Κάθε γονιός θέλει να βλέπει το παιδί του ευτυχισμένο. Κάθε γονιός θέλει να βλέπει το παιδί του χαρούμενο.Κι ενώ η χαρά του παιδιού είναι ένα συναίσθημα πλήρως αποδεκτό και συνεχώς επιδιωκόμενο από τον γονέα, η λύπη είναι ένα συναίσθημα που σπανίως βρίσκει την αποδοχή του.
Οι πιο πολλοί γονείς δηλώνουν πως δεν θέλουν να βλέπουν το παιδί τους να κλαίει. Κι έτσι, η εικόνα των δακρύων στα μάτια του παιδιού τους πανικοβάλει, τους κάνει να αισθάνονται αμήχανα, τους αποπροσανατολίζει. Και οι αντιδράσεις τους προς το κλάμα εκδηλώνουν ακριβώς αυτήν την αδυναμία διαχείρισης του συναισθήματος της λύπης.
Όμως, αυτό που δεν μπορούν να αντιληφθούν είναι πως αυτή ακριβώς η αδυναμία δεν έχει να κάνει με το ίδιο το παιδί και τα συναισθήματά του. Αλλά με τον εαυτό τους. Έχοντας μεγαλώσει και γαλουχηθεί με τέτοιον τρόπο ώστε να κρύβουν τη λύπη, να μη φανερώνουν τι αισθάνονται, να καταπίνουν τα δάκρυα, τους φαίνεται αδιανόητο το παιδί τους να κλαίει. Το κλάμα στο ενήλικο μυαλό συχνά συγχέεται με την αδυναμία. Και δεν θέλουν το παιδί τους να είναι αδύναμο, μαλθακό. Να το κοροϊδεύουν ή να το λυπούνται. Στη δική τους λογική το κλάμα υποδηλώνει προβλήματα, βαθιά και δυσεπίλυτα. Και δεν θέλουν το παιδί τους να έχει προβλήματα, να μην είναι τέλειο. Το κλάμα υποδηλώνει και σύγχυση, θλίψη, παράπονο προς τον ίδιο τον γονέα και τη συμπεριφορά του. Και ο γονιός δεν μπορεί να δεχτεί εύκολα πως το παιδί έχει κάποιο θέμα μαζί του, πως έχει στενοχωρηθεί εξαιτίας του, πως δεν είναι ο τέλειος γονιός.
Και οι συνήθεις ενήλικες αντιδράσεις αντικατοπτρίζουν όλα όσα προαναφέρθηκαν. Η πιο συνήθης ερώτηση είναι: «Γιατί κλαις;» Ένα «γιατί» που κομπλάρει και κλειδώνει το παιδί, το φέρνει σε θέση κατηγορούμενου, που οφείλει να απολογηθεί για το συναίσθημά του.
Οι πιο συχνές αντιδράσεις συνήθως εμπεριέχουν αποπροσανατολισμό, δωροδοκία ή, κάποιες φορές, απειλή. «Σταμάτα να κλαις αμέσως», «Δεν έγινε τίποτα το σοβαρό, πώς κάνεις έτσι;», «Αν δεν σταματήσεις να κλαις δεν θα σε ξαναφέρω σε πάρτι», «Τα αγόρια/οι άντρες δεν κλαίνε», «Τα κορίτσια για να είναι όμορφα, πρέπει να είναι γλυκά και χαμογελαστά», «Έλα μη στενοχωριέσαι, δεν ήθελαν να σε πληγώσουν, δεν έγινε επίτηδες», «Σταμάτα να κλαις και θα σου πάρω παγωτό», «Θα χαλάσουν τα όμορφα ματάκια σου από το κλάμα.»
Και το παιδί σταματάει το κλάμα. Γιατί; Γιατί το αποπροσανατολίσαμε. Γιατί το εκφοβίσαμε. Γιατί το χειριστήκαμε. Τι καταφέραμε; Να θάψει τη λύπη μέσα του. Να καταλάβει πως όταν κλαίει δεν είναι αποδεκτό από εμάς. Να αντικαταστήσει τα θλιβερά συναισθήματα με υλικές απολαύσεις(φαγητό, γλυκό, παιχνίδια), κάτι που θα έχει αντίκτυπο στην μετέπειτα σωματική υγεία του. Να διαγράψει τη θλίψη ως υπαρκτό συναίσθημα. Να βάλουμε τη σχέση μας με το παιδί, να αποσυνδεθούμε τελείως από το συναίσθημά του και να βλάψουμε τη σύνδεσή μας.
