρια. (2025) Τυπικά. Ανακτήθηκε από: www.typika.gr (Τελευταία πρόσβαση στις 10/11/2025)