Και έτσι, το παιδί πλέον αισθάνεται πως δεν μπορεί να μας εμπιστευτεί στη λύπη του και κατ’επέκταση στις δύσκολες στιγμές του. Και δεν θα μας πει για τον συμμαθητή που τον κορόιδεψε. Δεν θα μας πει για το δάσκαλο που τον μείωσε μπροστά σε όλη την τάξη. Και στην εφηβεία του δεν θα μας εμπιστευτεί τα καρδιοχτύπια του, τις παρέες του, τις ανησυχίες του. Και στην ενηλικίωση, θα γίνει ένας ακόμη θυμωμένος ενήλικας που ξεσπάει σε αγνώστους την καταπιεσμένη λύπη που έχει μετατρέψει σε θυμό. Ή ο ήσυχος διπλανός που έμαθε να τα ανέχεται όλα και να τα κρύβει μέσα του. Ή ακόμη ένας συνάδελφος που φλερτάρει έντονα με την κατάθλιψη.
Η λύπη είναι κι αυτή ένα συναίσθημα όπως όλα τα υπόλοιπα και πρέπει να βρει τον δρόμο της προς τα έξω. Οφείλουμε, λοιπόν, να την αποδεχτούμε, να την ακούσουμε, να την αγκαλιάσουμε. Μαζί με αυτήν και το παιδί. Ας καθίσουμε πλάι στο παιδί όταν είναι λυπημένο, στο ύψος του. Ας αφήσουμε τα δάκρυά του να κυλήσουν και τις λέξεις να βγουν αβίαστα. Μπορούμε να το παροτρύνουμε να μας μιλήσει για το συναίσθημά του. Να μοιραστεί μαζί μας την απογοήτευση, τη θλίψη, τον ενδεχόμενο θυμό που συνοδεύει τη λύπη. Και κυρίως, να κατανοήσουμε πως πρόκειται για δικό του, ολόδικό του συναίσθημα και να μην προβάλλουμε δικές μας ανησυχίες πάνω σε αυτό. Η ενεργητική ακρόαση μπορεί να μας βοηθήσει να ξεκλειδώσουμε τις σκέψεις του παιδιού. Το παιχνίδι ρόλων, επίσης, ειδικότερα στις μικρότερες ηλικίες. Το να μοιραζόμαστε κι εμείς αντίστοιχα συναισθήματα μαζί του βοηθάει πολύ, επίσης. Έτσι, λοιπόν, μη φοβηθείτε να πείτε στο παιδί πως είστε στενοχωρημένοι με κάτι. Μη φοβηθείτε τα δάκρυά σας μπροστά του. Αντιθέτως, είναι πολύ σημαντικό βήμα να μάθετε να αγκαλιάζετε τη λύπη σας, ως φυσιολογικό συναίσθημα. Κι έτσι θα μπορείτε να ανταποκριθείτε και στη δική του, όταν σας χρειαστεί.
Ας δούμε, λοιπόν, κάποιες φράσεις που μπορούν να βοηθήσουν το παιδί να εκφραστεί καλύτερα:
- είναι εντάξει να αισθάνεσαι στενοχωρημένος
- πρέπει να σου είναι πολύ δύσκολο αυτό για εσένα
- είμαι εδώ, μαζί σου
- μιλά μου για αυτό
- σε ακούω
- αυτό ήταν πολύ σκληρό/τρομακτικό/λυπητερό…
- θα σε βοηθήσω να βρεις λύση
- ακούω όσα μου λες/σε νιώθω
- νιώθω πως χρειάζεσαι λίγο χρόνο/χώρο. Θέλω να είμαι εδώ για εσένα. Θα παραμείνω κοντά,ώστε να με βρεις όποτε αισθανθείς έτοιμος.
- δεν φαίνεται δίκαιο/αισθάνομαι πως είναι άδικο.
πηγές: «Η συναισθηματική νοημοσύνη των παιδιών» J.Gottman, «Στην καρδιά των συναισθημάτων του παιδιού» I.Filliozat, The Gottman Institute & hapinessishereblog: http://happinessishereblog.com/2017/01/10-things-say-instead-stop-crying/
